П у бли ка сы м әдениет, а қ п а ра т ж ә н е қ о ға м д ы қ к е л іс ім м и н и с т р л іг ін щ м ем л е к етт ік тілді дам ы ту бағдарламасы


а-ы  алмасуы  ербей-ербій, шомей-шөмій варианттарындағы  е-і



Pdf көрінісі
бет220/879
Дата03.12.2023
өлшемі38,54 Mb.
#133403
1   ...   216   217   218   219   220   221   222   223   ...   879
Байланысты:
kazak grammatikasy fonetika sozzhasam morfologiia sintaksis

а-ы 
алмасуы 
ербей-ербій, шомей-шөмій
варианттарындағы 
е-і
алмасуы бірін-бірі қайталап тұр. Мұндай жасалу 
үлгісі ж ағы нан ж ақы нды қ еліктеуіш создерде 
де кездесе береді. М ысалы, 
ж ылмаң-ж ылмың
және 
түйтеңде-түйтіңдет.Ь.
Сондай-ақ 
самса-
самсы, тола-толы
варианттары мен 
түге-түгі,
бэйге-бэйгі
варианттары ны ң жасалуы да ұқсас 
болып келеді.
Бұлайш а 
а-ы 
және 
е -і 
алм асулары ны ң 
ұқсастығы арнайы зерттеуді қажетететін жұмбақ 
сырлы мәселе болуы керек. Өйткені 
м а -м е
сұраулық шылауларының қысаңдануы да ұқсас. 
Мысалы: 
Есенсің бе? - Есенбісің? Келесің бе? -
Келемісіңі Көресің бе? - Коремісің?т.Ь.
3. 
О-Ұ 
дыбыстарының алмасуы 
а-ы, е-і
алм асулары на қ а р а ға н д а , әл деқай д а си рек 
ұшырайды. Бұған 
ождан-ұждан, оқса-ұқса,
ойбай-ұйбай, моржа-мұржа
сияқты вариантгарды 
атауға болады.
О-ы 
ды бы стары да аз алм асады . Б ірақ 
тіліміздегі 
соң
ш ылауының қосы м ш аға айналу 
барысында 
сын
түрінде дыбысталатын ерекше 
озгеріс байқалады. Бұл жағдай 
-ға н
тұлғалы 
есімшегесо// шылауы тіркесіп айтылғанда жүзеге 
асады. М ысалы, 
барған соң, айтқан соң, жазған
соң
сияқты тіркестерден пайда болған 
барғансын
(немесе барғасын), айтқансын (немесе айтқасын),
қ а й т қ а н с ы н (нем есе қ а й т қ а с ы н )
т ү р ін д е
варианттар жасалған.
О сы қ ұ б ы л ы с
аздан соң, к о п т ен соң
сөздерінің 
аздасын, көптесін
болып айтылуында 
да байқалады. 


Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   216   217   218   219   220   221   222   223   ...   879




©emirsaba.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет