Олар:әдейі, жорта, қаса-
қана, әдейілеп.
М ақсат үстеулері құрамы ж ағы -
нан тек негізгі түбір болып келеді. Сөйлемде етіс-
тікпен тіркесіп, мақсат пысықтауыш қызметін ат-
қарады.
Құнанбай бағанадан эзіл салғанда да,
әдейі
соған шұқшиған
(Әуезов) деген сөйлемде не мақ-
сатпен? деген сұраққа жауап беріп пысықтауыш
қызметінде тұрған үстеу -
әдейі
сөзі.
8.4.7. Себеп-салдар үстеулері
Қазіргі қазақ тіліндегі себеп-салдар үстеулер
қимыл, іс-әрекет, амалдың болу, болмау себебін
немесе салдарын (нәтижесін) білдіріп, не себепті?
неге? деген сұрақтарға жауап береді. Себеп-сал-
дар үстеулерге жататын сөздер мыналар:
босқа,
амалсыздан, бекерге, текке, лажсыздан, құр бос-
қа, шарасыздан, жоққа
т.б.
Құрамы ж ағы нан себеп-салдар үстеулер ту-
ынды түбір болып келеді. Олар көлемдік (барыс,
ш ығы с) септік жалғауларының конеленуі арқы-
лы жасалады. Олар:
бекерге, босқа, текке, жоққа,
шарасыздан, амалсыздан, лажсыздан.
Себеп-салдар үстеулер сөйлемде қимылдың
жүзеге асу себеп-салдарын білдіріп, сөйлемнің
себеп-салдар пысықтауышы қызметінде жұмса-
лады
.Жандыкең
лажсыздан өзінің артықтау кет-
кенін түсінді м е
(Айымбетов).
8.4.8. Топтау үстеулері
Қ азіргі қ а за қ тіліндегі топ тау үстеулері
қимыл, іс-әрекеттің жасалуының топты қ сипа-
тын білдіреді де, нешеден? қаншадан? деген сұрақ-
тарға жауап береді. Топтау үстеулеріне жататын
сөздер төмендегідей:
біреулеп, екеулеп, коптеп,
қос-қостап, топ-тобымен, он-оннан, бір-бірлеп
т.б. М орф ологиялы қ құрамы ж ағы нан топтау
үстеулері туынды түбір күйінде және қосарлан-
ған, я ғн и күрделі туынды
түбір күйінде
кезде-
седі. Топтау үстеулерінің жасалу жолдары:
Достарыңызбен бөлісу: |
