Жаксылык, жамандык, имандылык ұғымдары ауызекі мәдениет жағдайында макал-мәтелдерде, накыл сөздерде, үлкендердің бата беру дәстүрінде, салт пен дэстүрде, ырымдарда ұрпактан ұрпакка беріліп отырған. Мысалы, төменгі бата түрінде жаксылык пен жамандыкты айыра білу тілегі айтылған: Адамзат туы - ар болар, Әділдік - соған нэр болар. Жадыңа тұтсаң осыны Жаксылык саган жар болар. Қасыңның жолы тар болар, Тілектен казына жиғанның Туысыңа тұнык бол, Татулыкка - тамаша бол Ыкыласка - иык бол. 226
Ошағы, орны бар болар. Ошакта отың маздасын, Орныңнан ор казбасын. Құрдасыңа - куаныш бол, Сырласыңа - сынык бол Жылағанға жұбаныш бол, Ана алдында аласа бол, Ар алдында биік бол. Қорыта айтканда, казактың дәстүрлі эдеп жүйесінде этиканың маңызды ұғымдары «жаксьшык» пен «жамандық» өзіндік мазмұнға ие болып, тұлғаралык қатынастарды реггеуде маңызды рөл аткарған. Қайырымдылық жэне оның антиподы зұлымдык өздерінің абстракциялык магынасында адамгершілік пен имансыздыкты білдіреді. Қайырымдылык ұғымы адамдарадың ең жалпы мүдделерін, болашакка деген үмітін, талап-тіліектерін білдіреді. Қайырымдылык өмірдің сакталуы мен дамуына кызмет етеді. Зұлымдылык, керісінше, өмірге кедергі жасап, оны жоюға тырысады. Этикадағы барлык жаксы жэне жаман касиеттер салысырмалы мәнге ие. Мысалы, коркыныштан туған көнбістік өз кұнын жоғалтады. Э. Фромның айтуынша, жекелеген жақсылыктар мен жамандыктар емес, ізгілік пен күнәкарлык мінез-
