Ж асалым белгілері: ерін (е р ін -ер ін д і),
тоғы сы ңқы , ілгерінді, тербелімді (үнді), еріндік
дауыссыз дыбыс.
Айтылым белгілері: бос тоғы сы ңқы , ауыз
қуысты дауыссыз дыбыс.
Естілім белгілері: бос лепті, үнді (ыңыл),
жіңішке, еріндік дауыссыз дыбыс.
Жалпы сипаттамасы: ерін (ерін-ерінді),
тоғы сы ңқы , үнді, ілгерінді (жіңіш ке), еріндік
дауыссыз дыбыс.
Н дауыссыз дыбысының үндесім түрлері Жуан езулік түрі: НАН, Н Ы Қ т.б.
(17-1- сурет) Жасалымы: тіл ұшы мен қызыл иек әзара
жымдаса төғы сады (2-1), жасалу өрнына қарай
тіл ұшы; тіл ауыз қуысында кейін шегініп жатады
(8), тілдің ж аты сы н а қар ай кейінді; дауыс
желбезегі мол тербеледі (5-2), желбезек қатысына
қарай тербелімді; ерін жазылып (езу тартып)
барып жасалады (1-3), ерін қатысына қарай езулік
дыбыс болып табылады.
Айтылымы: тіл ұшы мен қызыл иек өзара
бос тоғы сад ы , то ғы с ы м күш ін е қар ай бос
тоғы сы ңқы ; ауыз қуысы үлкейіп, кемей қуысы
кішірейеді, үстеме жасалым орнына қарай кәмей
қуысты дыбыс болып табылады.
Е стілім і: тіл ұш ы м ен қ ы зы л и е к тің
тоғы сы м ы бос леп п ен аяқталады , тоғы сы м
б ітім ін е қар ай бос л е п ті; д ау ы ссы з ыңыл
дыбысталады, үн қаты сы на қарай үнді; әуез
қатысына қарай жуан және езу әуезді дыбыс
болып табылады.
Н жуан езулік түрінің айырым белгілері
Жасалым белгілері: тіл ұшы, тоғы сы ңқы ,
кейінді, тербелімді (үнді), езулік дауыссыз дыбыс.
Айтылым белгілері: бос тоғы сы ңқы , көмей
қуысты дауыссыз дыбыс.
Естілім белгілері: бос лепті, үнді (ыңыл),
жуан, езу әуезді дауыссыз дыбыс.
Жалпы сипаттамасы: тіл ұшы, тоғы сыңқы ,
үнді, кейінді (жуан), езулік дауыссыз дыбыс.
Ж іңіш ке езулік түрі: НӘР, НІЛ т.б.
(17-2- сурет)
