екіншісіне коғамдық тэртіпті бұзады - деп карсы болады. Адамзат тарихы, Вольтердің пікірінше, адамзаттың прогресс (үдеу) пен білімділік үшін күрес тарихы. Өркениетті адам табиғатпен алғашқы кауым адамымен салыстырғанда әлдекайда үйлесімді өмір сүреді. Осы тұрғыдан ол адамзат үшін мәдениеттің қүндылығын баса көрсетті. Мемлекетті басқарудың ең тиімді түрі - ағартушылык монархия. Ол ерікті коғамның калыптасуына жағдай жасауы керек. Сол кезде ғана ерікті қоғамның басты табиғи талаптары - сөз, баспасөз, ар-ождан бостандыктары шын мэнінде жүзеге асады. Қоғамдағы әлеуметтік теңсіздік - занды кұбылыс, ал адамдар тек кана заң алдында тең болулары керек. Жалпы алғанда, Вольтер тарихқа, эсіресе мәдениет жэне философия тарихына ерекше көңіл бөліп, осы ғылымдарың дамуына себепкер болтан жэне ағартушылык идеяны қағида ретінде кабылдап, уағыздаған ойшыл. Монтескье Шарь Луи (1689-1755 жж.) құкык жэне тарих мэселелерін философия тұрғысынан карастырған француз ойшылы. Негізгі еңбектері: “Парсылық хаттар”, “Римдіктердің үлылығы мен күйреуінің себептері туралы пікірлер” т.б. 72
Монтеське эр халыктың жэне елдің заңдарын, саяси өмірін табиғи және тарихи жағдайлардың ерекшеліктерінен деп түсіндіреді. Заңдар - табиғи жэне коғамдык болып екіге бөлінеді. Табиғи зандарға эр елдің табиғат ерекшеліктеріне байланысты (ауа-райы, жер реңі, т.б.) Қалыптаскан психологиялык мінез-күлыктар жатады. Бұл заңдылыктар - мэңгі, өзгермейді. Осы заңдар негізінде өзгермелі коғамдық заңдар калыптасады. Мемлекеттік баскару ісі билеуші бекіткен коғамдык зандар бойынша жүзеге асырылуы тиіс. Билеу түрінің өзі мемлекеттің
