сабақты,
я
салт
м әнін
білдіріп тұрады. Я ғн и етістіктің салтты лы қ-са-
бақтылық мәні оны ң, біріншіден, семантикалық
сипаты, екінш іден, “тумысына т ә н ” ерекшелігі
екенін баса көрсеткен жон. Мысалы, негізгі түбір
деп танылып жүрген
оқу, жазу, кору,
туынды
түбір деп таны лы п жүрген
ойлау (ой-ла), шеге-
леу (ш еге-ле), ескеру (ес-кер), арқалау (арқа-
яа), үтіктеу (үтік-те),
күрделі (тіркесті) түбір деп
танылып жүрген
жек кору, келемеж ету, оқып
отыру, әңгіме қылу
т.б. етістіктер сабақты және
әр түрлі тұлға түрлері де,
оқы-ған, оқы-дым,
оқып-сың, жазып-ты, жаз-ады, кор-гісі келді,
ойла-ма-ған, үтікте-йді, жек кор-месе, келемеж
ет-кісі келді, әңгім е қыл-ған-сыз
т.б. сабақты
етістік болып табылады, өйткені бұлардың бар-
лы ғы да тура объектіні тікелей талап етеді: бұған
кімді? нені?
деген сұрақ қойылады да онымен
тіркесетін табыс септікті зат корініп тұрады:
кітап-
ты (нені?) оқу, оқып, отыру, отыр-ған-мын, бала-
сын (кімді?) немесе артық созді (нені?) жек кору,
жек кор-етін-сіз, жек кор-гісі келді
т.б. Сол си-
яқты түбір тұлғасы
келу, жүру, тұру, күлу,
ту-
ынды түбір
ойнау (ойын-а), бозару (боз-ар), кему
(к ем -і), кобею (коп-ей),
күрделі тү б ір таң
қалу,
тарс ету, бармақ еді, келе жату, отырып қалу
т.б. етістіктер салт болып, бұлардың басқа да әр
түрлері, мысалы,
кел-генмін, кел-се, кел-іп оты-
ру, ойна-сам, ойнай-мын, ойна-п отыру, кел-гісі
келу
т.б. сабақты емес, салт етістік болып табы-
лады, өйткені бұлардың барлығы да тура объектіні
қажет етпейді, табыс еептікті зат есіммен тіркес-
пейді. С онды қтан да
Достарыңызбен бөлісу: |
