П у бли ка сы м әдениет, а қ п а ра т ж ә н е қ о ға м д ы қ к е л іс ім м и н и с т р л іг ін щ м ем л е к етт ік тілді дам ы ту бағдарламасы


н л кор+іи қойды, кел+ген еді, айт+атын болды



Pdf көрінісі
бет730/879
Дата03.12.2023
өлшемі38,54 Mb.
#133403
1   ...   726   727   728   729   730   731   732   733   ...   879
Байланысты:
kazak grammatikasy fonetika sozzhasam morfologiia sintaksis

н л
кор+іи қойды, кел+ген еді, айт+атын болды,
біл+се екент.б.
Бір жетекші етістікке бірнеше көмекші етістік 
тіркесетін болса, екінші, үшінші көмекші етістік- 
тер алдындағы көмекші етістікке қосымш а арқы- 
лы тіркесе береді. М ысалы, 
айқында+п - қал+ып
еді 
т.б.
К өмекш і етістіктер жетекш і етістікке тірке- 
сетін болғанды қтан, сөйлемде жетекші етістікке 
қосы латы н басқа да грамматикалық көрсеткіш - 
тер көм екш і етістіктерге өз ретімен қосы ла бе- 
реді.
1. 
М іне, үйге де жетіп қалды қ
(Әбдіқады- 
ров).
2. 
Қырдан оқып, көп білім ала алмайсың.
3. 
Асау ж ы лқы ларға қақт ы ғы п, ж ы ғы лы п
қалмаңдар
(Бегалин).
Бірінші сөйлемдегі қал деген көмекші етістік- 
ке жедел өткен ш ақ ж ұрнағы мен ж іктік жал- 
ғауы ж ал ған ған :қ ал + д ы + қ .
Е кінш і сөйлемдегі 
ал 
көм екш і етістігіне 
етістіктің болы м сы зды қ ж ұрнағы
(= м а ), 
келер 
ш ақты ң ж ұрнағы
(= й ), 
ж іктік ж алғау ж алған - 
ған: 
а л + м а + й + сы ң . 
Үшінші сөйлем дегі 
қал
көмекш і етістігіне болымсыздық ж ұрнақ 
(= м а ),
жіктік жалғау жалғанған: 
қал+ма+ңдар. 
Жегекші 
етістікке сөйлемде қосылаты н түрлі м ағы налар 
бірнеше көмекші етістікке қатысты болса, алғаш - 
қы көмекш і етістік қана жетекші етістікке тірке- 
седі де, қалғандары алды ңғы көмекш і етістікке 
тіркесе береді. М ысалы, 
кор+іп ал+а қой+ып
еді 
т.б.
Ж етекш і етістікке қанш а көм екш і етістік 
тіркессе де, олардың бәрі жетекші етістіктің құра- 
мына кіреді де, бір сөзге бірнеше қосы м ш а жал- 
ғанғандағы сияқты бір сөздің қызметін атқарады. 
М ысалы, 


Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   726   727   728   729   730   731   732   733   ...   879




©emirsaba.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет