-сыздар, -сіздер жасалып) қалыптасқаны
белгілі. Бұнымен бірге 1-2-жақ ж іктікж алғаула-
ры 1-2-жақта кейбір дыбыстық өзгерістерге түсіп,
түрін өзгертіп, 1-жақта
-м , мысалы,
келді-м, барса-м, бара-мын дегеннің сөйлеу тілде
бара- м болуы сияқты дамудың салдары болу керек, 2-
ж ақта
-ң, мысалы,
келді-ң, барса-ң немесе сы-
пайы
-ңыз, -ңіз: келді-ңіз, барса-ңыз болуын
көрсете кеткен жон. Осындай өзгеріс үстінде
жіктеу есімдіктері, бәлкім, жіктік жалғаулары ар-
қы лы 1-2-ж ақ тәуелдік ж ал ғау лар ы н да
(-ы м , -ім , -м және
-ың, -ің, -ң, -ыңыз, -іңіз, -ңыз) қ а л ы п т а с т ы р ғ а н . Ал қ а з а қ тіл ін д е
-а , -е , -й ,
-ып, -іп, -п көсемше тұлғалы етістік жіктелгенде
ғана кездесетін 3-ж ақ жалғауы
-ды, -ді, -ты, -ті тарихи ж ағы нан тұр көмекш і етістігінен кейіні-
рекж асалы п қалыптасқан. К өп ш ііік жағдайда 3-
жақтың арнайы қосымшасы болмайды да, ол ма-
ғы н а көбіне нөлдік ф орм а арқы лы беріледі.
Н.К.Дмитриевтің көрсетуінше, қазіргі 3-жақ ба-
яндауыш қосымш асы (аф ф икс сказуемости)
тұр көмекш і етістігіне саяды да, қосы м ш а қатарына
кеш келген. Кейбір түркі тілдерінде 3-ж ақтағы
баяндауыш ешбір қосы м ш а арқы лы берілмейді.
Сөйтіп, 3-жақ баяндауыш қосымш асы ның шығу
төркіні 1 және 2-ж ақ жіктік ж алғаулардан өзге-
ше. Т іп тітұр етістігініңболу мәнінде жұмсалуы
тек түркі тілдеріне ғана тән емес, басқа да тілдер-
ден байқалып отырады.
Көптеген түркі тілдерінде
тұр-ұр-тұр-ыр - ол тұр -ол тұрар -ол тұрып тұр (осы ш ақ - келер
шақ) деген алғаш қы тұлғасы әр түрлі дыбыстық
өзгерістерге түсті. Түбірдегі дауысты дыбысты ң
өзгерісін былай қойғанда (тұр-тор), сөз басында-
ғы қатаң дыбыстың ұяңдануы
