Парижде болған лаңкестік оқиғаға орай
жүктеу/скачать 20,39 Mb. Pdf көрінісі
|
Қайсар ЛІМ, Қазақстанның еңбек сіңірген қайраткері Қазақ руханияты зінің тағы бір аяу- лы азаматынан айы- рылды. Жыр алыбы Жамбылдың немересі, белгілі айтыскер ақын, е л і н і ң қ а д і р л і а қ - сақалы болған лімқұл Жамбылов 88 жасында дүниеден озды. Қ а з а қ с т а н н ы ң х а л ы қ а қ ы н ы , Қ а - зақ стан Рес публи ка- сының еңбек сіңірген мәдениет қай - раткері, «Құрмет белгісі» орденінің иегері лімқұл Жамбылов 1927 жылдың 9 мамырында Алматы об- лысы, Жамбыл ауданының Жамбыл ауылында дүниеге келген. Ата-ана- сынан алты айында жетім қалған ол Жамбыл атасының жанында жүріп, тәлім-тәрбиесін алып, үлгі- негесін бойына сіңіріп, жырларын жаттап сті. 1944 жылы Жамбыл орта мектебін тәмамдаған соң, 1947 жылы киноактер мектебін бітірді. Еңбек жолын аудандық мәдениет б лімінде бастады. 1952-1994 жыл- дар аралығында баспас з саласын- да жауапты қызметтер атқарды. Жамбылдың ақындық мектебін, жыр дәстүрін сақтап ж а л ғ а с т ы р а о т ы - р ы п , М . К к е н о в , .Сарыбаев, Н.Луш- ни кова сынды белгілі ақындармен айтысқа түсті. рнекті жыр- ларына үнемі елдік тақырыптарды арқау етті. К птеген сиет- л е ң д е р , а р н а у л а р м е н н а қ ы л с з д е р қалдырды. Жамбыл, Кенен, Үмбетәлі, Тұрмағанбет тәрізді жыр саңлақтарына ар- нап шығарған толғау-жырлары к пшілікке мәлім. «Қызыл сыр- л ы д о м б ы р а » , « М е н л і м қ ұ л , Ж а м б ы л д ы ң н е м е р е с і » , « А т а - дан қалған бір мұра», «Жамбыл қ а л а с ы н д а » а т т ы ж ы р ж и н а қ - тарының авторы болды. негелі с зімен, тағылымды і с і м е н х а л қ ы н ы ң ж ү р е г і н д е сақталған та лантты ақынның жыр- мұрасы ұрпақ тарымен мәңгі жасай берері с зсіз.
ДҮНИЕ-КЕРУЕН КӨҢІЛ КҮНДЕЛІГІНЕН Асылдың сынығы еді... жүрек жүрек
Педагогика ғылымына сіңірген еңбегін қалыптастырған мектебіне, тәрбиелеп шығарған шәкірттеріне қарап та ол кісінің шын мәніндегі к пке үлгі етер қасиеттерін, парасат- тылығын бағамдауымызға болады. Танымал ғалым ұлттық тәрбиенің қайнар-бастауларын зерттеп, оны зінің ғылыми еңбектері арқылы жан-жақты зерделеп қана қоймай, тәрбие мен білім жүйесіне ендіріп, үлкен нәтижелерге қол жеткізді. Ұлттық тәрбиемен сабақтас этнопе- дагогика ғылымының әдісна ма лық- әдістемелік негіздерін қалыптастыра білді. Бұл орайда ол белгілі ғалымдар Қ . Ж а р ы қ б а е в , М . Т ә н е к е е в , .Табылдиев, С.Қалиев, Қ.Б леев, С.Ұзақбаевалардың ізде ністі жо- лын жалғастырды. Қазақ этно- педагогикасының т лтума ерек- шеліктерін, халықтық тәрбиенің негелі дәстүрлерін кешегі Кеңес Одағына, кейін ТМД елдерінің ғылыми қауымдастығына танытты. Ғалымның «Методологические ос- новы казахской этнопедагогики», «Мектептің ұлттық тәрбие жүйесі», « Э т н о п е д а г о г и к а » ж ә н е т . б . еңбектері жоғары бағаға ие бол- ды. «Этнопедагогика» оқулығы Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрлігінің оқу- әдістемелік кеңесі ұсынысымен еліміздің жоғары оқу орындарының кәсіби даярлық жүйесінде кеңінен қолданылып келеді. Ғалымның қазақ этнопедагогикасының әдіснамалық негіздері туралы докторлық еңбе- гінде қозғаған мәселелер зінің зектілігімен айшықталды. Пе- дагогика ғылымының сан-сала- лы бағыттарына қалам тербеп, э т н о п е д а г о г и к а н ы ң к ү р д е л і м ә с е л е л е р і н е қ а т ы с т ы о й л ы тұжы рымдарын, ғылыми пайым- дарын з еңбектеріне арқау ет- кен монография лары арқылы да, сондай-ақ ғылыми к п шілік басы- лымдар арқылы да жет кі зіп отырды. Этнопедагогиканың атасы атанған академик Г.Волковтың, ғы лыми Ұлағатты ұстаз болатын кеңесші, профессор С.Ұзақ бае ва ның ой-пікірлеріне сүйене оты рып, халықтық педагогиканың дамуы на соны серпін әкеліп, аталған сала- ны тың к зқарастарымен байыт- ты. Оның мұндай жаңаша зерт- теу еңбектері жас ғалымдардың ізденісіне үлкен жол ашты деп айта аламыз.
Клара Қожахметованың жетек- шілігімен 4 ғылым докторы, 21 ғылым кандидаты, оннан астам педагогика магистрі дайындалды. Олар бүгінде негелі ұстаздың дәстүрлі мектебін жалғастырып келеді. Сонымен қатар к рнекті ғалым ұлттық мазмұндағы істерге мұрындық болды. Бұқаралық ақпарат құралдары саласына берген сұхбаттары бір т бе. Ол з саласын- да болып жатқан жаңалықтардан ешуақытта қалыс қалмай, үнемі назар аудара зер салып отырды. Ғылыми белсенділігі, ұлтжандылық қасиеттері ауыз толтырып айтарлықтай жан еді. зара әңгімелесіп отырғанымызда және де әріптес ретінде еңбектерін жоғары бағалағымыз келіп ке- р е м е т т е й т е ң е у т а у ы п ж а т с а қ , ыңғайсызданып қалушы еді. «Мен қ а з а қ э т н о п е д а г о г и к а с ы н ы ң қызғыш құсымын ғой. Оған қатысты мәселелерді назарымнан жібермей, қызғыштай қоримын» деп қана жы- миятын. Тағдырдың дегеніне шара бар ма, қазақ этнопедагогикасы зінің қызғышқұсынан айырылғалы да бір жылға жуық уақыт тіпті. Еліне, халқына, жас ұрпақтың ұлттық тәрбиесіне ерен еңбек сіңірген жарқын тұлғаның аяулы бейнесі замандастарының, әріптестерінің жадында сақталады.
«Қазақ газеттері» ЖШС және Серіктестікке қарасты басылымдардың еңбек ұжымдары А.Байтұрсынұлы атындағы Тіл білімі ғылыми-зерттеу институтының бас ғылыми қызметкері, филология ғылымының докторы, профессор К бей Шахметұлы Хұсайынға ұлы
қайтыс болуына байланысты қайғысына ортақтасып, к ңіл айтады. «Қазақ газеттері» ЖШС және Серіктестікке қарасты басылымдардың еңбек ұжымдары белгілі ақын, Халықаралық «Алаш» әдеби сыйлығының иегері Қасымхан Бегмановқа әкесі
қайтыс болуына байланысты қайғысына ортақтасып, к ңіл айтады. «Қазақ газеттері» және Серіктестікке қарасты басылымдардың еңбек ұжымдары Қостанай облысындағы Қызылжұлдыз орта мектебінің ұстазы Еменәлі ЖАМАҚОВТЫҢ қайтыс болуына байланысты марқұмның отбасы мен туған-туысқандарына қайғыларына ортақтасып, к ңіл айтады.
10 №46 (1304) 19 – 25 қараша 2015 жыл
АНА ТІЛІ А ударма – интернационал дық категория. Оның классикалық ү ш ү л г і с і б а р . Б і р і н ш і – түпнұсқаның буын саны мен ырғақтарын, сондай-ақ жалпы мәтінін дәлме-дәл беру. Екінші – түпнұсқаға жақын балама табу. Үшінші – түпнұсқаны аудармашының зінің т л топырағына бейімдеу. Аударма- шы . білтай осының үшеуін де жақын к ріп, іске асырған. Біріншіден, аудармашы поэманың сыртқы пішім-бітімін, яғни үлгісін (формасын) сақтап, екінші – поэмадағы об- раз, теңеу, с йлем-с з тіркестеріне балама тапқан. Бұл бағыт-бағдарда аудармашы- ақын поэманы қазақшаға мейлінше жатық аударып, мүдіріссіз оқитындай дәрежеге жеткізген. Сонымен бірге аудармашы Гогольдің «Аудармада түпнұсқаға жақындау үшін одан алыстау керек» деген принципті де жақсы ұстанған. Мысалы: поэмадағы: Эй вы, встречные, Поперечные! Тараканы, сверчки Запечные! Не народ, а дрохва Подбитая. Русь нечесаная, Русь немытая! – деген жолдарды: Уай, сендер, рлі-берлі шұбырған! Тарақандар, Пеш түбіне тығылған! Ел емес ез, Тозған томар түбінен, Қайран Русь Жылына бір жуынған! – деп аударады да, жоғарыдағы Гоголь айтқан «түпнұсқаға жақындау үшін одан алыстайды да» поэма мәтініне жақындайды. Жалпы, аударма- дан мұндай жолдарды к птеп кездестіруге болады. Міне, осындай аударма мәтінін к ріп отырып, «Аударма –жарыс» де- ген қағидаға қалай ден қоймасқа. Бұл аудармашының белгілі бір деңгейдегі білімі мен еңбекқорлығын к рсетеді. Сонымен бірге бжан аудармасы реалистік аударма дәстүрі. Жалпы, аудармада шығарманың мән-мәтіні (контексі) мен с здің астарын немесе бүкпе мәнін (подтексін) түсініп ау- дару да ерекше ыждаһаттылықты қажет ететін құбылыс. Аудармашы мұнда барынша ыждаһаттылық танытқан. Оны поэмадағы дьяктың патшасы, яғни Петрді жамандауы мен жас сарбаздың (стрелец) арасындағы диологтан анық аңғаруға болады. Бұл орай- да аудармашы поэманың рухын да жақсы жеткізген. Аманхан ЛІМҰЛЫ, М.Мақатаев атындағы сыйлықтың лауреаты туралы жыр ҰЛЫ ЖОРЫҚ Сергей ЕСЕНИН Қ Қ ұрақ көрпе ұрақ көрпе Қ Қ
ұрақ көрпе зірлеген Нұрлан ҚҰМАР СІЗ БІЛЕСІЗ БЕ? Қонақтап күнде қонар су бетіне, Сүйсінер барлық адам келбетіне. Тұлғасы су ішінде к рінеді, Таңырқап қарап тұрсам суретіне. Заңгер меңгергенді, Дәрігер меңгере ала ма? Дәрігер меңгергенді, Заңгер меңгере ала ма? (Ай)
Ғалымдар қазіргі Алжир маңынан зен құмын осыған дейін де тапқан болатын. Алайда ол жерде ешбір су к зі болмағандықтан, құмның қайдан пайда болғаны ж нінде ешбір дәйек таппай, үнсіз қалған еді. Енді, міне, зен аңғарының іздерін «PALSAR» ралиолокациялы ап- параты мен жапондық «ALOS» жасанды жерсерігі анықтады. Мұнан соң ғалымдар бұл деректерді тари- хи мағлұматтармен салыстырып, Сахара ш лінің ор- нында зен жүйесінің болғандығын дәлелдеді. Таман- рассет деп аталған зен шамамен 5 мың жыл бұрын болған екен. Ол Атлас тауларының оңтүстігінен бастау алған. Ұзындығы 500 шақырым жерге дейін созылған. Жалпы, Таманрассет ежелгі Мавританияға жетіп, Атлант мұхитына құйған деген болжам бар. Айта кетейік, бұл зен осыдан 2 мың жылға жуық уақыт бұрын кеуіп кеткен.
Шаш бояуларының құра- мын дағы химиялық элемент- тер денсаулыққа айтарлықтай зиян. Мамандар дың айтуын- ша, одан бауыр к бірек зар- дап шегетін к рінеді. Шашын жиі бояп тұратын адамдар ги- пертиреоз (қалқанша без гармонының әдеттегіге қарағанда к п б ліне бастауы), целакия (асқазан- ішек жолдарының созылмалы ауруы) мен шорбуын (буынның қабынуы) дерттерінен к п зардап шегеді. Шаш бояуларын пайдаланатын қыз-келін- шектердің 50 пайызынан к бі бауыр аурулары- на шалдығатыны дәлелденді. Сонымен қатар, шаштарын жиі бояйтын қыз-келіншектерде түрлі аллергиялық аурулар, бас ауруы, лейкемия ауруы мен шаштың түсіп қалуы кездеседі екен. Бұдан басқа шаш түсуге күйзеліс, дұрыс тамақтанбау, қандағы темір деңгейінің т мендігі, гормондық үйлесімсіздік, тұқымқуалағыштық сынды факторлардың әсер етуі де әбден мүмкін. Осыдан 1 миллион жыл бұрын тіршілік еткен құстың бірі – эпиорнист. Оның үлкендігі пілге ұқсас, биіктігі 5 метр болған к рінеді. Құстың тас болып қалған жұмыртқасының үлкен- дігін сыйымдылығынан-ақ білуге болады, жұмыртқа қабына 8-9 литр су сыйған. Биіктігі 3 метрге келетін моа деген құсты ХVІІ ғасырда-ақ жойылған деп есептейтін, алайда ол қазір Жаңа Зеландияда бірлі-жарым сақталып қалған екен. Оны Жаңа Зеландияның зерттелмеген жерінің үстінен ұшып бара жатып, ағылшын ұшқышы к ріп және су- ретке түсіріп алған. Ірілігі жағынан үшінші орында – түйеқұс (салмағы 90 келі). Түйеқұс қазіргі құстардың ішінде ұшпайтын алып құс болып есептеледі. Ал дала құсының алыбы – дуадақ. Оның салмағы 16 келі болады. ЖАСЫРДЫМ ЖҰМБАҚ ҚАЙТАЛАП КӨРІҢІЗ ТАБИҒАТ СЫРЫ АРТЫҚ БОЛМАС БІЛГЕНІҢ ЕҢ...ЕҢ...
Бұнда адамдар бүгінгі күні қолданып жүрген электр ткіз- гіш бауларға ұқсас құ ралдар ұстап тұрғанын бай қауда. Жал- пы, осы пира мидалардың са- лынуына байланысты түрлі әңгімелер к п. Мәселен, пирамидалардың ұшар басына қазіргідей жүк к тергіш крандар жоқ кезде тас- тарды адамдар қалай к теріп қондырды деген орынды сұрақ туындайтыны белгілі. Ал сол алып құрылыстың ішіндегі шырмауы к п шиыр жолдардың құпиясын да ешкім аша алмай отыр. Бұдан басқа күн сәулесінің түсер жолдарына арналып жасалған бұрыштардың да дәлдігі бүгінгі заманауи құрал-жабдықпен жарақтанған ғылым үшін таңғаларлық жағдай болып отырғаны ақиқат.
Бүркітше бүре түспей! Коммунарларда Жолдас Троцкий С збен омыраулатпай-ақ, Күңірентіп, қоңыраулатпай-ақ Жауды қуа аламыз деді. Аттарды Доннан Суарамыз деді. Соқ кәне, самал! Болмасын толас! Ворошилов бізде, Һәм Буденный сабаз. ***
Жаныңа батса, Жан даусың шығар. Егінін бассаң, Мұжық па шыдар. Деникин қолы Таптады соны. Жүздеген шақырым Созылды жолы. Сойқанға мұндай Сақылдап күліп, Құтырды ақтар К здерін жұмып. Сойылған малда Есеп жоқ сонша. Араққа қосып Қылғиды малша. Қыздарын қорлап, Қатынын зорлап, Абыройын т гіп, Аранын ашып. «Мә, керек болса! Гуслиге еріп сыңсытып, Сырнайға қосып салғанда. Қимылда, сайра тіл мен жақ, Айта алмай, қалма арманда. Жігіттер, таңдай жібітер Сусының болса, ал қамда! ***
Базарда бар к п алма, Жетеді оған, маған да! Деникинге дес бермей, Корниловты сес к рмей, Қалам демей обалға, Қаптай бір шапшы қамалға! Кешіксең, күлің к кке ұшар, Адмирал мырза, амалда! Амалда, басың аманда! й, Колчагым-ай! Кетпесең, күнің қараң, Болсаң да қанша Құдай! *** Ақ жағында зар жылау, бден қажып, шаршаған. Біздің әскер қаумалап, Жан-жағынан қоршаған. Ақ жағында айқай-шу, Құзыр қозғар зар қандай! Таңның алтын сәулесі ртке малып алғандай. Кабак біткен лық толы, Танып болмас кімді-кім. К бі мұның дәл ертең К ре алмайды бір-бірін. Патша ағзам деп к теріп, Киелі Русь үшін деп, Құшағында сылқымның Бар қайғысын шірмек. ***
Таңсәріде, ертемен Айтсам бәрін баян ғып, Ысқырынған дыбыстан Шырт ұйқыдан ояндық. Жиналған соң дүйім ел, Мұңға тұнып к з алды, Тері күртке киінген Сол коммунар с з алды: «Бауырлар, біз бүгілсек, Жаудың бізді жеңгені. Октябрьдің жарығы Мәңгі батып, с нгені. Қамыт киіп қайтадан Етке қамшы тигені. Қайран есіл еңбектің Зая кетіп, күйгені». Қолдарымен ашулы Жасын сүртіп к зінің, Ротный етігін Шешіп алып зінің, Тамағын бір кенеп ап, Деді маған қадалып: «Үйде етік жоқ, сен мұны йеліме бар алып». *** Қызыл басқан қорылға, Кім екенін ал, таны! Шуаш исі шұлғаудың Қабады кеп қолқаны. Таң бозымен таласа, Тағы да айқас, тарланым. Ұйықта, менің томпағым! Ұйықта, менің ардағым! Таң сәріге малынып, Қатты ұйқыға шомыңдар. Тері күртке киінген Ұйықтамайды коммунар.
*** Таңсәріде, ертемен Жаңбыр жауды к п бүркіп, Ысқырынған дыбыспен Үстімізді кептірдік. Біз алдында келеміз, Ажал ашып аранын. Кеудемізге кірген оқ Шаққанындай араның. Алдымызда ойпат бар. Ойпаттан соң тоған су. Тоғаннан соң терең сай. Соған жетсек аман-сау. Алдымызда коммунар Жер бауырлап жылжыған. Адымыңды аңдиды ккі дұшпан-сұр жылан. Біз тек алға, тек алға! Дұшпан артқа, тек артқа! Жата тұрсын ліктер, Жаны жетсін жаннатқа. Батырларым, барым-ай! лім, мір – ол егіз. Біріңді де қалдырмай, Қайтып келіп к меміз. *** Бітті ұрыс. Жаңағы, Қалмаған амалы, Жау қашып барады, Жалтырап табаны. «Тірімін. Бұл – басқа Қонған бір бақ» дейді.– Ротный үн-түнсіз Етігін ап киді. Деді ол: « йелге Несіне к з қылам? Енді бұл етікті зім-ақ тоздырам». ***
Бітті ұрыс. Соқ жүрек, Кеудені ұрғылап! йда, еркін ел, йда, Питер-град! Түн ауа – таң алды Кезеді неге осы Неваның үстімен Петрдың елесі?! К шелер к з арбар Қызылмен тысталып. Петрдың сұлбасы Қарайды сұстанып. Толқындар түнімен Жарды ұрып, құтырды. Кемелер Үндіге Бет алған сықылды... Шілде. 1924. Ленинград Аударған бжан БІЛТАЙ Бір зі – патша, Бір зі – батыр. Сыра ішсе, ішеді Шелегіменен. Ал шылым шексе, Шегеді, бәлем! Киген киімі Немістен бәрі, Жүреді соның Шинеліменен. С йлейді сонда Алексеич Петр: «Бері кел, мұнда, Лефорт батыр. Шеберсің мықты. Амстердамда Болдың сен тіпті. Осыңнан танба. Патша да саған Қолбала болды. Балтаға үйренді, Айдадың – к нді. Тарт енді тағы Амстердамға. Петрдан сәлем Айта бар онда. Қолы бос емес, Борышы к п те. Борышы к п те, Артпасын кпе. Русім үшін Бәрін де тартам. Ажал да жақын, луге қорқам. луге қорқам, мірге де ырза... Питерді кімге Қыламын олжа? Тұманда мынау, Батпақта, налып, Түсіме енеді Түнерген халық. Тұншыққан тастың Астында қалып, Дауыстар маған Естілер талып. Алғандай тіпті Анталап, жар сап, Сүлделер бүкіл Қаланы қоршап. Зарлайды келіп, Құзырыңды қозғап. Қалардай с ніп Тұрған от маздап. Айтары сонда: «Біз – бәріне ие! Сені ме, Петр, ліп к р, бәлем! Түсерсің қолға Баласы иттің! Теріңді сыпырып, Тірідей үйткім Келеді сені. Министрлермен Ауыз жаласып, Білгеніңді істеп ең. Сен солар үшін Қанымызға біздің Қанымызға біздің Қала тұрғыздың. Бірақ та мұны рбір үй ұқсын, – Келеміз әлі, Келеміз, күтсін. Бұл біздің қала, Саған обалы. Тұрады мұнда Тек еңбек адамы». Осыны айтып Патша тыншыды. н бойы түгел Терге малшынды. ***
Уай, жамағат, Құлақ сал с зіме, С зім қандай-ды! Білесіңдер, әрине, Неге екенін бұл енді. Дестелене үйіліп, Питер-градтың бар гүлі, Жерледі енді Петрды Жылап-сықтап барлығы. Шын жыласа біреулер, Жаназада қайғырып, К лгірсіді к з сулап, Қу мен сұмның қайбірі. ... Сол күннен жыл санасам, Екі жүзге теңесед. Келіп жатқан Ақымақ Патшаларда жоқ есеп. Сол екі жүз жыл бойы Жер астынан жетті зар: «Біз келеміз, келеміз, Сазайыңды береміз, Күн туады шеп бұзар! Біз келеміз, келеміз, Келмейді екен демеңіз. Дворянның барлығын Жер үстінен сыпырып, Баған басы – бір шонжар, Асып кете береміз!». ***
Екі жүз жыл ткенде, Қарлы қазан жеткенде, Нева тулап, толқыды, Шымырлады, к лкіді. Ерте тұрып, қараса ел, Қарайтындай бар әсер: Бағандардың басында Шонжарлар тұр асылған! Зеңбіректер зіркілдеп, Оқ орғиды басыңнан. Жаса, Питер-град! Жаса, халық ашынған! Қақыратып қаланы, Теңізден де оқ борап, Үрей билеп барады Тұла бойды ноқталап. Сол күндерге аялдап, мірімен жүректің К ргенімді баяндап, Білгенімше жыр еттім. *** Ал сілкін, жаным, С йткен ж н стіп! Билік біздікі, Билік кеңестік! Кеше ЧЕКА-да Бір офицерді, Байғұс жазғанды Атып жіберді. Не Троцкийге, Не Ленинге Ол жақтас емес. Жақтас Дон казагы Калединге. «Яблочкоға» басты Матрос қызба: «Соғамыз әлі Тұмсықтан сізді!». *** Ал Яворда, Украиндағы Бір хабарды естіп, Шаруа уайымдады. Билік кеңестік, Сол – таңдағаны. скер келеді Соны талқандағалы. Таптық қыжыл бар Шаруаға – құлға. Врангель де осында, Деникин де мұнда. Жіберді әскер Қасқырдай қоршап. Сібірден сілтеп Адмирал Колчак. ***
Ай, байғұс бала-ай, Буыны қатпаған! Беттесуі мүмкін. Жан берер жердің Пұшпағын құшып, Т гілген тері, Қор болмай күші. Арпа мен бидай Нәр болмай жанға, Зар болмай түбі Бір үзім нанға. ***
Ал енді бұған Қалай налымассың? Донда енді бүгін нді танымассың: «Күтеді бізді Кенен істер кіл. Балыққа жем қыл Коммунистерді». Ал бізде былай: «Қашсаң – бұқпассың. «Чекаға түссең, Қайтып шықпассың». *** Питерді гулеп, Қаңқу қалған ба? Қусаң, қалмайды Қырсық шалғанда. Ешкім білмейді Қаңқу қай жақтан: «Қалғыма, халайық, Ұйқыңды аш, ал сақтан!» скерін Питерге Юденич тұр таяп. Қамсыз отырсаң Қалмайды сені аяп. Анда да құлап, Мында да сұлап Жатыр ел байғұс. Аһ, Питер-град! ***
Жығылған жанға Жұдырық, бәлем! Не деді сонда Зиновьев деген? Н серлетті кеп Үш күн қатардан. Күздік бар астық Түгел оталған. Бүкіл егіннен Бір түп шықпады-ау! Бұл деген бүйірге Пышақ сұққаны-ау! Зиновьев сонда ріден қарпып: «Бауырлар, бұдан да лгенің артық. Бергенше Питерді, Алғанша тартып. Қаласың қайта Құлдықта малтып». *** К гілдір Доннан Тұзағын құрып, Бір қорқау қасқыр Қояды ұлып. Корнилов артып Казакка міндет, Қорқау біткенді Қояды үндеп: «Партизандарды Шекеден соғып, Шиедей оқпен Шиедей қыл!» деп. Мен білсем, бұл сәт Бізге қолайлы. Қызыл әскерді Деникин сабайды. Бізге керегі Жеңіс қалай да. Созылды әскер Доннан Дунайға». ***
й, атамандар-ай! Қайда жүрсіңдер Мә, саған!» – деді. «Жайсаңдар үшін ш алам» деді. ***
О, шіркін ауа Аңқыған жұпар! Біз кешкен күйді Кім, сірә, ұмытар? Бауларым моншақ Тағынбай қалды. Шалғыным қанша Шабылмай қалды. Арпа мен бидай Тапталды, сынды. Біз скен елде Басталды сұмдық. Үйлерім қалды Құлазып, қирап. Шаруа қалды Болып қу сирақ. *** Бәрінен бұрын, Солар алаңдар. Былғары күртке, Киген адамдар. Кедейге қорған, Жан беруге әзір. Питерді жауға Қимайды қазір. ***
Лиговода анда Қайнаған ұрыс. Қып-қызыл жалын, Жоқ бір сәт тұрыс. Жазатайымда Жау бізді алса, Қайғырар ауыл, Қалалар қанша... Былғары күртке Киген бар жігіт Соғады жауын Бетін қан жуып. ліктер жатыр Баудай боп, сұлап. Аттар шыңғырып, Омырыла құлап. Майырылып найза, Қайырылып қылыш. Сегіз күн ұрыс, Тоғыз күн ұрыс. Оныншы күні Жау беті қайтып, Шыдамай күшке, Шығады тайқып. Біздің әскерлер кшелей қуып, Беттері жаман, Түстері суық. Зеңбірек біткен Қынадай қырып! й, қоймас, сірә, Барады түріп! *** Ал, Харьков маңында, Белградтан әрі, Т гілген қаннан Жан түршігеді әлі! Аш ел Мәскеуге Жалаңаш ж ңкіп, Шыңғырған үннен Жер шошып, м ңкіп, зегін жалғар Қайыр сұрауда. Бұ адамға не болған? Қайырсыз аң ба?! Ашулы бастар Гуляй-поледе Бастады дерсің Бір сұмдық-пәлені. Ал келіп рте, Ал к рсет тепкі! ***
Жарандар, Мына жалғанда н-жырдан мейір қанған ба? Сендерді аптап та, Аяз да алмайды! Адамның тілі бұл Құстікі емес қой, Боза да болса, Бірдеңе берсеңші Жібітер таңдайды! *** Зеңбіректер зіркілдеп, Қоңыраулар күңіренді. Шаруаларым-ай, Бұғынып жатпаған! Сатылмайсың сен Болып жандәрмен. Құр қол кеттің-ау Партизандармен. Қызыл Армия Қып-қызыл қырғын. ке мен бала Уай, сендер, рлі-берлі шұбырған! Тарақандар, Пеш түбіне тығылған! Ел емес ез, Тозған томар түбінен, Қайран Русь Жылына бір жуынған! Ал тыңдаңдар, Бір әңгіме айтайын, Бір әңгіме айтайын Қызыл тілден май тамып. Біріншісі – бұрыннан Не болғаны жайында. Екіншісі – дәл қазір Не боп жатыр, Пайымда. Бір сен үшін мен, Русь, Соның бәрін жыр еттім. Мен йткені ұл едім діл әрі жүректі. Аңызыңның қандайын Айтуға мен машықпын. Тісің қайрап, қанеки, Қайсың мені жасыттың?! ***
лқисса, бұл жай Ипатьевтегі. Петрдың кезі, Патшасы-бегі. С йледі сонда Соғылған дьяк: «Сірә, осы біздің Патшамыз ақымақ. Арқа еті арша, Борбайы борша. Немісше салар Қаланы сонша Құны бар қанша?! Бірі айдауда, Бірі байлауда. Кірісті елдің Тілін байлауға. О, Русь, айтшы Осы ма күткенің? Сақалын күзесе Князь біткеннің? Тағдырға қалай Мойынсұнбасқа, – Қолынан келсе, Қонышынан басса?». ***
Естиді мұны Сал жігіт сарбаз. Шашынан алып Сабайды сабаз. «Жорғала кәне, Жаның барында. Патшаға апарам. Не бар ойыңда? Мойында, қане, Қайт райыңнан! Қайт райыңнан! й, Құдай ұрған!». *** Тверь мен Жемнің Иінін бойлап, Қоңыраулатып Келеді бейбақ. Т ртінші күні Болдырған дьяк Патша ауласына Тіреді тұяқ. Патшаның к зі Сарбазды шалды. Шоқпарын бұлғап, Шақырып алды. Сұрады сосын скерден: «Бері кел! Шабарманбысың Мәскеуден келген?» «Шабарман емеспін, Қорғаған шебің, Алдияр, адал Құлыңмын сенің. келдім саған Бүлікшіл итті, Жұмыстан қары Талмаған тіпті. Кабакта отырған Жар салып елге, Түп-тұқияныңды Таптады жерге». « п, бәлем, сені Бит басқан бұрым!» – Дьяктың к рсең Сондағы түрін! Тоқпақтай қолы Т беге құлап, Тіл тартпай кетті Қап, байғұс дьяк. *** Қорасында бар Қағылған қазық. Қазыққа отырғызады Жаңылсаң, жазып. Болсын де басым аман, Бұл тек басы ғана! ***
Ой, сойқан біздің Алексеич Петр. |