Оқулық үшінші басылымы Өзбекстан Республикасы

MATEMATИKA
Жалпы  орта  білім  беретін  мектептердің
2-сыныбына  арналған  оқулық
үшінші  басылымы 
Өзбекстан  Республикасы
Халыққа  білім  беру  министрлігі  бекіткен
TАШКЕНT
«Yangiyo‘l Poligraf Servis» 
2016
Н.АБДУРАХМОНОВА, Л.УРИНБОЕВА
?
46–20
37+12
16:2
2 · 8

Жауапты редактор:
Maманазар Жумаев — Низами атындағы ТМПУ профессоры,  
 
 
 
 
 
  педагогика ғылымдарының кандидаты.
Пікір жазғандар:
Шукур Қаюмов 
—
 Беруни атындағы ТМТУ доценті, физика-    
 
     математика ғылымдарының кандидаты;
Назира Ахмедова  — РБО бастауыш білім бөлімінің бастығы;
Зияда Пайзибаева 
—
 Ташкент қаласындағы 41-мектептің   
 
   
   
     
бастауыш сынып оқытушысы.
  
—
 oйлaп тап!
  — ауызша орындала   
      тын жаттығулар
  
—
 жазбаша орында   
      ла тын жаттығулар
  
—
 үлкен, кіші, тең   
      белгілерін қою
  
—
 үйге тапсырма
  
—
 сабақтың аяқталуы
  — бос торкөздерге    
       
       керекті сандарды      
 
       немесе белгілерді қою
1, 2, 3
 
...
Шартты белгілер:
Республикалық мақсатты кітап қоры қaржылары есебінен
басылды.
ISBN 978-9943-979-69-7 
© «Yangiyo‘l Poligraf Servis» MChJ, 2012, 2014, 2016. 
H. Абдурахмонова, Л. Уринбоева, 2012, 2014, 2016.
УДК: 51=512.122(075)
ББК 22.1
A14     Абдурахмонова, Набия
Математика-2: Жалпы орта білім беретін мектептердің 2-сыныбына 
арналған оқулық / Н. Абдурахмонова, Л. Уринбоева; жауапты редактор 
M. Жумаев. - Ташкент: «Yangiyo‘l Poligraf Servis», 2016. - 208 b.
UO‘K 51=512.122(075)
ISBN 978-9943-979-69-7    
 
 
 
 
 КBК 22.1уа71 
— мультимедиялық
     қосымша

3
1-СЫНЫПТА   ӨТКЕН   МАТЕРИАЛДАРДЫ 
ҚАЙТАЛАУ   ЖӘНЕ   ҚОРЫТЫНДЫЛАУ
1.  1)  10,  12,  14,  16,  18,  20  сандарынан  бұрын 
келетін  көрші  сандарды  ата;
 
2)  11,  13,  15,  17,  19  сандарынан  кейін  келетін 
көрші  сандарды  айт.
 
2.
  Сурет  негізінде  есеп  құрастыр  және  оны  шеш: 
             
6  
 
 
            ?, 4 артық
3.
  Екінші  сыныпта  32  оқушы  бар.  Олардың  12-сі 
қыз  бала,  қалғандары  болса  ер  бала.  Сыныпта 
неше  ер  бала  бар?
4.
  20 + 20 
80 – 40 
50 + 10 
60 + 40
 
40 – 10 
30 + 20 
70 – 20 
90 – 50
?

4
5.  Барлық  пішіндер  бір  сөзбен  қалай  аталады?
 
1)
2)
3)
4)
6.
   Таңертең дүкенге 29 литр сүт  әкелді. Түске дейін 20 
литр сүт сатылды. Дүкенде неше литр сүт қалды?
 
7.
  37 – 7 
40 + 9 
58 – 50 
94 – 90
 
20 + 8 
16 – 6 
30 + 10 
62 – 40
1.  Мысалдың  шешімін  түсіндір:
 
 
  67 + 3 =   
 
    
 
     
 
    
 
  60    7+3  
 
 60 + (7 + 3) = 60 + 10=70 
2.
  Хайуанаттар  бағына  бірінші  сыныптан  27 
оқушы,  екінші  сыныптан  болса  одан  3  оқушы 
артық    барды.  Хай уанат  бағына  екінші  сынып-
тан  неше  оқушы  барған?
3.
  Үлгі  бойынша  орында: 65 = 60 + 5.
 
57 = 50 +   
32 = 30 +   
78 = 70 + 
 
45 = 40 +   
96 = 90 +   
29 = 20 + 
4.  Әр  пішінде  нешеден  үшбұрыш  бар?

5
5.  Сурет  бойынша  есеп  құрастыр  және  оны  шеш:
 
   
    Бар еді   
  
  Тағы сатып алды
       
  10 
   және       7
 ?
6. 
Сандардың  қосындысын  тап:
 
26 және 4;  38 және 2;  57 және 3;  69 және 1.
7.
  47 + 3 
68 – 60 
36 + 4             87 + 3
 
54 + 4 
26– 20 
77 – 7             58 + 2
1.  Мысалдың  шешімін  түсіндір:
 
  38 – 30 = 
  
 
30  8    
  (30 – 30) + 8 = 0 + 8 = 8
2.
  46 – 20 
59 – 50 
48 + 2 
37 + 3
 
27 – 20 
63 – 60 
64 + 6 
26 + 4
3.
 
Ағаш  шебері  38  тақтаны  тегістеу  керек  еді.  Ол 
бірінші  күні    30  тақтаны  тегістегені  анықталды.  
Шебер  тағы  да  неше  тақтаны  тегістеуі  керек?
 
4.
   
Бірінші  кесінді  екінші  кесіндіден  неше  сантиметр 
қысқа?  Екінші  кесінді  бірінші  кесіндіден  неше  сан-
тиметр  ұзын?
 

6
5.
  Сурет  негізінде  есеп  құрастыр  және  оны  шеш:
Бар еді
Сатылды
қалды
  
18 кг әнжiр
10 кг әнжiр
? кг
6.
 
Үш  санның  қосындысы  96.  Бірінші  сан  42,  екінші 
 
сан 24. Үшінші санды тап.
7.
  70 – 30 
19 + 10 
58 + 2 
47 + 3
 
50 + 40 
29 – 20 
36 + 4 
24 + 6
1.  Мысалдың  шешімін  түсіндір:
  
57 + 32 = 
 
 
57 – 32  = 
 
 
 
  7  +   2 =    9 
    7 –   2  =
    
5
 
 
50 + 30 = 80 
50 – 30  = 20
 
 
80 +   9 = 89 
20 +   5  = 25
2.
  Әншілер  байқауына  37  қыз  және  22  ер  бала 
қатысты.  Әншілер  байқауына  барлығы  неше 
бала  қатысқан?
3.  Суретте  бейнеленген  әрбір  пішіннің  атын  айт. 
 
Әр  пішіннің  неше  қабырғасы  бар?
 
1)
2)
3)
4)
5)
4.
 «Neksiya»
 
машинаның  багында  47  л  бензин  бар 
еді.  Сапар  кезінде  32  л  бензин  жұмсалды.  Маши-
нада  неше  литр  бензин  қалды? 

7
5.
  Кестеден  жауабы  бірдей  мысалдарды  тап:
47 – 22
20 + 20
44 + 15
60 + 40
83 + 17
38 – 30
68 – 43
58 – 50
90 – 50
67 +   3
37 + 22
38 + 32
6.
  70  және  30-дың,  60  және  20-ның  қосындысын 
және  айырмасын  тап.
7.
  37 + 12 
67 + 22 
57 – 32 
25 + 14
 
37 – 12 
67 – 22 
57 + 32 
25 – 14
1.  қайсы  тәсіл  қолайлы?
  
96 – 44 =   
 
96 – 44 = 
 
 
 
 
6 –    4 =   2   
96 – 40 = 56
 
 
90 – 40 = 50 
56 –    4 = 52
 
 
50 +   2 = 52 
96 – 44 = 52
 
 
96 – 44 = 52 
2.
  Анар  салынған  жәшік  12  кг,  жүзім  салынғаны 
одан 2 кг жеңіл. Жүзім салынған жәшік неше ки-
лограмм?
 
                        12 кг                     ?, 2 кг-ға  жеңiл
3.
 
87 – 34 
90 – 50 
98 – 64 
58 – 32
 
38 – 12 
70 – 30 
29 – 13 
46 – 24

8
4.
  Берілген    сандардан    бұрын    және    кейін    келетін  
сандарды жаз:
 
5.
 
Ойыншықтар  нешеу  артық  немесе  кем  екенін  тап. 
6.
 
Бір  орамда  18 м  атлас  бар  еді. Одан 8 м атлас 
кесіп  алынды. Орамда  неше  метр  атлас  қалды?
7.
  78 – 70 
89 + 1 
(54 – 34) + 20
 
39 – 30 
28 + 2 
(60 + 23) – 80
ҚОСУДЫ   ТЕКСЕРУ
1.
   
 
   
  6 + 4 = 10
 
 
 
 
10 – 6 =   4
 
 
 
 
10 – 4 =   6
қосуды  тексеру  үшін  қосындыдан  қосылғыштардың 
біреуін  азайту  керек.  Егер  айырмада  екінші  қосылғыш 
шықса,  жауабы  дұрыс  болады.
48 + 2 = 50         Тексеру: 50 – 2 = 48
 

9
2.
  Мысалдарды  шеш   және  нәтижесінің  дұрыстығын 
тексер:
 
34 + 12 
41 + 27 
62 + 3 
56 + 22
 
26 + 13 
27 + 11 
57 + 3 
44 + 32
3.
  Есептерді  шеш:
 
1)  Жылыжайда  60  ақ  және  40  қызыл  раушангүл 
ашылған.  Жылыжайда  барлығы  болып  неше 
раушангүл ашылған?
 
2)  Жылыжайда  100  раушангүл  ашылған  еді.  Біреу 
60  раушангүлді  сатып  алды.  Неше  раушангүл 
қалды?
4.
 
қосылғыш
60
32
24
50
26
14
57
қосылғыш
40
8
13
5
32
6
32
қосынды
5.
 
Сурет  негізінде  есеп  құрастыр  және  оны  шеш:
 
        
             
           
    10 кг                8 кг                  40 кг                 ? кг
  
            
 
              ? кг 
                            70 кг
6.
  60  және  40,  50  және  30,  40  және  20-ның 
қосындысын  және  осы  сандардың  айырмасын  тап.
7.
  47 + 3 
60 + 30  
36 + 4  
54 + 6 
 
58 – 8  
39 – 30  
27 – 7  
63 – 3
БАЛ
БАЛ

10
АЗАЙТУДЫ    ТЕКСЕРУ
1.
 
 
  16 – 4 = 12   
  12 + 4 = 16
 
Азайтуды  тексеру  үшін  айырмаға  азайтқышты 
қосу керек. Егер қосындыда азайғыш шықса, онда 
жауабы дұрыс.
 67 – 6 = 61 
 
Текcеру: 61 + 6 = 67
2.
  Мысалдарды  шеш  және  нәтиженің    дұрыстығын 
тексер:
 
58 – 25 
35 – 4 
88 – 7 
75 – 3
3.
  Есептерді  шеш:
 
1) Бір орамда 90 м мата  бар еді. Көйлек тігу үшін 50 м 
мата кесіп алынды. Орамда неше метр мата қалды?
 
2) Бір орамнан 50 метр мата кесіп алынғаннан соң 40 
м мата қалды. Алғашында орамда неше метр мата 
болған?
4.
 
Азайғыш
90
80
38
57
96
70
49
Азайтқыш
50
30
30
32
44
10
24
Айырма
5.  Сурет  негізінде  төмендегідей  өрнекпен  шешілетін 
есеп құрастыр:
 
    
     
  +  
  
          
6 кг                   4 кг
  
       
 –  

11
6.
 
Бір  бағанға  сандардың  қосындысы,  екінші 
бағанға  азайғыштың  амалымен  берілген  өрнекті 
жаз.  Олардың  мәнін  тап.
 
50 + 30,  90 – 40,  57 + 3,  28 – 20,  57 + 12,  76 – 34.
7.
  66 – 44 
96 – 36 
58 + 22 
74 + 23
 
55 + 20 
87 – 47 
57 – 32 
74 – 23
TIК   БҰРЫШ
1.  Tік  бұрыштар.   
Т і к   б ұ р ы ш та н   ү л к е н
  
және  кіші  бұрыш  тар.
 
 
 
  Бір  бұрышы  тік  бұрыш,  қалған  екі 
бұрышы  тік  бұрыш  болмаған  үшбұрыш 
пішіндегі  сызғыш 
үшбұрышты  сызғыш
 
деп аталады.
  Үшбұрышты  сызғыштың  көмегімен  көпбұрыш тар-
дағы  тік  бұрыштарды  анықта.
 
1)
2)
3)
4)
2.
  қысқа жазу бойынша есеп құрастыр және оны шеш:
 
Бар еді   — 38 кг қияр 
 
Tұздалды — 30 кг қияр        
 
қалды      — ? кг қияр

12
3.
  Мысалдарды  шеш.
 
90 – 70 
76 + 24 
49 + 1 
39 – 30
 
46 – 40 
45 + 20  
38 + 2 
51 + 19
4.
  Үшбұрышты  сызғыштың  көмегімен  бұрыштардың 
түрлерін  анықта.
 
 
 
 
1)  тік  бұрыштан  кіші  бұрыштарды  ретімен  жаз;
 
2)  тік  бұрыштан  үлкен  бұрыштарды  ретімен  жаз.
5.
  Дәптеріңе  осындай  тік  бұрыш  сал:
 
6.
 
Асханаға  18  шайнек,  20  пиала  әкелді.  Асханаға 
барлығы неше ыдыс әкелген?
7.
  40 + 25 
52 – 30 
57 + 32 
80 – 50
 
68 – 60 
30 + 12 
96 – 44 
50 + 30
1)
2)
3)
4)
5)

13
КӨПБҰРЫШТЫҢ   ПЕРИМЕТРI
1.
    
Бұл  төртбұрыштардың  барлық  бұрышы  тік 
бұрыш:
  
 
Көпбұрыштардың  барлық  қабырғаларының 
ұзындығының қосындысы оның периметрі.
Tөрт бұрыштың периметрiн тап:
8+ 3 + 6 + 2 = 
19 (см)
2.
  46 + 20 
74 – 30 
67 + 10 
59 – 50
 
50 + 35 
60 + 20 
57 – 32 
36 – 24
3.
  қысқа  жазу  бойынша  есеп  құрастыр  және  оны 
шеш:
 
1-себетте —   8 кг
  
) 
  
 
2-себетте — 10 кг  
  
? кг
 
4.
  Әр  пішіннің  периметрін  тап:
8 см
6 см
2 см
3 см
4 см
5 см
5 см
5 см
3 см
2 см
3 см
2 см

14
5. 90
 
–50    40 60
 
+
 
40    50 57
 
+
 
3   70
 38
 
+20   70 48
 
+
 
  2   30 53
 
+
 
7   60
6.
  Бір орамда 48 м, екінші орамда одан 8 м кем жібек 
мата бар. Екі орамда қанша метр жібек мата бар?
7.
  43 + 30 
64 – 20 
57 + 3 
28 – 8
 
43 – 30 
64 + 20 
57 – 7 
20 + 8
ӨТКЕНДЕРДI    ПЫСЫҚТАУ
1.
  Сурет  негізінде  есеп  құрастыр  және  оны  шеш:
Бар еді
 Жұмсалды
қалды
 
таңертең – 12 кг 
түсте – 14 кг
?
 
кг
2.   Үлгі  бойынша  орында:  53 = 50 + 3.
 
76 = 70 +    
44 = 40 +    
39 = 30 +   
 
96 = 90 +    
28 = 20 +    
67 = 60 +   
3.
  1)  Дәптеріңе  төмендегі  сынық  сызықты  сал:
 
 
 
2)  сынық  сызықта  неше  буын  бар  екенін  анықта;
 
3)  барлық  буын  ұзындығының  қосындысын  тап.

15
4. 
4,  5,  9  сандарының  көмегімен  9  екі  таңбалы  сан-
ды  жазу  мүмкін:  44,  45,  49,  54,  55,  59,  94,  95,  99.
 
3,  7,  8  сандарының  көмегімен  пайда  болған 
барлық  екі  таңбалы  сандарды  жаз.
5.  Есепте:
 
6.
  50 см +  40 см 
70 дм – 20 дм
 
20 дм – 10 дм  
50 сум + 50 сум
  7.
  Бірінші  пішіндегі  3  шыбықтың  орнын  өзгерт кен-
де  4  квадрат  пайда  болсын.  Екінші  пішіндегі 
 
3  шыбықты    өзгерткенде  4  квадрат  пайда  болсын.
 
8.
  Трактордың  багында    жұмыс  басталғанда 
 
48  литр  жанармай  бар  еді,  жұмыстың 
соңында  8  литр  жанармай  қалды.  Неше  литр 
жанармай  жұмсалған?
  9.
  (40 + 10) + 6 
(16 + 14) + 7 
83 + 17
 
(30 – 20) + 9 
(70 – 30) + 5 
25 + 25

16
18  IШIНДЕ  БIР  ТАҢБАЛЫ  САНДАРДЫ     
ОНДЫҚ  АРҚЫЛЫ  ӨTIП  ҚОCУ
1.  10  санын  алу  үшін  торкөздің  ішіне  қандай  сан-
дарды  қою  керек?
 
10
9 + 
5 + 
8 + 
4 + 
7 + 
3 + 
6 + 
2 + 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
                  +   
                    + 
     
   + 2
 
 
 
        9 + 
2
 =   
9-ға  2-ні  қосу  үшін,  2  саны  біреулеп  қосылады. 
Ол  төмендегідей  орындалады:
a)  Алдымен  10  санын  алу  үшін  қанша  керек 
болса,  сонша  қосылады:  9  + 
1
 = 10
б)  2  –  бұл  1  +  1  дегені.  9-ға  1  қосылды, 
10  болды.  10-ға  тағы  да  1-ді  қосу  керек. 
 
Демек,  10  +  1  =  11  болады.
        9  +  2  =  11                   9  +  2  =   
               
 
 
 
        
 
       1       1 
 
 
         1       1 
 
  
 
   9 + 1 + 1 = 11
2.
  Даниярдың  9  жаңғағы  бар  еді.  Ағасы  оған  тағы 
2  жаңғақ  берді.  Даниярда  неше  жаңғақ  болды?

17
3.
  Мысалдарды  шеш:
 
 
34 + 20 
40 – 20 
54 + 30
 
28 + 12 
60 – 40 
60 – 20
 
42 + 25 
30 – 10 
46 + 14
4.
 
қысқа  жазу  бойынша  есеп  құрастыр  және  оны 
шеш:
 
 
1) Ертегі  кітаптар
 – 9    
   
? 
 
 
    
Өлең  кітаптар
 – 2 
 
 
2) Ертегі  кітаптар
 – 9   
              
? 
 
 
    
Өлең  кітаптар – ?, 2 артық
5.  Сызғышпен  көпбұрыштардың  қабырғаларын  өлше:
 
1)
2)
3)
4)
6.
  қолөнерші 9 бесік, одан 2 көп желбесік жасады. 
Барлығы  неше  бесік  жасаған?
 
7.
  Акбар  сызған  кесіндінің  ұзындығы  7см-ге,  ағасы 
сызған  кесінді  болса  одан  2  см  ұзын.  Ағасы 
сызған  кесіндінің  ұзындығы  неше  сантиметр?
8.
  (40 – 20) + 8 
(56 – 6) + 3 
20 + (8 – 3)
 
(54 –   4) + 7 
(39 – 9) + 2 
50 + (9 – 4)
 
(30 + 20) – 9 
(23 + 7) – 6 
60 – (7 + 3)

18
1.
 
                 +     
                   +   
 
   + 3
               +     
                   + 
 
 
      9 + 3 =    
       
    
           
1   2 
9 + 1 + 2 = 12
    8 + 3 =    
     
     2   1 
8 + 2 + 1 = 11
 
Есiңде сақта:
9 + 2 = 
11
 
9 + 3 = 
12
 
  8 + 3 = 
11
 
 
2.
 
Бір  тәрелкеде  9,  екінші  тәрелкеде  3  тәтті  күлше 
бар.  Екі  тәрелкеде  неше  тәтті  күлше  бар?
3.
 
8 + 2          8 + 3          9 + 2           9 + 3
4.
 
Сурет  негізінде  есеп  құрастыр  және  оны  шеш:
 
  ?
? кг
3 кг
9 кг
 
5. 
8 + 3   11 
9 + 2   12 
9 + 3   11
 
6.
  Назкеннің  анасы  8  торкөз,  3  бір  сызық  дәптер 
әкелді.  Назкеннің  анасы  барлығы  неше  дәптер 
әкелген?
7.
  3 + 9 
28 – 8 
48 + 2 
87 + 3 
 
3 + 8 
54 + 6 
65 – 5 
68 + 2

19
1.
 
 
                 +       
                   +     
  
   + 4
 
             +       
                   + 
    9 + 4 =    
      
     1    3 
9 + 1 + 3 = 13
      7 + 4 =    
      
     3    1 
7
 
+
  
3 + 1 = 11
4
3
2
1
 
Есiңде сақта:
9 + 4 = 
13 
8 + 4 = 
12 
7 + 4 = 
11
2.
 
Бояушы  бірінші  күні  7  есікті,  екінші  күні  одан  4 
есікті  артық  бояды.  Бояушы  екі  күнде
 
барлығы 
неше  есікті  бояды?
3.
  қысқа  жазу  бойынша  есеп  құрастыр  және  оны 
шеш:
 
Бар еді — 8      
 
?
    
      
 
қосылды
 — 4 
4.
  8 + 4   12 
7 + 4   12 
9 + 4   11
5.
 
9
13
 
4
12
 
7
11
6.
 
Нағима  9  жаста,  ағасы  одан  4  жас  үлкен.  Ағасы 
неше  жаста?
7.
  3 + 7 
29 – 7 
33 – 30 
56 + 4
 
2 + 9 
31 + 9 
72 – 70 
24 + 6

20
1.
 
 
                 + 
     
       
   + 5
 
 
               +   
   
 
 
             +     
 
    9 + 5 =    
      
     1    4 
9 + 1 + 4 = 14
    8 + 5 =    
     
    2    3 
8+ 2 + 3 = 13
    7 + 5 =    
     
    3  2 
7+ 3+ 2 = 12
5
1
2
3
4
 
Есiңде сақта:
9 + 5 = 
14
     
8 + 5 = 
13
      7 + 5 = 
12   
6 + 5 = 
11
2.
 
6 + 4 
9 + 4 
8 + 4 
7 + 4
 
8 + 3 
7 + 3 
9 + 3 
9 + 2
3.  Сурет  негізінде  есеп  құрастыр  және  оны  шеш:
 
 
 +   =   
 
4.  Үлгі  бойынша  орында:  11  =  9  +  2.
 
11 = 6 +    
13 = 9 +     
11 = 7 +    
 
11 = 8 +     
12 = 8 +    
14 = 9 +    
 12 = 7 +    13 = 8 +    12 = 9 +  

21
5.
 
Сынық  сызықтарды  сызғышпен  өлше:
 
6.
 
Абдуғаны  9  ақ,  5  сұр  қоян  бақты.  Абдуғаны
 
барлығы  неше  қоян  бақты?
7.
  50 – 46 
40 + 7 
60 + 40 
32 + 8 – 10
 
38 – 30 
64 + 6 
90 – 50 
16 – 6 + 10
1.
  Кесте негізінде  берілген мысалдарды шеш:
9 + 2
8 + 2
7 + 3
9 + 4
8 + 4
9 + 5
8 + 3
6 + 5
8 + 5
9 + 3
7 + 4
7 + 5