-майы нш а, -м ейін ш е,
ш артты рай
-са, -се
(қ а р сы л ы қ ты б а ғ ы н ы ң қ ы д а о ға н қ о с а д а ,
де
ш ылауы болады ), сон д ай -ақ есімш е тұлғалары
1) ж а ты с с е п т іг ін д е
(-ғ а н д а , -генде, -қ а н д а ,
-кенде, баст алғанда, келгенде),
2) көмектес сеп-
тігін д
€^-ғанм ен, -генмен, -қанмен, -кенмен, кел-
генмен, барғанмен),
3) белгілі бір ж ұрнақтар
үстеліп, а)
-ғандай, -гендей, -қандай, -кендей (кел-
гендей, барғандай),
ә)
-ғанш а, -геніие, -қанша, -
кенше (келгенше, барғанша),
б)
-ғандықтан, -ген-
діктен, -қандыктан, -кендіктен (келгендіктен, бар-
ғанды қт ан),
в)
-ысымен, -ісімен, -сымен, -сімен
(басталысымен, келісімен),
г) болымсыз етістік
тұлғасы на
-стан, -стен
('келместен, бармастан),
4) есімше тұлғасына
соң, кезде, шакта, уакытта,
сайын
сияқты шылау сөздер тіркеседі;барған
кезде
(соң);
5) барыс септік тұлғалы есімшеге
дейін, шейін,
септік тұлғалы есімшеге кейін, соң, бері, бұрын
тәрізді септеулік шылаулар тіркеседі;
келгеннен
бері (соң, бүрын)
т.б. және тұйық етістікке тіркес-
кен
үшін
шылауы:
келу үшін
т.б.
Айта кету керек, откен шақ
(-ып, -іп, -гі)
көсем-
ше формасы да, ауыспалы шақ (осы шақ - келер
шақ:
-а,-е,-й )
көсемш е формасы да жалпы тия-
нақсыз тұлға саналып жүргенмен, жіктеліп кел-
генде, көсемше формасына тиянақты сипат бітіп,
жай сөйлемнің баяндауыш ы қызметін атқарып,
сәйлемді аяқтап тиянақтап бітіріп тұрады. Мы-
салы.
Коп кеш ікпей біз де қайтып ораламыз
(М ұстаф ин).
Е л кошкенде екеуі жүртта қалып
қойыпт ы ... Асан айқай салып ж ылай бастайды
(Алтынсарин). Осы сөйлемдегі баяндауыш құра-
мындағы
Достарыңызбен бөлісу: |
