Жүрт коргеңдей / / қалаң болсын, / / Жұрт білгендей / / балаң болсын. М ұ н д а т и я н а қ с ы з ж ә н е
т и я н а қ т ы
интонемалар толқынды әуенмен ерекшеленеді.
4.
М ақалдың 11-12 буындылары кобінесе екі
тармақты болады. М ұндай мақалдардың мол
көлеміне сай, мағынасы да терең болып келеді.
М ысалы :
2
______________ 3
2
. - " ------------------------ ^ - ^ 1.5
1) Шеберді шебер / / қолынан таниды / /
Батырды батыр /'/' жонынан таниды.
2
_______________ _— ' 3
2
. ^ - — 2) Хас сұлуды / / қаралысында сынама / /
Хас батырды / / жаралысында сынама.
Б ір ін ш і м ы сал д а 11 б у ы н н а н тұ р аты н
мақалдың екі тарм ағы да екі-екі синтагмадан
тұраты н екі жай хабарлы сөйлем . М ұнда 5
буы нды б ір ін ш і си н тагм ал ар ө зар а ж ақы н
деңгейде толқынданып келіп соңында көтеріліп,
т и я н а қ с ы з и н т о н е м а ға ие бо л са, е к ін ш і 6
б у ы н н а н т ұ р а т ы н с и н т а г м а л а р д а с о л а й
толқы нданы п барып, төмен түсіп, тиянақты
интонемамен сипатталады. Бірақ бұл 6 буынды
синтагмалардың алды ңғы сы нан соңғы сы ны ң
жалпы деңгейі біраз төмендеу болып, көлемді
паузамен бітеді.
Екінші 12 буыннан тұратын м ақалдың екі
тармағы да екі-екі синтагмадан тұратын екі жай
бұйрықты сөйлемдер. Бұлардың интонациясының
ж алпы сы зы ғы б ір-б ірін е ұқсас. Б ірінш і 4
буыннан тұратын синтагмалар толқы нданы п
келіп, соңындағы буын (ды) акценттеліп үшінші
(3) тоналды деңгейде, молырақ интенсивтілікпен,
ұзақтылықпен айтылып, тиянақсы з интонемаға
ие б о л а д ы . Е к ін ш і 8 б у ы н н а н т ұ р а т ы н
синтагмалар да толқынданып келіп, бұйрық райда
тұрған баяндауыш тарының соң ғы буыны
(ма) акценттеледі. Екінші сойлемнің тоналды деңгейі
біріншісінен төменірек болады да, ал оның соңғы
синтагмасы тиянақты интонем аға сай болып,
бірінші деңгейде көлемді паузамен бітеді.
