П у бли ка сы м әдениет, а қ п а ра т ж ә н е қ о ға м д ы қ к е л іс ім м и н и с т р л іг ін щ м ем л е к етт ік тілді дам ы ту бағдарламасы



Pdf көрінісі
бет27/497
Дата14.10.2023
өлшемі38,54 Mb.
#113886
1   ...   23   24   25   26   27   28   29   30   ...   497
Байланысты:
kazak grammatikasy fonetika sozzhasam morfologiia sintaksis

Жасалым белгілері: 
тіл ұшы, ж айы лы ңқы
жуы сы ңқы, қатаң дауыссыз дыбыс.


ҚАЗАҚ ТІЛІНІҢ ДЫБЫСТАРЫ
23
Қазақ тілінің жасалым қорында барлық жа- 
салы м нүктелер қатаң дауыссыз ды бы старға 
қаты сты . Ерін арқы лы П, тіл ұшы арқы лы Т,
С, Ш , тілш ік арқы лы Қ (тіл ортасы арқы лы К) 
дыбысы жасалады.
Қ азақ тілінде тіл арты арқылы ж асалаты н 
қатаң дауыссы з дыбыс жоқ.
Қазақ тілінің жасалым қорындағы жасалым 
тәсілдерінің қатаң дауыссыз дыбыстарға қаты с- 
тысы то ғы сы ң қы мен ж уысыңқы болып ш ы қ- 
ты. Ерін тоғы сымы арқылы П дыбысы, тіл ұшы 
то ғы сы м ы арқы лы Т ды бы сы , тілш ік то ғы сы - 
мы арқы лы Қ (тіл ортасы тоғы сы м ы арқы лы
К), тіл ұшы ж инақы жуысымы арқылы С, ж ай- 
ы лы ңқы жуы сы мы арқы лы Ш дыбысы ж аса- 
лады.
Қатаң дауы ссы з дыбыстар бес ды бы стан 
құралады.
Сонымен қатаң дауыссыз дыбыстар тобына 
бір ортақ белгі (дауыс қатысы), екі айырым белгі 
(жасалу орны мен жасалу тәсілі) тән.
1.3.2.2. ¥яң дауыссыз дыбыстар
Қ азақ тіліндегі ұяң дауыссыз дыбыстардың 
құрамы төмендегідей: Б, Д, Ғ-Г, 3, Ж. Бұлар 
қазақ тіліне тән төл дауыссыз дыбыстардың қата- 
рына жатады. Ұяң дауыссыз дыбыстардың бәріне 
ортақ белгі - дауыстың жартылай қатысуы. Бас- 
қаш а айтқанда, ұяң дауыссыз дыбыстардың жа- 
салымына дауыс желбезегі жартылай (тербеліңкі) 
қаты сады, жартылай тербеледі. Ұяң дауыссы з- 
дарды ұйыстырып отыратын бірегей белгі осы 
болып табылады.
Б дауыссыз дыбысы
Жасалымы:
1. Б дауыссыз дыбысы қос ерін арқылы жаса- 
лады. Ж асалу орны на қарай ерін-ерінді дауыс- 
сыз болып табылады.
2.
Б дауыссыз дыбысы қос (астыңғы және 
үстіңгі) еріннің тоғысуы арқылы жасалады. Ж а- 
салу тәсіліне қарай тоғы сыңқы дауыссыз дыбыс 
болып табылады.
3. Б дауыссыз дыбысын айтқанда дауыс жел- 
безегі жартылай тербеледі, яғни жартылай қаты- 
сады. Дауыс қаты сы на қарай ұяң (тербеліңкі) 
дауыссыз дыбыс болып табылады.


Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   23   24   25   26   27   28   29   30   ...   497




©emirsaba.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет