сырт- қы қалпына келтіру (реконструкция) тәсілі деп
аталады.
Осы сияқты ешқандай қөсымшасыз жеке сөз
ретінде қөлданылатын жалаң түбірлердің саны
ескерткіш терде де, реликтілік құбылыс ретінде
кейбір қазіргі тілдерде де көп емес. О ған себеп -
бұл жазбалардың өзі ежелгі уақытты бейнелеген
ескерткіш тер емес екендігі. Бұл ескерткіштердің
зерттелуіне үлкен үлес қөсқан ғалым С.Е.М алөв
ең ежелгі дегі саналаты н Енисей ж азбаіары н ы ң
өзін У -ғасы рға жатқызады. М азмұны ж ағы нан
басқалармен салы стырғанда, ең байырғы бөлып
саналатын Орхөн ескерткіш терінің өзі У ІІІ-ш і
ғасы рға жатады. Қазіргі тіліміздегі бір буынды
түбірлер сәл ф өнетикалы қ айырмаш ылығы бөл-
маса, ескерткішгерде сол күйінде кездеседі. Мұның
өзі түбір сөздердің мөрфөлөгиялық, фөнетикалық,
сем антикалы қ ы ң ғай дағы әзгерістері негізінен
Енисей, Орхөн, ұйғы р ескерткіш терінің жазылу
кезеңіне дейін бөлғаны н көрсетеді. Көбінесе, ес-
керткіш тер тілінде түбір екі тұлғасы нда да (еш
қөсы м ш асы з, қарапайы м ежелгі түрі, қөсымш а
ж алғанған жаңа түрі) берілген:
са- “санау ”,
сан - “сан ”,
сана - “санау” ба- “байлау ”, бан - “байлан ”, ө - “ойлау", ог - “о й ” т.б. Бұл екі ф өрм аны ң
біразға шейін қатар қөлданылғанын керсетеді.
Екіншіден, өсы өрайда “өлі” түбірлерді анық-
таудан да өған ж алғанған қөсымш аларды айыру
әлдеқайда жеңілірек. Я ғни, мұндай түбірлерді тек
өздеріне ұқсас сөздердің құрылымы бөйынша өр-
тақ сөз тудырушы мөдельдерін салыстырып теө-
риялы қ жөлмен ғана қалпына келтіруге бөлады.
Ол үшін кез келген үлгідегі, сөл арқылы жасал-
ған екі буынды түбір құрамынан өзара ұқсас, тектес
әрі мағыналас грамматикалық тұлғалар түбір мен
тұлға жалғасқан жігінен бөліп алынады. Бұл әдіс
тіл білімінде
