П у бли ка сы м әдениет, а қ п а ра т ж ә н е қ о ға м д ы қ к е л іс ім м и н и с т р л іг ін щ м ем л е к етт ік тілді дам ы ту бағдарламасы


Міне біреулер бастары түйісіп, төмен карасып жатыр, ойнағаны әлде дойбы, әлде карта (Аймауытов).  Сона



Pdf көрінісі
бет623/879
Дата03.12.2023
өлшемі38,54 Mb.
#133403
1   ...   619   620   621   622   623   624   625   626   ...   879
Байланысты:
kazak grammatikasy fonetika sozzhasam morfologiia sintaksis

Міне біреулер бастары түйісіп,
төмен карасып жатыр, ойнағаны әлде дойбы, әлде
карта
(Аймауытов). 
Сона біреу таудың бетінен
корыннан отын аркалап түсіп келеді
(Сонда). 
О сы н дағы ән е, 
міне, сона 
сөздері еш қандай сөз 
таптарының орнына қолданылып тұрған жоқ. Бұл 
сөздер - әрқаш ан өздерінің негізгі аралық қаты- 
настарды білдіру м ағы налары нда ғана тікелей 
нұсқау мәнінде жұмсалатын сөздер. Сол себепті 
олар барлық жерде ерекше көзге түсіп отырады.
М іне, осы себепті сілтеу есімдіктері өзге сөз 
таптарын алмастыруы, солардың орнына қолда- 
нылуы тұрғы сы нан алып қарағанда, негізгі екі 
салаға бөлінеді:
1) Өзге сөздер орны на қолданылатын есім- 
діктер. Бұған 
бұл, ол, мына, ана, мынау, анау,
осы, сол 
сөздері жатады.
2) Өзге сөздердің орны на қолданылмайтын 
есімдіктер. Бұған 
міне, әне, сона, сонау, түу
сөздері жатады.
Сілтеу есімдіктері сөйлемде қандай жағдай- 
ларда қолданылуына байланысты әрқилы мағы - 
наларға ие болып, белгілі бір затқа нұсқау қал-


ЕС ІМ Д ІК
487
пы ны ң әр түрлі көріністеріңде айтылып отыра- 
ды. Ондай қалыптар негізінен мынадай болып 
келеді:
а) Сілтеу есімдіктері арқы лы сөйлеуш інің 
нұсқай көрсететін нәрселері көзбен көре алатын- 
дай аралы қта болады да, сөйлеуші оны тікелей 
нұсқап корсете алады. 
Манағы амандасқан жа-
ман тымақ шал аяқшы бір оралған кезде:

Мына бала күр отыр, - деп Қартқожаны
«ускадь/дегендегі 
мына 
сөзі сөйлеуші мен ты ң- 
дауш ы ларды ң көз алды ндағы б алаға тікелей 
нұсқау амалымен қолданылып тұр. Сілтеу есім- 
діктерінің бұлайш а қолданылуы тікелей нұсқау 
немесе дейктикалық нұсқау қалпында қолданы- 
луы деп аталады.
б) Бұл тікелей нұсқау 
міне, әне, осы 
сілтеу 
есмдіктерінде әрқаш ан детерминативтік қалыпта 
қолданылады. Ондайда сілтеу есімдіктері нұсқап 
көрсететін заттар мен құбылыстарға ерекше көңіл 
бөліне айтылады. 


Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   619   620   621   622   623   624   625   626   ...   879




©emirsaba.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет