Міне, Сақмардын алып қаш- қан бойлауық салқын өзені Сақмардың кемеріне мінбелеп, суға төніп, пойыз зымырап келеді. Әне, башқүрт ауылының көгілдір түтіні орман арасы- нан жылымшылап шығып, жапырақты сүйіп, ай- налақтап кете алмай жүр (Аймауытов).
Англия- дан соңғы күшті флот осы Германияда (Байтұр-
сынов).
Тікелей нұсқау кейде көзбен көру орны на
көңілмен сезу, сезім арқылы, ой арқылы нұсқау
қалпында да кездесіп қалады. Бұл заңдылық не-
гізінде қаш ы қты қ м ағы надағы
сона, сонау, түу (түнеу) сілтеу есімдіктеріне тән.
Сонау қүдық ба- сындағы моторға барып, ары-бері шүқылап көріп те қайттым (Исабеков).
Үлкен үйдің түнеу күнгі олген баласына бата оқимын деп отырған (Дула-
тов).
в) Сілтеу есімдіктері арқылы нұсқай айты-
латын заттар мен құбылыстар сөйлеу кезеңінен
бұрын айтылған, алдын ала ескертілген нәрселер
болады да, олар сөйлеуші мен ты ңдауш ы ға сол
алғы ескертулерден таныс болып отырады.
Ормандағы үлкен аңның бірі - аю, ол жаз семіріп алып, қыс жылы үйшігіне кіріп бекініп жатып, үзақ ораза үстаған кісідей үйықтап жа- тыр (Дулатов) дегендегі “ол” сөзі алда ескертіл-
ген “аю ” сөзін білдіріп, соған тығщаушының
көңілін аударып тұр. Сөйлеуші мен тыңдауш ыға
“о л ” сөзінің мазмұны “аю ” сөзі арқылы алдын
ала ескертілген. Сілтеу есімдіктерінің бұлайша
қолданылуы алдын ала ескертілген нәрселерге
нұсқау немесе анаф орикалы қ нұсқау қалпында
қолданылу деп аталады.
Бұл алдын ала ескертілген нәрселерге нұсқау
осы, сол сілтеу есімдіктерінде әрқаш ан детерми-
нативтік қалыпта қолданылады.
Қазір ауыл адамдарын хабарландырыңыздар, біздің келгенімізді айтыңыздар. Бір өтінішім осы (Дулатов).
Одан да әрі жүрді, ат суарып түрған бір жігіттен: - Торы байтал мінген кісі көрдіңіз бе? - деп сүрады. - Қүйрығын екі керткен, домалақ тобылғы торы байтал болса, әне біреу ж ылқыға мініп ба- рады, - дедіәлгі адам. - Е, тап
