Оқулықтарды енгізіп «мұғалім-оқушы»

жүктеу/скачать 34,14 Kb.

бет	1/2
Дата	14.09.2023
өлшемі	34,14 Kb.
	#107704
түрі	Оқулық

1 2

Үшінші кезеңі

№3 Дәріс
Қашықтан оқыту әдістерінің даму тарихы

350 жыл бұрын Ян Каменский білім беру процесіне ең алғаш рет иллюстративті оқулықтарды енгізіп «мұғалім-оқушы» байланысын үзуге бастапқы қадам жасаған. Сонымен қатар ол білім беруде жүйелілік принципін пайдалануға негіз болған «Ұлы дидактиканы» да жазған. Сондықтан Ян Каменскийді қашықтан оқытудың атасы деп атауға болады.

Бүгінгі таңда өндірістік, көліктік, ақпараттық және коммуникациялық технологиялардың дамуымен тығыз байланысты қашықтан оқыту тарихының үш кезеңі анықталған.
Бірінші кезеңдегі қашықтан оқыту құралы қолмен жазылып, басылып шығарылған. Бұл қолжазбалар көптеген мыңжылдар бойы қолданылып жүрді. Баспаханалардың пайда болуымен арзан кітаптарды басып шығару мүмкіндігі пайда болды. ХІХ ғасырдың ортасынан бастап тармақталған теміржол жүйелері, жылдам және үнемді мемлекеттік пошта қызметтері көптеген географиялық аймақтарда тұратын студенттерге оқу материалдарын жеткізуге мүмкіндік берді. Одан бөлек, пошта арқылы оқытатын оқытушылар дайындаған қажетті әдебиеттер тізімі және сұрақтары бар қосымша арнайы оқу құралдары басылып шығарылатын.
XIX ғасырдың соңында "корреспонденттік" оқыту пайда болды. Енді студент тек кітап оқып қана қоймай, мұғалімге жазбаша жұмыстарын жіберіп, мұғалімнің түсініктемелері мен жаңа оқулықтарды пошта арқылы ала алды. Бұл өзгерістер тұрақты пошта байланысының пайда болуына байланысты болды. Оқытудың бұл әдісі үлкен қалалардан шалғайда тұратын және елдімекендерінде білім беру мекемесі жоқ білім алушыларға тиімді болды – бұл әдіс сол кезде көптеген адамдар үшін білім алудың жалғыз мүмкіндігі болды.
1840 жылы Исаак Питман (Isaac Pitman) пошта арқылы Біріккен Корольдікте студенттердің стенографиясын үйрете бастады, осылайша алғашқы қашықтан оқыту курсының негізін қалаушы атанды. XIX ғасырдың 50-ші жылдары Германияда Густав Лангеншайдт (Gustav Langenscheidt) өзінің Lehrbriefe ("оқытатын хаттар") атты ересектерге арналған тіл үйрететін оқулық жариялады.
Қашықтан жоғары білім алу мүмкіндігі 1836 жылы Біріккен Корольдікте Лондон университетінің (University of London) ашылуымен пайда болды. Аккредиттелген оқу орындарында оқитын студенттерге, университет өткізетін емтихандарды тапсыруға рұқсат берілді. 1858 жылдан бастап бұл емтихандар қай жерде және қалай білім алғанына қарамастан, бүкіл әлемнің кандидаттары үшін ашық болды. Осындай жағдай университеттің бағдарламасына сәйкес пошта арқылы оқу курстарын ұсынатын бірқатар колледждердің пайда болуына әкелді.
XIX ғасырдың 70-ші жылдары Америкада қашықтан оқытуды ұйымдастыру бойынша бірқатар қадамдар жасалды. Осылайша, 1873 жылы Анна Элиот Тикнор "үйде оқытуды қолдау қоғамы" ("Society for the Encouragement of Home Study") ағылшын бағдарламасын негізге ала отырып, Тикнор Қоғамы (Ticknor's Society) атты әйелдерге арналған пошта арқылы оқыту жүйесін құрды. 1874 жылы пошта арқылы оқыту бағдарламасын Иллинойс университеті (Illinois State University) ұсынды.
Пенсильванияда "Колъери Инжиниринг" деп аталатын күнделікті газет тау-кен техникасын жақсартуға және кеніштердегі жазатайым оқиғалардың алдын алуға бағытталған оқу материалдарын шығара бастады. Бұл жарияланымдар соншалықты сәтті болғаны, 1891 жылы әр түрлі пәндер бойынша пошта арқылы оқу бағдарламаларына модель ретінде қызмет ететін тәуелсіз курс жасалды. Вильям Рейни Харпер (William Rainey Harper), Америкада "пошта арқылы оқытудың атасы" (Mackenzie and Christensen, 1971, Б. 7), 1892 жылы Чикаго университетінде (University of Chicago) қашықтан оқытудың алғашқы университеттік бөлімін құрып, баптисттік теологиялық семинарияда сыныптан тыс оқытумен тәжірибе жасай бастады. 1906 жылы пошта арқылы оқыту Висконсин университетіне (University of Wisconsin) енгізілді.
Австралияда қашықтан оқыту өте ерте пайда болды. 1911 жылы Брисбендегі Квинсленд университетінде (University of Queensland) жоғары оқу орнының деңгейіндегі курстар өз жұмысын бастады. 1914 жылы қарапайым мектептерден алыс жерде тұратын балаларды бастауыш мектеп бағдарламасы бойынша пошта арқылы оқыту ұйымдастырылды. Мельбурндегі педагогикалық колледждің студенттері сабақтарын пошта арқылы өткізді. Мұндай тәжірибе көп ұзамай орта мектептер мен техникалық мектептерге таралды. Оқушылар үшін ұқсас жүйелер Канада мен Жаңа Зеландияда қолданыла бастады. 1938 жылы Викторияда (Британдық Колумбия, Канада) халықаралық білім беру кеңесінің бірінші съезі пошта арқылы өтті (International Council for Correspondence Education).
Батыс Еуропаға келетін болсақ, 1939 жылы Францияда мектепке бару мүмкіндігінен айырылған балаларды пошта арқылы оқыту үшін мемлекеттік қашықтан оқыту орталығы құрылды (Centre National d’Enseignement к Distance, CNED). Қазіргі уақытта бұл Орталық Еуропадағы ең ірі қашықтан білім беретін оқу орнына айналды. 1946 жылы қашықтан оқытуға Оңтүстік Африка университеті (University of South Africa, UNISA) көшті.
Корреспонденттік типтегі білім беру мекемелері әлі де бар. Әрине, олар өз технологияларын үнемі жетілдіріп отырады: оқу материалдары пакетіне аудио және видео таспаларды қосады, "бағдарламаланған" оқулықтарды, интерактивті тесттерді және т.б. пайдаланады. Негізгі мәселе-жазбаша ақпаратты игеру деңгейі шамамен 15% құрайды, бұл дәріс оқығанға қарағанда төрт есе төмен. Салыстырмалы түрде әлсіз кері байланыс - жазбаша жұмыстарды жіберу арқылы-білімнің дұрыс игерілуіне кепілдік бермейді.
Негізгі қызметін тоқтатпай қашықтықта білім алу Ресейде бұрыннан қалыптасқан дәстүрлерге ие. Ресейде ашық және сырттай кәсіптік білім беруді құрушы Карл Карлович Мазинг (1849-1926 жж.) - белгілі математик, инженер және педагог, Императорлық Орыс техникалық қоғамының Мәскеу бөлімшесінің төрағасы. Оның бастамасы бойынша және оның қатысуымен 1870 жылы алғашқы кешкі жұмыс курстары мен сыныптары, Санкт-Петербург пен Мәскеуде нақты мектептер құрылды, бұл мектеп пен жоғары білім алғысы келетіндерге мүмкіндік берді. Ол политехникалық институтты құруға көп күш жұмсады. Алайда, оның ұмтылыстары тек 1908 жылы, П.Столыпин, П. Милюков, М. Ковалевский, А. Шанявскийдің бастамасымен жұмысшылар мен шаруалар үшін Мәскеу қалалық Халық Университеті құрылған кезде ғана шындыққа айналды.
Сырттай білім беру басқа салаларда да дамыды, классикалық университеттер мен салалық университеттердің көпшілігінде сырттай оқу бөлімдері болды, арнайы сырттай оқу орындары құрылды (қаржы-экономикалық, педагогикалық, тамақ, заң, тоқыма, ауылшаруашылық және т.б.). Осылайша, КСРО-да сырттай оқуды жүзеге асыратын бірбейінді және екібейінді жоғары оқу орындарының қуатты жүйесі құрылды. Кеңестік сырттай оқыту жүйесі институционалды түрде құрылған қашықтан оқыту моделіне негізделген барлық деңгейдегі мемлекеттік сертификатталған білім беру бағдарламаларын жүзеге асыратын алғашқы жүйелі ұйым болды.
1969 жылы Ұлыбританияның ашық университетінің (Open University of the United Kingdom, UKOU) негізі қаланды. Осы сәттен бастап қашықтан оқытуда баспа материалдарының барлық түрлерін қолдана отырып, оқытудағы кешенді тәсіл алғаш рет қолданыла бастады. Ашық университетте қашықтан оқытуға арналған жоғары сапалы 20 арнайы оқу құралдары әзірленді. Университеттің студенттермен біржақты қарым-қатынасы радио және теледидар бағдарламаларымен толықтырылған баспа материалы арқылы жүзеге асырылды (аудиокассеталар кейінірек таратылды). Оқытушылар мен білім алушылар арасындағы екіжақты өзара әрекет хат алмасу, күндізгі консультациялар және тұрғылықты жері бойынша қысқа мерзімді курстар арқылы жүзеге асырылды. Бұл модель дайындық кезеңінде қымбат болды. Алайда, қажетті материалдар мен бағдарламаларды жасағаннан кейін әр жаңа студентті оқыту енді үлкен шығындарды қажет етпеді.
Ұлыбританияда алғаш рет іске асырылған қашықтан оқыту моделі, оның нәтижелілігін арттыру мақсатында, сырттай оқытудың педагогикалық және ұйымдастырушылық құралдары мен әдістерін әзірлеуге көбірек бағдарланған болатын. Ақпараттық технологияларға да көп көңіл бөлінді, бірақ көптеген студенттер үшін қол жетімді емес телекоммуникация құралдарын жаппай қолдануға мүмкіндік болған жоқ. Негізгі назар "face-to-face"тұрақты, бірақ қысқаша көзбе-көз байланыстарында өзіндік жұмыс үшін жоғары сапалы оқу материалдарын дайындауға және оқу процесін қарқындатуға аударылды.
Ұлыбританияның ашық университетінің пайда болуы әлемдегі қашықтан оқыту жүйесіне үлкен септігін тигізді. Қашықтан білім беретін оқу орындары негізінен Еуропа мен Азияның бірқатар елдерінде пайда болды. Олардың ішінде Испаниядағы Universidad Nacional de Educacion a Distancia (UNED) (1972), Пәкістандағы Allama Iqbal Open University (AIOU) (1974), Тайландтағы Sukhothai Thammathirat Open University (STOU) (1978), Корея Мемлекеттік ашық университеті (Korea National Open University, KNOU) (1982), Universitas Terbuka (UT) Индонезияда (1984) және мемлекеттік Ашық Университет,Үндістандағы Индира Ганди Ұлттық ашық университетін(Indira Gandhi National Open University, IGNOU) 1985 атап айтуға болады.
1960 жылдардың соңынан бастап қашықтан оқыту мекемелерінде радио, теледидар, телефон белсенді қолданыла бастады. Сол жылдары қазіргі уақытта кең таралған қашықтан оқыту пайда болды, оның аясында белгілі бір оқу орнының қабырғаларында аудиториялық сабақтардан радио және телетрансляциялық желілер арқылы оқуға көшу жүзеге асырылды. Сонымен қатар, бұл сабақтардың нысаны мен мазмұны ресми түрде өзгерген жоқ: дәрістер немесесахналық аудио және видео(кино)сюжеттерімен толықтырылған диалогтар көрсетілді.
Трансляциялық қашықтан оқыту арқылы сырттай және экстернат оқу барысында аудиторияда физикалық қатысуынсыз, үйден шықпай, тұрғылықты жеріне немесе жұмысына жақын орналасқан арнайы жабдықталған орталықтардың біріне бармай-ақ кіріспе дәрістерін немесе тіпті толық дәріс курсын тыңдау мүмкіндігі пайда болды. Нақты аудиториялармен қатар, кейінірек "виртуалды сыныптар" (virtual classrooms) деп аталатын эфирлік аудиториялар пайда болды. Оқытушымен кері байланыс, әдетте, телефон арқылы жүзеге асырылды, соңғы жылдары факспен электрондық пошта кеңінен қолданылды. Алдымен бұл көбінесе дәстүрлі корреспонденттік оқытуды радио және кейінірек телеледәріспентолықтыру болды. Мұндай теле(радио)дәрісхананың ағартушылық, танымдық, ғылыми-көпшілік радио және телебағдарламаларданартықшылығы, пошта арқылы оқу және әдістемелік баспа материалдарын алу мүмкіндігімен қоса, техникалық жағынан күрделі және ұйымдастырылған кері байланыс, естігені немесе көргені туралы пікірлер айту мен түсініктемелер жазу және пән бойынша аттестаттаудан өту мүмкіндігінің болуында. Қашықтан оқытудың трансляциялық бағытының жетістігі, ең алдымен, техникалық құралдар мен телекоммуникация арналарының дамуымен және жазу құрылғыларының жетілдірілуімен байланысты. 1980 жылдары, бір жағынан, спутниктік және кабельдік теледидар пайда болды, екінші жағынан, аудио және бейне жазу техникасы жақсарды: аудио буыны өзгерді және бейнемагнитофондардың өнеркәсіптік өндірісі басталды.
Спутниктік және кабельдік теледидар, ең алдымен, in company корпорацияларының қызметкерлерін оқыту және біліктілігін арттыру үшін қолданылатын корпоративті теледидар желілерін құруға мүмкіндік берді (жұмыс орнынан шықпай, "өндірістен қол үзбей"). Мұндай корпоративті желілерді құрудың бастаушылары IBM және Kodak корпорациялары болды, көп ұзамай АҚШ қорғаныс департаментінің барлық әскерлерге арналған оқу бағдарламалары бар Спутниктік теледидар желісі құрылды. 1981 жылы Америка Құрама Штаттарында ересектерді оқыту қызметінің (ALS: Adult Learning Service), қоғамдық телерадио хабарларын тарату (PBS: Public Broadcasting Service), 1981 жылы 190 қоғамдық телестанция мен 2000-ға жуық колледждерді үйлестірген PBS/ALS жерсеріктік телебағдарламалары арқылы бүгінгі таңда әлемдегі ең ірі оқыту жүйесінің бірі құрылды. Қазіргі уақытта ол кәсіби даярлау бағдарламалары бойынша жалпы көлемі 1000 сағаттан асатын және жыл сайын жалпы саны 470 000 адамнан асатын 80-нен астам телекурс ұсынады. Аудио және бейне жазу технологияларының ілгерілеуі білім беру мекемелері мен телеорталықтарға "виртуалды сынып бөлмесінде" сабақтарды тәулік бойы (оқытушымен синхронды интерактивті байланыссыз) жасаған аудио және бейне кассеталармен телесабақтарды толықтыруға мүмкіндік берді және жіберілетін оқу материалдарының жиынтығын айтарлықтай байытты.
Қытайда мәдени революция кезеңінде жабылған дәстүрлі жоғары оқу орындарының орнына 1979 жылы ұлттық радио және теледидар университеттерінің желісі (Central Radio and TV University, CRTVU) құрылды, ол дәреже алу курстары мен қосымша (жалғастырылған) білім беру қызметтерін ұсынады.
Канада, Жапония және Австралияның тәжірибесі де назар аударуға тұрарлық. Канаданың Квебек провинциясының Білім Министрлігі 1972 жылы Квебек Телеуниверситетін ұйымдастырды. 1983 жылы Жапонияда радио университеті құрылды. 1993 жылдан бастап Австралияның жетекші университеттер тобы (Monash, Dikin және т.б.) Австралия, Жаңа Зеландия және Океания азаматтары үшін телевизиялық дәрістер мен басқа да қашықтан оқыту нысандарын пайдалана отырып, өз бағдарламаларын 22 дәрежеге және жеке курстарға тарату үшін корпоративтік желі құрды.
Қашықтаноқытудың "Үшінші кезеңі" жаңа ақпараттық - коммуникациялық технологияларды белсенді пайдалануға негізделген, синхронды ("бір уақытта" - Солтүстік Американың оқу орындарында бірдей танымал бейне немесе аудиографиялық конференциялар түрінде) және асинхронды режимде ("бір уақытта емес" - электрондық поштаны, Интернетті немесе телеконференцияларды қолдана отырып) әр түрлі нысандарда (мәтін, графика, дыбыс, анимация) екі жақты байланысты ұсынады. Бұл технологиялар бірінші және екінші буын курстарына қосымша ретінде қолданылуы немесе дербес пайдаланылуы мүмкін. Екі жағдайда да олар оқытушы мен оқыушы арасындағы, оқушы мен оқушы арасындағы, сондай-ақ оқушы мен оқу ресурстарының әртүрлі түрлері арасындағы өзара әрекеттесуді жеңілдетеді. Технологияларды әзірлеуге және енгізуге бастапқы инвестицияларды алып тастағанда, қашықтан оқытудың қарастырылған моделі бастапқы белгіленген шығындарды азайтуы мүмкін.
1984 жылы АҚШ-та қашықтан оқыту бағдарламаларын кешенді түрде іске асыратын алғашқы жоғары оқу орны Ұлттық Технологиялық университеті (National Technological University, NTU - http://www.ntu.net.edu) пайда болды, бұл университет 1991 жылы 40 университеттік инженерлік мектептерден тұратын консорциумға айналды. 90-жылдардың басында 1100-ден астам студент NTU-діңинженерлік дәрежебағдарламасын қашықтан оқыды. Ұлыбританияның Ашық университетінде оқу процесін ұйымдастыру нысандарына қарағанда, ондағы ақпаратты жеткізудің негізгі құралы теле-және радиокоммуникациялар, Интернет болды. Курстарды тарату спутниктік байланыс арқылы жүзеге асырылады. Нақты уақыт режимінде таратуға арналмаған бағдарламалар бейне кассеталарда ұсынылады.
Американдық бірнеше ірі университеттердің бастамасымен теледидарды, кейінірекцифрлық бейнебайланысты қолдана отырып, аудиториялық сабақтарды университет кампусынан алыс аудиториялар (филиалдар) желісіне тарату үшін американдық DO моделі құрылды. DO күндізгі білім беруге негізделген, онда оқытушының аудиториямен тікелей аудиовизуалды байланысы техникалық арналар мен құралдар телекоммуникациямен алмастырылды. Осылайша, дәстүрлі білім берудің қашықтан оқытудан ерекшелігі, ең алдымен, білім беруді ұйымдастыру формасын өзгертпейтін жаңа телекоммуникациялық технологияларды қолдану болып табылады.
Студенттердің өзіндік жұмысының үлесі, кампустағы дәстүрлі оқытуды ұйымдастырудағы өзіндік жұмыстың үлесінен ерекшеленбейтіндіктен, американдық қашықтан оқыту моделі үшін жасалған оқу-әдістемелік материалдар, күндізгі бөлім материалдарынан ерекшеленбейді, тек қосымша дәрістер жазылған бейнекассеталар беріледі. Американдық модельде Британдық модельге тән тьюторлардың арнайы институты жоқ. Қашықтағы аудиторияда өткізілетін топтық сабақтар негізінен педагогикалық емес, ұйымдастырушылық-техникалық міндеттерді шешетін нұсқаушылардың басшылығымен ұйымдастырылады. Американдық модель, ең алдымен, кешкі уақытта және демалыс күндері жұмыс істейтін колледждер мен университеттердің студенттеріне бағытталған, сонымен қатар корпоративті біліктілікті арттыру жүйелерінде (атап айтқанда, Қарулы Күштерде) кеңінен қолданылады. Қашықтан оқытудың осы моделінде білім беру сапасы негізінен базалық мекеме (дәлірек айтқанда, студия немесе дәріскер орналасқан арнайы жабдықталған аудитория) мен қашықтағы сыныптар (аудиториялар) арасындағы интерактивті телекоммуникацияның сапасын қамтамасыз ету есебінен, сондай-ақ филиалдардың жұмысын ұйымдастыру мен техникалық жабдық деңгейін жетілдіру есебінен қамтамасыз етіледі. Интерактивті телекоммуникацияның дамыған жүйесі және жабдықталған филиалдар желісі американдық модельді жүзеге асырудың шешуші шарты болып табылады.
Соңғы онжылдықтарда АҚШ-та қашықтан оқыту жүйесі кеңінен қолданыла болды. АҚШ-та барлық студенттердің 22,9%-ықашықтан оқыту бағдарламалары бойынша білім алуда. Оқытудың бұл түрінің икемділігі мен ұтқырлығы қазіргі уақытта NTU-ның өзі АҚШ-тың басқа ұйымдарына қарағанда инженерлік магистрлік бағдарламаларды ұсына алады.
Оқу курстарын қабылдау қоғамдық теледидар жүйелері (Public Broadcasting System, PBS - TV) арқылы да, ішкі спутниктік білім беру жүйелерін пайдалану арқылы да жүзеге асырылады. Мұндай білім беру қызметтерін, атап айтқанда, IBM корпорациясы (бұл АҚШ-тағы қашықтан оқыту жүйесінің ең үлкен элементтерінің бірі), NTU-мен жұмыс істейтін корпорациялар, сондай-ақ General Motors, J. C. Penney, Ford, Walmart және Federal Express сияқты танымал өнеркәсіптік алыптар ұсынады.
Қашықтан оқыту бойынша білім беру қызметтерін тұтынушылардың бірі және сонымен бірге оның одан әрі дамуының маңызды факторы-АҚШ әскері. Бұл ретте елден тыс жерлерде қызмет атұаратын әскери қызметшілерді оқыту мүмкіндіктері жасалды. Парсы шығанағы соғысы кезінде (1990-1991) 4000-нан астам американдық сарбаз PBS-TV жобасы аясында Anneberg Corporation өткізетін курстарды оқыды және олардың 70%-ы сәтті игерді. Бірнеше жылдан бері ұзақ уақыт бойы жүзіп жүрген АҚШ теңізшілерін оқытуды Нью-Йорк технологиялық мектебінің американдық ашық университеті қашықтан басқарады.
1993 жылғы желтоқсанда мемлекеттік деңгейде қытайлық оқу және зерттеу желісін (CERNET) құру жоспарын іске асыру басталды. Қытай Халық Республикасының Үкіметі білім берудегі стратегиялық мақсат ретінде Интернетке желісіне шығатын Қытай ақпараттық инфрақұрылымын (CII) құру деп санайды. CERNET Қытай Үкіметімен қаржыландырылады және оны тікелей мемлекеттік білім комиссиясы басқарады. CERNET Қытайдың барлық университеттері мен институттарын, ал болашақта барлық жоғары, орта және бастауыш мектептерді, басқа да оқу және зерттеу ұйымдарын біріктіруі керек. CERNET-те Интернетке қолжетімділік болады және Қытай Интернет қауымдастығының ажырамас бөлігіне айналады.
Ресейде негізгі қызметтен қол үзбей қашықтықта білім беруді дамытудың қазіргі кезеңі 90-шы жылдардың бірінші жартысында басталды.
90-шы жылдары Ресейдің Білім министрлігі мен Ресейдің өнеркәсіптік ғылым министрлігінің бірқатар мақсатты ғылыми-техникалық бағдарламаларын, халықаралық жобаларды, аймақтық жобалар мен оқу орындарының бағдарламаларын іске асыру нәтижесінде телекоммуникация құралдарының, қашықтан оқытудың ақпараттық және педагогикалық технологияларының қол жетімділігі саласында айтарлықтай жетістікке жетті. Осылайша, «Ғылым мен жоғары мектеп үшін компьютерлік телекоммуникациялардың ұлттық желісін құру» ведомствоаралық бағдарламасының шеңберінде компьютерлік телекоммуникациялардың ұлттық магистральдық инфрақұрылымы құрылды, деректерді берудің бірқатар өңірлік жоғары жылдамдықты желілері жұмыс істей бастады, пайдаланушылардың желілік ресурстарға қол жеткізу құралдары ұйымдастырылды.
Білім беру жүйесіндегі маңызды желі болып табылатын RUNNet (Russian University Network) федералдық университеттік компьютерлік желісі Ресейдің барлық негізгі өңірлері арасындағы байланысты қамтамасыз етеді. Өңірлік тораптары бар бұл желі, Интернет орталықтары базасында қазіргі уақытта білім беру мекемелерінің деректермен алмасу жылдамдығы 128-ден 2048 Кбит/с дейінгі желілік өзара әрекеттерінің өңіраралық деңгейін қамтамасыз ете алады.
Білім беру жүйесінің инфрақұрылымына RBNet, FREENet желілері және т.б. кіреді, әлемдегі қашықтан оқытудың қарқынды дамуы Ресейдегі сырттай білім беру дағдарысымен сәйкес келді. Оның ескіргенін және өз функцияларын орындамайтынын жиі естуге тура келді. Бірқатар сырттай оқу орындары жабылды, көптеген университеттер сырттай бөлімдерді жаба бастады. Балама ретінде қазіргі заманғы технологиялар негізінде оқу процесін ұйымдастырған шетелдік ашық және қашықтан оқыту университеттерінің тәжірибесі келтірілді. Сырттай білім берудің сапасыз болғаны, оған мемлекет тарапынан назар аударылмайтындығынан екені айқын болды. Осы толқында оқытудың дәстүрлі емес формалары мен әдістерін пайдаланатын шетелдік модельдерін насихаттау алға қойылды. Олар отандық сырттай оқыту жүйесіне қатаң қарама-қайшылықта болмай, білім беру процесіне оңай интергацияланатыны анық болды. Жаңа ақпараттық және коммуникациялық технологияларға негізделген қашықтан оқыту технологияларын кеңінен қолдануға бағытталған білім беру жүйесін жетілдіру бойынша нақты мемлекеттік саясатты жүргізу қажеттілігі туындады.
1999 жылы Қазақстан Республикасының "Білім туралы" заңында қашықтан оқыту - білім беру фомасы ретінде анықталды. Осыған байланысты сарапшылар көптеген оқу орындарының сырттай оқытудан қашықтан оқыту формасына ауысатынын болжаған.
Алайда, қашықтан оқытудың инновациялық әдіс ретінде қалыптасуы Қазақстанда әлі де даму сатысында. Мұны қашықтан оқытудың тәсілдерінің көп болуы, оқытудың әртүрлі нысандары мен әдістерінің болуы, әртүрлі педагогикалық мектептер мен бағдарламалардың болуы, негізгі ұғымдардағы сәйкессіздіктер растайды.
Қазақстанда негізінен британдық қашықтан оқыту жүйесін ұстанады. Оқу ақпаратын жеткізу нұсқаларын анықтау барысында қашықтан оқытудың үш негізгі технологиясы қарастырылады: кейс технологиясы, телекоммуникациялық технология, желілік технология. Аталған 3 технология қашықтан оқытудың қарапайым технологияларын біріктіру нәтижесінде пайда болған. Технологияларың осылайша жіктелуінің белгісі, оқу материалын білім беру мекемесінен білім алушыларға жеткізу әдісі және оның жұмысының нәтижелері болып табылады. Әдетте, бұл технологиялардың ешқайсысы жеке дара қолданылмайды, қашықтан оқыту технологияларының басқа элементтерімен бірге жүзеге асырылады.
Көптеген дамушы елдерде де, Қазақстанда да қашықтан оқытуға үлкен мән беріледі. 2000-шы жылдардан кейін Ресейдегі және басқа да шет елдердегі оқу орындарының тәжірибесін қолдана отырып, мемлекеттің көптеген университеттері қашықтан оқытуды дамытып, жүзеге асыра бастайды және қашықтан оқытудың негізі қаланады. Қашықтан оқытудың технологиялары, бағдарламалық және аспаптық құралдары, қашықтан оқытуға арналған жоғары оқу орындарында порталдар құрыла бастады. Қашықтан оқытуды енгізу кезең - кезеңмен жүзеге асырылды, оның ішінде 2008 жылы - 10%, 2009 жылы-30% және одан ары қарай.
Қашықтан оқыту университтер мен жоғары оқу орындарының базаларында құрылды. Осылайша қашықтан оқыту технологиясына негізделген «Ашық Қазақстандық университет» жаңа жобасы ҚР Білім және Ғылым министрлігінің Білім беруді ақпараттандырудың Республикалық ғылыми-әдістемелік орталығымен және Қ.И. Сәтбаев атындағы Қазақ ұлттық техникалық университетімен, Қазақ ұлттық аграрлық университетімен, Абылай хан атындағы Қазақ халықаралық қатынастар және әлем тілдері университетімен жүзеге асырыла бастады.
Елімізде қашықтан оқыту технологиясы баяу дамыды, бұған себеп –мұғалімдер мен білім алушылардың компьютерлік сауаттылық деңгейі болды. Сонымен қатар, Интернет желісіне қосылған компьютерлер санының оқу орындары мен білім алушыларда аз болуы да кедергі келтірді. Мұғалімдер қатары дәстүрлі оқыту формасынан шығып, жаңа оқыту формасын ұйымдастырып, жүргізуге қажетті әдістемелік материалдарды әзірлеуге дайын емес еді. Жаңа ақпараттық технологияларды оқу процесінде пайдалану жөнінде мұғалімдер құрамының біліктілігін арттыру жұмыстары да өз кезегінде талап етілді. Осылайша, қашықтан оқыту процесі түрлі мәселелерді шеше отырып, бүгінгі күнгі қалыпты жағдайға келді.
ҚР қашықтан оқыту мәселлерін тілге тиек еткен заңнамалар, ҚР-ның тұңғыш Президенті Н.Ә. Назарбаевтың шығармашылық қызметінде де, ҚР Білім және Ғылым Министрлігінің актілерінде де көрініс тапқан.
Атап айтқанда, ҚР "Білім туралы" Заңында оқытуда қашықтан технологияларын пайдалану туралы ақпарат бірнеше рет кездеседі. ҚР "Білім туралы" Заңының 1-бабында пайдаланылатын негізгі ұғымдардың тізімі берілген, 38 - тармақта "Қашықтан оқыту технологиялары-білім алушы мен педагог қызметкердің жанама (қашықтықта) немесе толық емес жанама өзара іс-әрекеті кезінде ақпараттық телекоммуникациялық құралдарды қолдана отырып жүзеге асырылатын оқыту" деген анықтама берілген [4, 4-б.]. Бұдан әрі, 5-баптың 25-тармағында "Білім беру саласындағы уәкілетті органның құзыреті" оқу-әдістемелік жұмысты жүргізуді басқаруды және үйлестіруді жүзеге асырады, оқу-әдістемелік жұмысты ұйымдастыру және жүзеге асыру қағидаларын, кредиттік оқыту технологиясы және қашықтан оқыту технологиялары бойынша оқу процесін ұйымдастыру қағидаларын бекітеді" деп көрсетілген [4, 9-Б.].
Соңғы жылдары қашықтан оқыту технологияларын қолданатын білім беру мекемелерінің саны айтарлықтай өсті. Алайда, көбінесе бір-бірімен бәсекелесе отырып, білім беру мекемелері құны төмен білім беру қызметтерінің жоғары сапасын қамтамасыз ете алатын қашықтан оқыту технологиясының мамандандыру және ынтымақтастық принциптерін тиімді пайдаланбайды.
2020 жылы орын алған пандемия жағдайында оқыту мен жалпы білімге қатысты маңызды мәселе туындады. Бұл мәселе білім берудің және оқыту технологияларының жаңа әдістерін іздеу қажеттілігін туындатты. Осыған байланысты білім берудің барлық деңгейлеріне қашықтан оқыту технологиясы тәжірибе жүзінде іске асты. Білім және Ғылым Министрі Асхат Аймағамбетов Қазақстанның білім беру мкемелерінде қашықтан оқыту процесін ұйымдастыруда келесі шешімдерді ұсынды:

жүктеу/скачать 34,14 Kb.

Достарыңызбен бөлісу:

1 2