П у бли ка сы м әдениет, а қ п а ра т ж ә н е қ о ға м д ы қ к е л іс ім м и н и с т р л іг ін щ м ем л е к етт ік тілді дам ы ту бағдарламасы


-ушы, -уші  тұлғалы сөздерді  есімше деп тану әлі де талассыз емес, өйткені, бірінш іден, қосы м ш аны ң өзі күрделі,  -у



Pdf көрінісі
бет659/879
Дата03.12.2023
өлшемі38,54 Mb.
#133403
1   ...   655   656   657   658   659   660   661   662   ...   879
Байланысты:
kazak grammatikasy fonetika sozzhasam morfologiia sintaksis

-ушы, -уші 
тұлғалы сөздерді 
есімше деп тану әлі де талассыз емес, өйткені,
бірінш іден, қосы м ш аны ң өзі күрделі, 
-у 
тұйы қ 
етістік пен м ам анды қ кәсіп, бейімділікті т.б. 
білдіретін 
-шы, -ші 
(сөзжасам) қосымш аларынан 
тұрады, екіншіден, сонымен байланысты жіктел- 
генде де басқа есімше тұлғалары ндай емес, зат- 
танған (субстантивтенген) есім создерш е жікте- 
леді: 
мен алушымын 
деген 
мен алушы адам-
мын, сен хабар таратушысың 
деген етіс 
хабар
таратушы адамсыңт.б. 
мәнде жұмсалады. Ал таза 
етістік м әнінде 
-ушы, -уші 
тұлғалы сөз 
еді
көмекші етістікпен тіркесіп келгенде қолданыла- 
ды да, 
еді
жіктеледі. Бұл жерде 
-шы, -ші 
сөзжа- 
сам емес, ф ункциялы қ мәндегі қосымшасы.
Тіпті ол екпіннің түсуі-түспеуінен де байқа- 
лады: 
айтушы 
адам, 
хабар.таратушы адам 
т.б. 
дегенде екпін соңғы
-шы 
буы нға түседі 
деайту-
шы едің, хабар таратушы едің 
т.б. дегенде екпін 
-шы 
қосы м ш асы на түспей, он ы ң алды ндағы 
ту
деген б у ы н ғ а түсіп тұр. Бұл т ұ л ға л ы
(-уш ы ,
-уші) 
етістікбал (көбінесе болымсыз түрі 
болма)
көмекші егістікпен тіркесіп келіп жұмсалғанда, 
тура есімше мәнін береді: 
айгушы болма, тар-
тынып қалушы болмаңдар, сойлеуші болмасын,
хабар беруші болмаңыз 
т.б.
Есімше тұлғалы етістіктер бірдей формасы 
ж ағы нан есімдерше жіктеледі, сөйлемді тиянақ- 
тап тұрады. 3-жақта арнайы жалғауы жоқ, нөлдік 
тұлға.
С о н д а й -а қ , әсіресе ес ім ш ен ің
-ған , 
-г е н , 


Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   655   656   657   658   659   660   661   662   ...   879




©emirsaba.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет