Оқулық Ѳнделген ж әне толықтырылған 2-басылым Н. М. Жариков, Л. Г. Урсова
жүктеу/скачать 11,02 Mb. Pdf көрінісі
|
| Гипноздыц уйцы жағдайындағы сендіру — кеңес психологы К.И. Платоновтың
аныктамасы бойынша, «психотерапияның негізгі діңгегі». Әдіс мәні — емдеу максатында адамның жоғары сенгіштігін өз калауы бойынша гипноз жағдайына енгізуде колдану. Гипноз кұбылысының ф изиологиялы к түсініктемесін Психотерапия 207 И.П. Павлов зерттеулері берді, бұл «парциальды» ұйкы жағдайы деді, бұл кез де үлкен ми кыртысының терең тежелуі фонында дәрігердің көмегімен рап- портты камтамасыз ететін «күзет пунктінің» жекелеген белсенділігі сакталады деп түсіндірді. Психоз жағдайындағы наукастарға гипнотерапия колданылмайды. Гипнотерапия ш екаралык психикалык бұзылыстарды, психосоматикалык аурулардың кең көлемін (бронхиалды астма, гипертония ауруының бастамасы, экзема, стенокардия т.б.), алгиялык, агриппниялык синдромдарды, алкоголизм мен нашакорлыкты емдеуде колданылады. Психотерапияны бастамас бұрын наукаска әдістің мәнін түсіндіріп, оған салмакты карау керектігін айтады және оның сенгіш тік дәрежесін аныктайды. Терапияны өткізу үшін арнайы жабдыкталған (дыбыс изоляциясы, көмескі жарык, ыңғайлы орындык, еденде кілем және т.б.) бөлме кажет. Сендіру сеансы 3 сатыдан тұрады: 1) наукасты гипноздык ұйкыға енгізу; 2) гипноздык ұйкы және осы жағдайда сендіру; 3) гипноздык ұйкы жағдайынан шығару. Наукасты гипноздык ұйкыға жылдамырак енгізу үшін сөздік сендіруден баска метроном дыбысы, жауын шуы, теңіз толкыны шуылын, наукас терісін сипау, наукаска жылтыр затка көзін «бекітуді» ұсынады және т.б. тәсілдер де колданылады. Алдымен наукасты тыныштандырып, босаңсытады, содан соң денедегі жайлы сезімдермен жүретін ұйкы жағдайына енгізеді. Келесі сеанстар- да наукасты мазалайтын такырыптар козғалады, оларға дұрыс баға беріліп, аурудан сауығып кететініне сендіреді. Гипноздык ұйкыдан шығу дәрігер ко- мандасымен іске асырылады. Гипноздық үйқы сатылары: • І — калғу жағдайы, наукас бұл кезде сендіруге карсы тұра алады; • І І — гипотаксия, сендіруге пассивті көну; оны козғалыссыз отыруға көндіруге болады, бірак коршаған ортаны бағдарлау сакталады; • ІІІ — сомнамбулизм, дәрігерге толык бағыну, оянған соң болған окиғаны толык ұмыту. Емдеу максатында гипноздың І, ІІ сатыларын колданады. Гипноздан кейін әлсіздік, сирек естен тану, тырысулык ұстама (истерияда), гипнозға әдеттену болуы мүмкін. Кейде раппорт жоғалуы байкалы п, гип н озды к ұйкы физиологиялыкка ауысуы мүмкін. Мұндай жағдайларда физиологиялык ұйкыны бірден бұзбайды, тек жарты сағат өткен соң гипноз сеансынан кейінгі әдіспен оятады. Ем курсы гипноздың 10—15 сеансынан тұрады. Аутогенді жаттығу тек сендіру әсерін ғана емес, өз-өзін сендіруді басшылыкка алады. Әдіс авторлары оның мәнін ағзаның вегетативті және соматикалык бұзылыстарын наукастың өз ерік-күшімен реттеуінде деп көрсетеді. Бұл әдіске көрсеткіштер функционалды бұзылыстар айкын көрінетін аурулар (бронхиалды астма, гипертониялык аурудың бастапкы кезеңі мен эндартериит, Рейно ауруы және т.б.) болып табылады. Аутогенді жаттығу негізінен Шульцтің әдістемесі бойынша жүргізіледі. Ол бойынша пациент 6 жаттығуды игеруі керек: 1) дененің бүкіл бұлшык еттерін тез және толык босаңсыту; 2) перифериялык тамырлар тонусына ерікті түрде әсер ету аркылы кол мен аякта жылу сезімін туғызу; 208 XI Тарау. Психикалық науқастар терапиясының негіздері 3) жүрек кызметінің ритмін ерікті түрде реттеу; 4) тыныс ырғағы мен тереңдігіне әсер ету; 5) кұрсак куысы кан тамырларының тонусына ерікті түрде әсер ету аркылы жылу сезімін туғызу; 6) тамырларға әсер ету аркылы бас аймағында салкындык сезімін туғызу. Мұның барлығы арнайы таңдалып алынған сөз формулаларын іштей, ойша бірнеше рет кайталау аркылы кол жеткізіледі. Емдеудің толык курсы үлкен жаттығуды кажет етеді және 12 аптаға созыла- ды. Әрбір жаттығу 2 апта бойы 5—10 минуттан тәулігіне 3 реттен де жиірек жүргізіледі. Аутогенді жаттығуды дәрігер өз бакылауына алады, ол наукастың өз-өзін сендіру формуласын да жасайды. Рационалды психотерапия, сергектік және гипноздык ұйкы жағдайындағы сендіру, аутогенді жаттығу жеке немесе топтыц психотерапия сипатында да болуы мүмкін. Соңғы әдіс алкоголизм сиякты патологияда артыкш ылык көрсетеді. Топ сәтті кұрылса, пациенттердің сенгіштік дәрежесі артады. Аналитикалъщ психотерапия (психоанализ) фрейдизм мен неофрейдизмнің идеологиялык позицияларына негізделген. Әдіс максаты — аурудың негізінде жаткан жасырын, санадан тыс комплекстерді аныктау, және оларды наукас санасына жеткізу. Наукаспен ұзак уакыт әңгімелескенде, оның кателесіп, аңдамай айткан сөздері мен жазған жазуларының, көрген түстерінің симво- ликалы к мағынасы ашылады. Кейбір жағдайларда наукас жағдайындағы жаксаруды (кейде көп жылдарға) наукас пен дәрігердің тікелей карым- катын |