кесте. Топтастырылған вариациалық қатарларды құрастыру кестесі

2. Топтардың ауытқу интервалын, көлемін арнайы формуламен

анықтау (і) і = Vmax-Vmin

n – топтар саны

3. Топтардың ортасы мен шегін анықтау.

4. Зерттелетін жиынтықты топтарға бөлу.

5. Вариациялық қатарды графикалық түрде бейнелеу.

Вариациялық қатарды құрғаннан кейін белгілердің (көріністің) орта деңгейін немесе орта шаманы анықтайды.

Орта шама – статистикалық жиынтықтың ішіндегі белгілердің жалпылама мінездемесі. Жиынтық құрамында ең жиі кездесетін белгінің орта шамасы – Мода (Мо) деп аталады.

Медиана – вариациялық қатардың ортасында орналасқан белгінің шамасы қарапайым арифметикалық орта шама жиынтық құрамындағы варианттары бірдей жиілікте қайталанғанда есептеледі. Салмақты арифметикалық орта шама (М) жиынтықтың құрамындағы варианттар әртүрлі жиілікте қайталанған жағдайда анықталады.

М – салмақты арифметикалық орта шама;

Σ – сандар жиынтығы;

V – варианттар;

Р – варианттардың қайталану жиілігі;

n – бақылаудың жалпы саны.

Мұнда:

і-интервал (ауытқу);

а- әрбір топтың орта шамадан ауытқуы;

ар – ауытқудың (а) жиілікке көбейтіндісі;

Орташа шаманың мынадай қасиеттері бар:

1. 
   Орталық жағдайда орналасады.
   
2. 
   Абстракты мінездемесі бар.
   
3. 
   барлық варианттардың жиынтығының орта шамадан ауытқуы нольге тең.
   

Берілген деректердің негізінде жай вариациялық қатар құрастырылады және қарапайым (М) арифметикалық орта шама есептеледі.

Мысалы, 9 адамның тамыр соғысының жиілігін есептегенде мынадай нәтижелер алынды: 64,69,63,74,66,62,65,73,67.

Тапсырманы орындау тәртібі:

Бұл жағдайда зерттеудің бақылау саны (n<30) 30 – дан кем, ал әрбір вариант бір реттен ғана кездесуіне байланысты жай варияциялық қатар жасалады. Варианттарды дәрежесіне (кему немесе ұлғаю санына) қарай орналастырғанда оның құрлымы мынадай болады.

62 63 64

69 73 74

Бұл жағдайда қарапайым арифметикалық орта шаманы мынадай формуламен анықтайды:

Мұнда:

V – варианттар;

n – бақылау реті.