П у бли ка сы м әдениет, а қ п а ра т ж ә н е қ о ға м д ы қ к е л іс ім м и н и с т р л іг ін щ м ем л е к етт ік тілді дам ы ту бағдарламасы
.4 .2 .2 . Ү н д е с ім дауы сты ларды ң
жүктеу/скачать 38,54 Mb. Pdf көрінісі
|
- Бұл бет үшін навигация:
- ҚАЗАҚ ТІЛІНІҢ ДЫБЫСТАРЫ
| 1 .4 .2 .2 . Ү н д е с ім дауы сты ларды ң
ф онетикалы қ (ж а с а л ы м ) сипаты Үндесім дауыстылардың фонологиялық (аб- стракт) белгілерінің негізінде сөйлеу мүшелерінің белгілі бір жасалым (нақты) қалпы жатады. Сон- дықтан оны көрнекі суретпен тиянақтап ш ығу- ға болады. Ф онологиялық талдаудың нәтижелері абст- рактылы болып келеді. Сондықтан фонология- лы қ сипаттаманы оймен тоқу керек. Ал фонети- калы қ талдаудың нәтижелері нақты (оларды есітіп-көруге болады), ендеше фонетикалық си- паттаманы көрнекі етіп жасауға болады. Фонологиялық талдау мен фонетикалық тал- дау бірін-бірі толықтырып отырады. Ендеше үндесім дыбыстардың абстракт ф онологиялы қ белгілерін көзге елестету үшін олардың корнекі фонетикалы қ жасалым үлгілерін пайдалану ке- рек. Екі үндесім дыбыстың жасалым модельдерін бірінің үстіне бірін қаттаса, олардың айырым және ортақ белгілері бірден көзге түседі. Ы -І үндесім дауы сты лары ны ң жасалы м қиылысында (12-сурет) тілдің тік қалпы (7-нүкте) мен ерін қатысы (1-3-нүкте) бірдей. Тіл ж оға- ры, ерін бейтарап жатыр. Тілдің колденең қал- пы екі түрлі (Ы - 8 нүкте, I - 6 нүкте) орналас- қан. Ж уан-ж іңіш ке үндесім белгілерінің жаса- лым тиянағы (көрінісі) тілдің ілгерінді-кейінді қалпында жатыр. ҚАЗАҚ ТІЛІНІҢ ДЫБЫСТАРЫ 31 Ұ-Ү үндесім дауы сты лары ны ң ж асалы м қиылысыңда (13-сурет) тілдің тік қалпы (7-нүкте) мен ерін қаты сы (1-2 нүкте) бірдей. Тіл жоғары жатыр, ерін дөңгеленіп тұр. Ал тілдің көлденең қалпы екі түрлі (Ұ - 8 нүктеде, Ү - 6 нүктеде) орналасқан. Ж уан-жіңіш ке үндесім белгілерінің жасалым ти ян а ғы (корінісі) тілдің ілгерінді- кейінді қалпында жатыр. Ерін-езу үндесім дауыстылардың жасалым қиылысы Ы -Ұ, І-Ү жұбының суретінен көрінеді. Ы -Ұ үндесім дауы сты лары ны ң ж асалым қиылысында (14 -сурет) тілдің тік қалпы (7-нүкге) мен көлденең қалпы (8-нүкте) бірдей. Тіл ж оға- ры және кейін жатыр. Ал ерін қатысы екі түрлі (Ы -1-3 нүктеде, Ұ - 1-2 нүктеде) орналасқан. Еріндік-езулік үндесім белгілерінің жасалым тия- нағы (көрінісі) еріннің еріндік-езулік қалпында жатыр. І-Ү үндесім д ауы сты л ар ы н ы ң ж асалы м қиылысында (15-сурет) тілдіңтік қалпы (7-нүкте) мен көлденең қалпы (6-нүкте) бірдей. Тіл ж оға- ры және ілгері жатыр. Ал ерін қатысы екі түрлі (I - 1-3 ңүкте, Ү - 1-2 нүкте) орналасқан. Еріндік- езулік үндесім белгілерінің жасалым тиянағы (көрінісі) еріннің еріндік-езулік қалпындажатыр. жүктеу/скачать 38,54 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|