1 1 -к е с т е . Д а у ы сты ды бы стар ды ң тіл ә у е з ж ік т е л ім і А, Ә, Ы, I, Е -
езулік
үндесімдауыстылар
Ұ, Ү, О, Ө -
еріндік
үндесім дауыстылар
1 2 - к е с т е . Д ауы сты ды бы стар ды ң ерін ә у е з ж ік т е л ім і Осы күнгі теори ялы қ ф онетика мен оқу
эдістеме саласында тектіл әуезді (жуан, жіңішке)
үндесім белгілерін ғана ескеріп жүр (қазақ жа-
зуында ерін үндесімінің сақталмай келе жатқан
себебі де осы). Енді езу-ерін әуезді үндесім бел-
гілері қосылып, дауыстылар қайта топталады (13-
кесте). Бірінші қатарда жуан езулік, екінші қатар-
да жіңішке езулік, үшінші қатарда жуан еріндік,
тортінші қатарда ж іңіш ке еріндік дауыстылар
орналасқан.
А Ы - ж у а и , езу л ік ү н д е с ім дауы сты лар Ә I Е - ж ің іш к е , ер ін д ік у н д е сім дауы сты лар Ұ 0 - ж у а и . езу л ік ү н д е с ім дауы сты лар Ү Ө - ж ің іш к е , ер іи д ік ү н д е с ім дауы сты лар 1 3 - к е с т е . Д ауы сты ды бы стар ды ң тіл -е р ін ә у е з ж ік т ел ім і Қ азақәдеби айтылымында (казахское лите-
ратурное произнош ение) тіл эуез бен ерін әуез
қатар сақталы п келе ж атқан д ы қтан еріидік
үндесім дыбыстарды да сипаттап шығу - бүгінгі
фонетика ғылымының міндеті.
Қазақ тіліндегі үндесім дауыстылардың құра-
мы анықталып, жүйесі сипатталып шықты. Енді
қазақ тіліндегі фонетикалық дауыстыларды іздеу
керек.
30
ФОНЕТИКА Егер тіл әуезді үндесім белгілер ескерілетін
болса, онда үндесім дауыстылардың құрамы ке-
миді (14-кесте).
қүрамы
жаса-
лымы
тіл алды
тіл ортасы
тіл арты
езу | ерін
езу | ерін
езу |е р ін
жалаң
құранды
қысаң
аш ы қ
Ы
Ұ
А
Е
0
