Гшһңр Ц£ңсиі о л ж й з й л й р ы н 0й іы иийлі

Нифастың  уақыты  бала  туғаннан  бастап,  қырық  күнге 
дейін  жалғасуы  мүмкін.  Қан  қашан  тоқтаса,  сол  мезетте  ғүсыл 
қүйынып  тазалануы  керек.  Егер  бүл  уақыт  қырық  күннен  асып 
кетсе,  үзірлі  болуы  мүмкін.  Сондықтан,  дәргерге  қаралғаны
жөн.
Нифас  қаны  қалай  білінеді?  Нифас  босанғаннан  кеиін 
болады.  Хайыз  сияқты  ол  да  жатырдан  ағады.  Түстері  де 
бірдей  болады.  Нифаста да  қанның үнемі  ағуы  шарт емес.  Қан 
қашан  тоқтаса,  нифастың  уақыты  біткен  болып  есептеледі. 
Нифастың тоқтағаны ақ су шығуымен белгілі болады.
Нифас біткен кезде ғүсыл құйыну парыз
Хайыз  келген  немесе  босанған  әйелге  харам  болған  іс  -  
әрекеттер
1) Намаз оқуға болмайды
Намаз  оқу  үшін,  таза  болу  керек.  Алайда  хайыз,  нифас 
уақытында  әйел  таза  деп  есептелмейді.  Мұндай  жағдайда 
ешбір  намаз  оқуға,  тиләуәт  және  шүкір  сәждесін  жасауға 
болмайды. 
Әйелдер 
мүндай 
уақытта 
оқи 
алмаған 
намаздарының  қазасын  өтемейді.  Ол,  Алланың  берген  үлкен
жеңілдігі.
2) Ораза ұстауға болмайды
Мұндай  жағдайдағы  әйелдер  рамазан  оразасы  мен  қоса 
ешбір оразаны ұстауға болмайды.  Себебі харам  болады.  Бірақ, 
намаздың  қазасын  орындамаса  да,  рамазан  оразасының
қазасын басқа уақытта өтеуі керек.
3) Қағбаны тауаф етуге болмайды
Қажыға барған  кезде  мүндай жағдайға тап  болған  әйелдер 
Қағбаны  тауаф  етпей,  қажылықтың  басқа  міндеттерін  толық
орындайды. 
. 
,_
Осыған  байланысты  Хазірет  Айша  радиаллаһү  анһө
риуаят  еткен 
Пайғамбарымыздың  бір  хадисінде: 
Айша 
радиаллаһү  анһә  былай  деген: 
«Қажылықтан  басқа  ешбір 
ниетіміз  жоқ  еді.  Мәдинеден  шықтық.  Сәриф  деген  жерге 
келгенде  хайыз  келді.  Мен  қажылықты  орындаи  алмаитын 
болдым  деп  жылап  отырған  едім.  Пайғамбар  Салаллапү
аләиһи уэ сәллам  жаныма  келді.  Не  болды?  Кірледің ба? 
деп  сүрады.  Иә -  дедім.  Ол:  бүл,  Алла  әйелдердің  басына
71

жазған  бір  нәрсе.  Қажылардың  жасаған  міндеттерін  сен  де 
жаса.  Тек  қана  Қағбаны  тауаф  етпе  -  деп  айтты». 
(Тәжриди 
Сарих.  1-том, 202-хадис). 
1
4) Қуран оқуға болмайды
Хайыз,  нифас болған  әйелдер  Қуран  Кәрімді  қолына  алып 
оқуына,  оны  устауына  болмайды.  Бірақ,  Қуранды  басқа  бір 
кітаптың  ішіне  салып,  орап  устауға  болады.  Ал,  енді,  аяттарын 
дұға  ниетімен  жатқа  оқуына,  тәухид  кәлимасын,  шахадат: 
кәлимасын,  ағузу-бисмиллә  және  салауатты  жатқа  оқуына 
болады. 
*
5) Мешітке кіруге болмайды 
| ]
Мешіт 
"Алланың 
ү й і"  болғандықтан  муқтаж  болмайынша
кіруге болмайды. 
|
6) Жыныстық қатынас жасауға болмайды
Жыныстық  қатынас  жасаса,  төмендегідей  жағдайларға 
душарболады. 
1
Хайыз  келген  әйел,  қан  ағудың  себебінен  ағзасы  біраз 
әлсірейді.  Оның  үстіне  еріне  жақындасса, 
ағзасы  тіпті 
шаршайды.
Хайыз 
қанының 
жаман 
иісі 
болғандықтан 
күйеуін 
жиіркендіруі мүмкін. 
I
Аплаһ  Тағала  Қуран  Кәрімде  осыған  орай  былай  деген: 
«Әй,  Мухаммед!  Сенен,  әйелдердің айлық мерзімі жайында 
да  сурайды,  сен  оларға  айт:  «Ол  -   бір  жүк»  Айлық  етеккір 
уақытында әйелдеріңе тазаланғанға дейін жақындамаңдар. 
Тазаланғаннан  кейін,  сізге,  Алла  буйырған  жол  бойынша 
жақындасыңдар.  Алла  Тағала  күдіксіз,  үздіксіз  тәуба 
еткендерді,  тазаланғандарды  сүйеді». 
(Бақара  сүресі,  222- 
аят).
Хайыз көрген, босанған әйелдерге және жас жубайларға
ақыл -  кеңес
Әйелдерге байланысты өсиеттер
- жалпы ағза тазалығына көңіл бөліңіз;
- жыныстық мүшенің таза болуына мән беріңіз;
- тазалыққа сабын, улпадай жумсақ жуынғыш қолданыңыз;
72

-  ғүсыл  алған  кезде  өте  ыстық  немесе  өте  суық  сумен
емес, жылы сумен жуыныңыз;
-  жыныстық  мүшеге  жиналған  қанды  тазалайтын  арнаулы
бүйымдар алыңыз;
- таза әтір сеуіп жүріңіз;
-  адамды 
шаршататындай,  жүйкеге  әсер  ететіндей
әрекеттерден аулақ болыңыз;
- ауыр жүк көтермеңіз, биікке шықпаңыз;
- жас қыздарға осындай жағдайды үйретіңіз;
Үйленген ерлерге өсиет
-  жоғарыдағыдай  жағдайда  болған  жүбайыңыздың  немесе
қызыңыздың әлсіздігіне мән беріп, жәрдем етіңіз;
- қажетті заттарды алуға көмекгесіңіз;
- дем алуына мүмкіндік беріңіз;
Жас қыздарға айтылатын өсиет
-  әйелдерге  байланысты  берілген  өсиеттің  бәрін  түсіндіру 
керек;
-  бүларды  үйрету  үшін,  аналары  ақыл-кеңес  бере  оілу 
керек. Ж.Х.)
Және  тағы  басқа  жағдайлардың 
ғылымы  сияқты  осы 
айтылған үш  бөлек ғылымхал әр кімнің өз лайына білім үйрену, 
мүқтаждықпен  ғылым  білу  парыз  айындүр.  Қиямет  күнінде 
қандай  бір  жағдай  мен  ғүзүр  [сылтау,  орындамай  қою]  қабыл 
етілмейді.  Бәмән  [бірден]  осы  әлемде  [осы  өмірде]  басыңда 
ақылың  барда,  Рухың  тәнінде  болғанда,  хазіреті  Ғазрайл 
келуден  әудәл  [бүрын]  біліп,  үйреніп,  мүжбиле  тіл  ейлек
мүқтаждүр.
Қиямет  күнінде  уәде  қылынған  Жәннәты  галияға  наил 
олүнан  [нәсіп  болғандар]  зира  дүниеге  келмекген  [дүниеге 
келуінің  себебі]  мақсат  бү,  үш  бөлек  ғылым ^ халды  біліп 
мүқтазасынша  қүлдық етмекдүр.  Аллаһ Тағала бүйырғанындай. 
«Біз  адамдар  мен  жындарды  тек  қүлшылық  етсін  деп
жараттық». 
_ 
А
Және 
ғалайһис-салату 
уәс-салам 
айтқандаи: 
«Ағаш 
бесіктен  жер  бесікке  дейін  ғылым  талап  етіңдер  (білім  алушы 
болыңдар)». 
Міне 
осы 
айтылған 
ғылымдардың 
парыз 
болғанына  осы  аят  кәрима  және  осы  хадистер  иқажет  уә 
бүрһандүр.  Қақ  Тағала  бәрімізге  тәуфиқ  бүйырып,  алдымен
ғылымхалімізді үйреніп, екінші ихсан бүйырсын.
73

Мүмин буған міндетті.
Біріншісі:  Әмәнту  билләһи. 
Мағынасы: 
«Мен  Аллаһ 
Тағалаға  инандым  уә  иман  еттім.  Ол  жалғыз.  Серігі,  көмекшісі 
жоқ»  - деп.  Яғни  Аллаһ  Тағаланы  сипаттарымен  білуіміз  керек. 
Зира  [тіпті]  заты  шарифы  ешкімге  белгілі  емес.  [Оның 
жаратылысын  ешкім  біле  алмайды].  Сипаттары  ғана  айтылған. 
Бү аят шарифтің түсу себебі:  Сахабалардан Ибн Масғұд уә Әби 
бин  Нағб уә Муғаз бин Жәбәл уә Сәлим  Муғли Хузайфата  Ради 
Аплаһу  Тағала ғапайһим  әт  мағин  [Аплаһ  Тағала  оларға  разы
болсын].
Исламның 
шарапатымен 
шарапатталған 
уақытта 
[мұсылман  болған  күнінде].  Хадис  Шарифіне  уә  салам 
хазіретлерінен  құлақтарымен  естіп,  дегендей  уммет  жетпіс 
болып,  Қақ  сухбана  уә  Тағала  жанында  барЛЬіғы  кешірілген 
және  ең  абзал  болғандарын  естігеннен  кейін  бәрі  қуанышты 
болды.  Діндердің  ең  хайырлысында  болғанына  мақтан  тұтып, 
қуаныштарына  қоса  дінге  дағуат  еткендерінде  Зумар  деген 
иаһуди осы сөзді естіп:
«Ең  хайырлы  дін  біздің  дініміз»  -  деген  сөздерін  және 
түздеріндегі  қуанышын  кетіру  үшін  оларды  Исламнан  үркіту 
мақсатымен  айтады.  Мұхаммад  ғалайһис-салам  құзырында 
біздің дініміз хай әл-ләндүр деп мадақ едер.
Сол  кезде  мына  аят  түсті:  «Яғни,  Мұхаммед  ғалайһис- 
салам жанынан калам сөйлейт [өз ойынан емес] бәріне Жанабы 
уахи  қылынды.  Басқа  пайғамбарларға  болмады.  Жабрайл- 
хазірет  Құран  азимус-шан  мен  сөйлер:  «Бұ  кәләмында  дақи 
[осы 
сөзінде] 
Расул 
Әкрам 
ғалайһис-салам 
Құранмен 
сөйлегеніне  кепілдік ретінде  растады.  Иаһуди  өтірік [жала] үшін 
екеніне үлгі ет» - [деп] шарифімен түсірді.
Мағынасы: 
«Әй 
үмметі 
Мұхаммед! 
Сізлердүр, 
сіздерсіңіздер  күллі  үмметтерден  хайырлы  болдыңыздар. 
Хазірті 
Адам 
ғалайһис-саламнан 
бүгінге 
дейінгі 
болған 
үмметтерден хайырлы және абзапсыздар.
«Әмір-мағруф  наһи  ғани  әл-мүнкар»  етіп  бір-біріңізге 
насихат етіп, Аллаһ жолында жақсылық қылдыңыздар.
(Түсінік:  «жақсылыққа әмір ету жамандықтан тыйу» Ж.Х)
Ал,  күпірден  [адасқан],  шірктен  алыс  болыңыздар.  Имам 
Салафияның  бірінде  бұлар  болмады.  Тіпті  Аллаһ  Тағапа
74

Зүлжалалға  иман  етіп  [едіңіз]  анлар  Аллаһ  Зүлжалалға  ширк 
едерлер.
(Ал,  сіз)  хайырлы  болдыңыз.  Аллаһ  сүхбана  уә  Тағала 
үмметі 
Мүхаммедке  қылған  ихсаны  және  әнғамы  имам 
Салафияның  біріне  де  бүйырмады.  Мүминге  өз  тағдырын
түсініп, иманмен жүру лазымдүр.
Ихсанның абзалынан  бір бөлігін зікір етейік.  Егер жүректер
түсіне  білсе.  Жасалған  барлық  жаратылысқа  Мүхаммед 
ғалайһис-саламды  Расул  етіп  жіберді.  Әрбір  қауымға  бірер 
Пайғамбар  ирсал  етті  [жіберді].  Ал,  Мұхаммед  ғалайһис- 
саламды  адамзатпен  жындарға  расул  етті.  Содан  кітаптардың 
ең  қайырлысы  Құран  ғазимуш-шанды  үмметіне  кітап  қылып 
жіберді.  Үмметтерін  барлық  басқа  үмметерден  қайырлы 
қылды.  Кейбір үмметтерде  50-уақыт  намаз  болған  еді.  Оны  5- 
уақыт намазға 50-уақыт намаздың сауабын берді.
Айлардың  абзалы  болған  Рамазан  шарифтің  оразасын 
парыз  қылды.  Тәиәмүм  соғу  бүрын  жоқ  еді.  Бұл  Үмметі
Мұхаммедке нәсіп етті.
Және  үтір-уәжіп  намазын,  айт  намаздарын  (құрбан  айт,
рамазан 
айт)  жаназа 
намазын. 
Сапарда 
болғандардың
намазын  қысқартып  оқуға,  сонымен  бірге  азан,  қаматты,
жамағатпен  намаз  қылуды,  бір  сапқа  тұруды,  күсуф  [намазын],
истисқа  [намазын],  тилауат  сәждесін,  екі  рет  сәжде  жасауды
үмметі Мұхаммедке ихсан [сыйлады] етті.
Имам  салафияның  [үмметі]  мешіттен  басқа 
жерлерде
намаз  оқуға  тиым  салынған  еді  [тек  мешітте  ғана  намаз  өтеу
керек  еді].  Ап,  үмметі  Мүхаммед  қай  жерде  болса  да,
[дәретхана,  монша,  қандай  бір  жуынатын  орыннан,  қоқыстан
алыс жерлерде]  намаз оқи беруге  рұқсат берілді. Дұрыс болуы
оларда  зекет  беру  малдың  төрттен  бірі  еді.  Бүл  үмметі
Мұхаммедке  нисаб  пен  парыз  болды.  Оларда  ғанимет  мал
харам екен бұ үмметке халал қылды.
[Оларда]  бір  хасана  (жақсы,  сауап)  бір-ақ  сауаб  еді,  бү
үмметке  бір жақсы іске  он сауап бүйырды.  Киім-кешекке нәжес 
жұғып  қалса,  ол  киімдерін  бүтіндей  жуу  парыз 
екен.  Бұл 
үмметке  тек  қан  сол  нәжес  жерін  ғана  жуу  парыз  қылынды. 
Оларда  нәжасәт  аз  болса  да  жуу  парыз  екен.  Бұл  үмметке 
дирхамнан артық болса ғана парыз етті.
75

Оларда  «Нидамет-тәуба»  болмады.  Бізде  тәуба  орнына 
қайм  нәсіп  етті  және жаманшылықты  жақсылыққа  ауыстырды. 
Орындалмаған  күнә  істер  ойына  келсе  болды,  күнә 
болып 
жазылатын  еді. 
Үмметі 
Мүхаммедке  жасалмаған 
күнәні 
Кирамин,  Кәтибинге 
жазуға  әмір  етілмеді.  Бүнымен  бірге 
үмметі  Мұхаммедке  жұма  күні,  арафа  күні,  иәумә, 
фатыр, 
қадыр  түні,  барат  кеші,  айт  күндері  бұ  айтылғандардың  бәрі 
ихсан  (сый)  етіліп  берілуі  Расул  Әкрәм  Салаллаһу  ғалайһи  уә 
салламнің құрметідүр.  Басқа гіайғамбарларға болмады.
Ахиретте болатын ихсанлар [Мұсылман құлдарына беретін 
Алланың  жақсылықтары],  уәл-хисаб  [Алланың  алдында  адам 
баласының  есеп  беруі] 
барлық  үмметтерден  алдын  қылып, 
Аллаһ  Тағапаның  жәннатына  кіруге  нәсіп  етті.  Тіпті  бәрімізді 
солармен  бірге  қыла  көрсін.  Ап,  енді  бұл  үммёті  Мұхаммедті 
лайық етсін. 
•:
Қадерімізні 
[тағдырымызды], 
мәртебемізді, 
Мұхаммед 
ғалайһис-саламның  шариғатына  қосып,  Имам  Салафиадан 
ажыратып,  Мұхаммедтің  жолында  нық  тұруға  бұйырсын.  Тіпті, 
Әлемнің  Раббысы  Құран  Ғазимында  келтіреді.  «  <3<і
^ 
V-1
в
'а*V1 
әммэ  әл-ләзинә  қалу  Раббәнә  Аллаһү 
сүммә истәалу»  - бұйырды.  Яғни  сол  қолларге ғаһд уә мисақда 
Раббымыз Аллаһ Зүлжалапдүр. 
І
Деділер  —  бұдан  кейін  Ғалам-ы  фәни  [пәни  өмір,  осы 
дүние]  келіп,  заһир  уә  батында  [ашықта  және  қараңғыда] 
қайталанып  көрінуіне  кезікті  және  дайын  болды.  [Бұл  жерде 
жалпы адамзат тарихын айтып отыр]. 
І
« 
мүтәнзилу 
ғалайһим 
әл-
мәләикәтиһи»  -  Олардың  өзіне  Рахмет  періштелері  түседі.  «  У
й_3с(- 1 '<-Ь 
лә тәхәфу  уә  лә  тахзәну»  -  Қорықпаңдар және 
тарылып,  қинапмаңдар.
« 
У  
у-
  уә  бәшширу  бил-жәннәти
әлләти  күнтүм  туғадун»  -  Сізге  уәде  етілген  жәннатпен 
қуанышқа бөленіңіз» - деген сөздермен сүйіншілейді.
Енді  әр  кісіге  лазымдүр  —  дінде  истихамет  билә  [тура
жолды 
тауып] 
адасқаннан 
аулақ 
болу. 
Ең 
негізгісі
«Ғылымхалды  —  Ислам  шариғатын»  білу  —  бұл  өзіне  парыз 
болған үкім.
- не қандай бір жолмен мүмин уә мүстақим болады;
76

-  нө  қандай  бір  жолмен  [бағытпен]  діннен  шығып  мүшрік 
бол а ды;
-  не  қандай  бір  жолмен  «Әһл-и  сүннет  уәл-жамағат»
эүмрәсінен болады;
- не қандай бір жолмен пасық, бидғат тобынан болады;
(Түсінік:  Әһл-и  Сүннет  уәл-жәмәғәт  -   Хазіреті  пайғамбар 
Мұхаммед 
ғалайһис-саламның 
отбасы, 
сахабалары, 
халифалары  және  барлық  үмметі.  Яғни  пайғамбардың  ізімен
жүргендер. Ж.Х.).
Әрбір ақылы бар [жынды,  ауру емес] және балиғат жасына
толған  [ер  балалар  13  —  15  жас,  қыз  балалар  9 - 1 2   жас]
адамдарға  осыларды  білу  және  дүрыс  иғтиқадпен  жүру.  Тіпті,
амал  етудің ең дұрысын таңдап,  сол  жолмен  амал  ету.  Себебі,
амалдың  қабыл  болуы  иманмен  болады.  Ал,  ғамалдар
шариғаттың  түсінігімен  орнығып,  кітаппен  толығып  тұрса  да
мақбул  болмайды,  иман  дүрыс  болмаса.  Мұнда  иман  ең  негізгі 
асылы,  ғамал  парздүр.  Имансыз  ғамал  да  қабыл  болмайды. 
Енді  әр  кісіге  лазымдүр  -  әууәлан  [алдымен]  иманды,  исламды 
біліп, 
[оны] 
балаларына, 
отбасындағы 
адамдарға, 
қызметшілеріне  үйрету.  Дін  ғұламаларының  айтқандарын
білмесе,  кімде  кім  иман  және  һидаиат  не  екенін  білмесе,
кәпірлік адасқандық не екенін білмесе.
Таухид  кәләмі  тілінде  [аузында]  ашық  болып,  анық  нық
білу  және  сену,  еліктеу  [ойсыз,  ақылсыз,  басқаларға  қарау]
арқылы  емес  қақиқи  сену  керек.  Онда  күфірдің  [адасу]  тілінде
болады.  Жай ғана  мұсылман  атанады.  Діннен  шығады.  Күфірге
кеткенін  білмей  қалады.  Аллаһ  Тағалаға  толық  иман  еткен
болмайдьі.  Қылған  құлшылығының  бірі  де  қабыл  болмайды.
Әдет  боп  кеткен  «  ® <-)іЗ 
®<-?  '«-I-   лә  иләһә  иллә  Аллаһ»  -  деп 
айтса  да.  Тек,  қүры  қайталау  ғана  емес,  қақиқи  сену  [көзбен 
көргендей  кәміл  иманға  жету]  қажет.  Ниет  [еткенде]  кәпір 
күфірден  табри  шартдүр  [егер  кәпір  болса:  «адасқандықтан 
(күпірліктен) шықтым» - деп  айту шарт].  Сол сияқты  күпірді тәрк 
етіп, 
Исламды 
қабыл 
еттім 
деп 
әмір 
әфендінің
масаннуфатында мафсүлдүр.
77

Иманижмәл
Иманның  қысқасы  бұ  дүр  мә  әмәрәни  Аллаһ  биһи 
қибләтиһи  уа  мә  нәһәнә ғәнһу  интәһиәт ғәнһу.  Яғни  әр  нәрсені 
бұйырды менге Аллаһ Тағала  мен ол  нәрсені  қабул қылдым, уа 
әр  нәрседен  тиды  мені  Аллаһ  Тағала.  Мен  ол  нәрседен 
тыйылдым  иман  тафсилінің  баяны  түбінде  келер  ин  шә  Аплаһ 
тағала.
Иман  мағынасы: 
Иман луғатта  иланмақ.  Шариғатта Құдай 
тәбөрак  уа  тағала  тарапындан  пайғамбарымыз  Мұхаммед 
Мұстафа саллаллаһу ғалейһи уас сәләм не нәрсе келтірсе десе 
баршасына  хақ  уа  раста  деп  көңіл  иле  иланып,  тіл  иле  иқрар 
қылып  қабыл  қылдым демек.  Әммә  бәғдәһу иман уа  ислам деу 
қалб иле тасдиқ тіл  иле иқрар дүрден уа  миллеТ уа шариғаттан 
милләт  деу  пайғамбарымыз  тараф  бәріден  инанмағ  (иланбақ) 
мутағаллақ  кетір  дегі  шәйлар  дүр.  Шариғат  пайғамбарымыз 
тараф  бәрі  тағала  хазіреттен  әғмәләһу  мутағәлләқ  көтердегі 
шәйлардүр. 
■' 
Щ И
Иманның ғаксі  кәфир дүр
Кәфр  луғатта  қарсылық.  Шариғатта  бір  мин  хазірет 
Расулның  Аллаһ  Тағала  тарафындан  көтердегі  шәйларге 
иланбаса  иә  растылығына  шәк  қылса.  Иә  сол  шәйларны 
білмесе  кәпір  болар  әлғиаз  билләһи.  Мұсылман  болған  адамға 
әууәл  фарз  Аллаһ  Тағаланы  білмек,  мұның  соңында  Аплаһ 
Тағаладан келген шәйларны біліп қабыл қылмақ.
Адам не шәйлар иле мүмин уа мусылман болар
Аплаһ  Тағаланы  бірлеп  һәм  оның  әміріне  бой  ұсынып
құшқан  нәрселерін  жеріне  келтіріп,  тыйған  нәрселерінден 
тыйылу иле мүмин уа муслим болар.
Иман  пендеде үш түрлі болар
Әууәл иман тахқиқи.
Екінші иман истидләли.
Үшінші иман тақлиди.
78

г-------
Иман  тахқиқи  дегеніміз  ғайдде  кәмил  иман  дүр.  Яғни 
Құдай  тәбәрак уа  тағала  жәнибінден  пайғамбарымыз  көтердегі 
шәйларге  сол  қадыр  қалбін  беріктеген  болар.  Бүтін  дүние 
халқы  ол  шәйлар  дұрыста.  Түгел  деп,  қарсы  келселер  сол 
уақытында  зәрә  қадыры  қалбы  шәк  жағына  өшпес  һәммән 
әуелгі  иғтиқадында  қалар.  Ләкин  бұ  иман  ғайытта  ғалим
тақуаларда кәне болар.
Екінші  иман истидпәли дүр,  бұ иман сол адамдарда болар.
Қай адамдар? Құдай тәбәрак уа тағала барлығын, һәм бірлігіне, 
һәм  жер  көктің  һім  онда  болған  махлұқтарының  барлығы  иле 
қаил  болған  адамдарда  болар.  Мәселен  бұ  ғаламды  жоқтан 
бар  қылушы  болрға  тиіс,  һәм  ол  жоқтан  бар  қылған  зат  бұ 
махпұқтарға  басқа  боларға  тиіс.  һәм  жоқтан  бар  қылушы  бар 
болып,  әр  сипатта  жамиғ  махлұқаттан  үстін  болу  тиіс  деп, 
Құдай  тәбәрак  уа  тағаланы  дәлил  иле  танымақ  истидпәлі
болар.
Үшінші  иман  тақлиди  дүр  бұ  иман  ғайтта  дағиф  иман  дүр. 
Ата-бабаға  еріп  мен  мұсылман  демек  еш  бір  дәлелге  шуруғ 
қылмайынша.  Мәселен  сен  нешік  мұсылман  дегенде.  Ата- 
бабам  мұсылман соңыра көремін,  мұсылман демек бұ иман  бек 
дағиф  иман  дүр.  Бұ  иманға  ишанып  (иланып)  мен  мұсылман 
деп  жүрмек  бек  қате  дүр.  Һәм  өлген  халінде  шайтан  уасуас 
сенден  зор  хауф  бар  дүр.  һәм  бұ  иман  иле  мен  мұсылман 
деген  кісі  күнәлі  дүр.  Ләкин  [бірақ]  шариған  мақбул  дүр.  Яғни 
шариғат кәпір деп айтпайды дүр.
Иман пендеде екі руш [түрлі] болар
Бірі  иман  ижмәли  дүр,  бұны  жоғарыда  зікір  қылдық.  Уа 
бірі  иман  тафсили  дүр.  Иман  тафсили  ишанмақ  (иланмақ)  дүр 
Аллаһ  Тағалаға  уа  оның  періштелерге  уа  кітпларына  һәм 
пайғамбарларына  уа  һәм  ахирет  күніне  уа  һәм  Аллаһ  Тағала 
тақдир  қылмас  нәрселеріне  ізгісіне  уа  жауызына.  Яғни 
баршасыда  Аллаһ  Тағаланың  тақдирынан  екендігіне  уа  һәм 
өлгеннен  соң  қопарлуға  сенмек  дүр.  Ишандым  (иландым) 
Аллаһ 
Тағалаға 
демөгінің 
мағынасы 
ишандым 
Аллаһ 
Тағаланың  барлығына  һәм  бірлігіне  улуһиатта  халқиатта  уа 
мағбудиатта  уа  һәм  барша  ғәләмды  жоқтан  бар  қылуына  уа
79

һәм  барша ғапамды  бар онда  яғни  бір салада жоқ қылса  қадир 
ДҮР демек. 
1 1
Кұдай тәбарак уа тағаланың субути сипаттары
Құдай Тәбарак уа  Тағаланың  субутиә  сипаттары  сегіз дүр.  ; 
Әууәл  хаиәт,  екінші  ғилм,  үшінші  құдірет,  төртінші  самиғ, 
бесінші ирада,  алтыншы басир,  ж.етінші  кәләм сегізінші тәкуин, 
хаиәт  Құдай  Тәбарак  уа  Тағапаның  дәрі  болмағы.  Ғилм  Құдай 
Тәбарак  уа  Тағапаның  білгіш 
болмағы. 
Құдірет  Аллаһ 
Тағаланың  әр  іске  күші  жетуші  болмағы.  Самиғ  Аллаһ  : 
Тағаланың  естуші  болмағы,  ләкин  естімегі  біздім  құлақ  иле  = 
дегіл  біз  білмегенше.  Ирада  Аллаһ  Тағала  тілегіш  болмағы.  ] 
Кәләм  Аплаһ  Тағала  сөзі  дүр,  ләкин  сөйлесмегТ біздің  кәбк тіл 
иле  дегіл  біз  білмегенше.  Тәкуин  Құдай  тәбарак  уа  тағаланың
жоқтан бар қылғыш болмағы. 
I
Қудай Тағаланың барлығына дәлелің бар ма?
Екі  дәлелім  бар:  бірі  -- 
нақл,  бірі  -   ғақл.  Ғақл  болған 
дәлелім: 
1
Iв>^! в^ 
(ЧІ ^ ->1_Ьц£ ^  ^ 
^  -ЗроаіЗ в(_Ц\ 
в(_Ц| 
(Дз
«Қул  һууә  аллаһу  ахад  аллаһус  самад  ләм  иәлид  уа  ләм 
юуләд уа ләм иәкул ләһу куфуән ахад». 
|
(Түсінігі:  «Ол  Аллаһ  біреу-ақ.  Аллаһ  мұңсыз.  (Әр  нәрсе 
Оған  мұхтаж.)  Ол,  тумады  да  туылмады.  Әрі  Оған  ешкім  тең 
емес»  Ыхлас сүресі.  Меккеде түскен. Т.Қ.). 
|
Нақл  болған  дәлелім: 
і ^  
Л 
о
 «сУ
Іііі 
О 
1(3 іуоіЗ 
ці^ 
Щ
«Ләу  кәнә  фиһумә  илһәт  иллә  аллаһ  ләфәсәдәтә 
фәсубханә  аллаһу  раббил  ғарши  ғәммә  иәсифун». 
Бір 
Аллаһтан  басқа  Аллаһ  жоқ.  Егер  екі  Аллаһ  болса  дәлел  жер 
мен көк бұзылар еді, бір қалыпта болмас еді. 
1
(Түсінігі:  «Егер  жер-көкте  Аллаһтан  басқа  да  тәңірлер 
болса  еді,  әлбетте  екеуі  де  бұзылып,  кетер  еді.  Ғаршының 
раббы  Аллаһ,  олардың  жасанды  сипаттарынан  пәк»  Меккеде 
түскен. Әнбиә сүресі:  22-аят. Т.Қ.). 
1
80

Он сипат
- Аллаһ Тағала неше сипат илен танисың?
- Он сипат илан танимын.
Бүл  он  сипатының  сегізі  -   субути,  екеуі  -   сәлби.  Субути 
сипатлар  Аллаһ  Тағаланың  затында  жоқ  сипаттар.  Әууәл  ол 
Аллаһ 
Тағаланың 
затында 
жоқ 
нәрселерінің 
жоқтығын 
иғтиқатымызда 
мухкәм 
тұтып, 
сонан 
соң 
бар 
болған 
сипатларның барлығын дәлелдер бірле исбәт қыламыз.
Аллаһ  Тағала  ғайб  уа  нуқсанаттан  пәк,  мунәззәһ.  Және 
кәпірлернің  «Ұлы  бар,  қызы  бар»  -   деген  сөздерінен  пәк, 
мунәззәһ.  Бұлардың  бірде-бірі  Аплаһ  Тағалада  жоқ.  Мұны
«сәлби» дейміз.
Хазірет  сопы  Аплажар  айтады:  Субути  дүр  оның  сепз
сипаты.  Сипат заты  емес,  не ғайб заты.  Яғни Аллаһ Тағаланың 
затына  сәбитлар  сегіз  дүр.  Ол  зат,  иә  сипаттар  Аллаһ 
Тағаланың затымен бірге де емес.  Басқада мәфһумән муттахиз 
болған  нәрсені  ғайн  дейді.  Жәйз  әләнфәк  болған  нәрсені  ғайр 
дейді.  Жәйз  әләнфәк  болмаған  жәһттен  ғайр  емес,  лә  ғәйр 
дейміз.  Аллаһ  Тағаланың  субути  сипаты  ғайн  да  емес,  ғайр  да 
емес лә һәууә лә ғайр деймісің.  Бұл сөзге түсінік мына бір сөзді 
айтайын.  Өзі  төртінші  көкте  тұрып  осы  неше  дүниені  жарық 
қылып  тұрған  Күн  қысқы  үйдің  ішіне  түсіп,  алдымызда  орнап 
тұр.  Осы  алдымызда  тұрған  Күн,  анау  тұрған  Күн.  Анау 
тұрғаннан  күннен  басқа  ма,  бірге ме? Ал,  басқа десең, терезені 
жабса,  онда  бұл  Күн  бұл үйдің ішінде бөлініп  қалса  керек.  Бірге 
десең,  бірге  болған  нәрсе  айрылмайды,  сөнбейді.  Күннің  өзі 
келіп  үйге  кірмесе,  онан  бөлек  болып,  бұл  сәулесі  бұл  үйдің 
ішіне  кірмесе  керек.  Осы  алдымызда тұрған  Күн де анау тұрған
Күннен басқа деп те болмайды, бірге деп те болмайды.
Ол  Аллаһ  Тағаланың  зати  сегіз  сипатларынан  бірі  хаиәт
сипаты  дүр.  Яғни  хаиәт  мағынасы  бұл  дүр  Аллаһ  Тағала  дәйім 
тірік  дүр,  оңа  (оған)  әркез  өлім  болмас.  Барша  жануар  құрт- 
құмырсқа,  бақа-шаян,  ұшқан  құс,  жүгірген  аң,  жансыз да жанды 
да ажал тауып, фәни боларлар.  Ол Аллаһ Тағала тірік (тірі) дүр. 
Өзі  және  мәңгі  бақи  болар дүр.  Хазірет  сопы  Аллажар  аитады: 
«Әлхаиәт  өлігім  тірік  (тірі)  дүр,  өзге  болмас.  Олар  һәрзі  нәпсі, 
әркез ол өлмес.  Бұған  шәк қылса,  кәпір  болады  нағузу билләһи 
мин  зәлик  Аллаһ  Тағала  біз  секілді  жанмен,  денемен  тіріклігі
81

жоқ.  Еш  нәрсесіз, дәнемесіз, тірік біздей жан мен денеге мұқтаж
емес. Өзінің заты бірле тірік дүр. 
|
Хазірет  солы  Аллажар  айтады:  Өзінің  затыдан  хайдар 
ұшап  шаһ.  Үлкен  жисм  иләһ  жандан  мунәззәһ  және  Аллаһ 
Тағапаға  жан,  дене  сияқты  киер  киім,  ішер  ас  секілді  мұнан 
басқа  дүниеде,  ахиретте  керекті  болған  нәрселер  ешбірісі  де 
Аллаһ  Тағалаға  керек  емес.  Бұлардың  бәрін  Аплаһ  Тағала  өзі 
бар  қылды.  Ешбіріне  мұқтаж  емес,  мұңсыз  дүр.  Барша  дүние, 
әхирет нәрселеріден ол .Лллаһ Тағаланы ұқсатудан,  яки  мұқтаж 
деуден  пәк,  тап-таза  дүр.  Хазірет  сопы  Аллажар:  Керек  емес 
дүр  Құдайға  еш  қосғаны  дүр.  Барша  ғаламнан  осал  хаи  емес. 
Мұқтаж  еш  іске  Хақ  Тағала  жібермегіл  көңілді  сеп  ....  Яғни 
Аплаһ Тағала пәлен орында, төмен-жоғарыда деп,  бұлайша сөз 
айтудың бәрі күпірлік дүр.
Хазірет  сопы  Аллажар:  Егер  мұндаға  жіберерсің  көңілді. 
Сапар  шайтан  көңілге  өзге  жолды.  Егер  мұндай  ой  ойласаң, 
шайтан  ғәләйһи  ләғин  жолдан  шығарып,  аздырып  кәпірлер 
қауымынан  болып,  тозақтың  қақ  төрінен  орын  апады.  Ал 
балалар  Құданың  бірлігін,  хақлығын  біліп,  иғтиқад  қылып, 
Аллаһ Тағапа хақында басқа сөз жарамас.
Яғни  Аллаһ  Тағапа  зати  сипаттарындан  бірі  ғылым  дүр. 
Аллаһ  Тағаланың  білмегі  бұл  дүр.  Ғайыптағы  нәрсе  -   әшкере 
нәрсе,  бәрі  бірақ  нәрседей  дүр.  Аллаһ  Тағаланың  қасында 
жәмиғ  жаратылған  нәрсені  білер  керек.  Жоқтан  барлыққа 
келсін, 
мейлі 
бардан 
жоқ 
болсын. 
Олардың 
көңілінде 
ойларыны,  сүйеклеріні  быт-шыт,  бөлек  болып  кетпесе  де, 
олардың  қайарада  екенін,  адамдарының  айтылмаған  сөзді, 
айтылатын  сөзді  бәрін  ол Аплаһ  Тағала тасқа таңба  басқандай 
білер.  Яғни  жамиғ  халайық  елген  кісісін  өткен  замандағы 
нәрсені  біздердей  ұмытпайды.  Және  ілгері  алдыңда  келетін 
ажалдан,  қадимдан  біздерді  жаратпастан  бұрын  білер.  Мінеки, 
бір  мысал:  сіздерні  (сіздерді) түсіруге  бір  шыбынның  қанаты  иә 
аяғы  сынса,  оның  қанаты  қай  жерге  түсіп  шіріді?  Қиямет  күні 
қай жерге  түскенін  ұмытпастан  өлік  қалпында  қанат  беріп,  жан 
беріп  тірілтеді.  Міне,  Аллаһ  Тағала  бір  шыбынды  солай  сақтап 
үйіріне  қайта  қосады.  Жалғыз  бір  шыбын  дейсің  бе,  дүниеде 
болсын,  мейлі,  қайда  болсын--  онда  болсын:  жан-жануар,  құрт- 
құмырсқа,  бақа-шаян,  ұшқан  құс,  жүгірген  аң,  адам,  періште, 
жын,  пері,  шайтан  —  баршасының  халін  білер.  Баршасын

жүргізіп,  тұрғызып  ризық  -   несіп  беріп,  бәріне  өлім  беріп, 
дүниені  пәни  қылып,  ақыретті  бақи  қылып,  баршасын жаратқан
парыз- деген ғалым дүр.
Үшінші  сипаты  -   әй,  балалар,  не  жақсылықтан,  не
жамандықтан  ой  ойласаң  Аллаһ  Тағала  қасында  бәрі  мәғлум.
Кереметін  екі  иығыңда  түрған  періште  -   олар  ойлаған  нәрсені
білмейді.  Егер  біреудің  көңіліне  бір  күпірлік  нәрсе  туса  онымен
кәпір  болмайды.  Ондай  ой  ойласаңдар  қул  һууә  аллаһ  ахадні
оқыңыздар.  Жеті  мәртебе  күпірліктен,  ойдан  сақтасын!  Және
Аллаһ  Тағала  кімнің  жүргенін,  тұрғанын,  үйықтағанын  біреудің
қайда барғанын не хал болғанын -  бәрін білер.
Ол  үлы  Аллаһ  Тағаланың  затына  сегіз  сипатының  бірі  -
қүдірет  сипаты  дүр.  Яғни,  дүниеде  жанды  болсын,  жансыз 
болсын  болған  мәхлуқ  болмаған  мәхлуқ  дүниеде  уа  әхиретте 
(ақиретте)  баршасы  оның  қүдіреті  дүр.  Бір  хайуан  жанды,  бір 
хайуан  жансыз  болмағы,  біреу  бай,  біреуі  жарлы,  біреу  ғалым, 
біреу  мүсылман,  біреу  кәпір  болмағынын  бәрін  тақдирде  білді. 
Аллаһ  Тағала  көзімізге  көрініп  түрған  нәрселер  дүниеде, 
әхиретте  болмаған  тақдирдан  тысқары  емес дүр.  Әй,  балалар, 
Аллаһ  Тағала  сізлерді  тақдирда  біліп,  хүкім  қылып,  сырттан 
пішіп,  жарлы  болмағыңызға,  надан  болмағыңызға  біліп  жазған 
жоқ.  Бірақ,  өзіңіздің  сондай  болатұғыныңызды  біліп  жазды. 
Тақдирда бізді жазып  қойды деп  жалқау болмаңыздар.  Ғылым- 
білім таныңдар,  надандықта қалмай.
Хазірет  сопы  Аллажар  айтқан:  «Иәқин  белгілі  қаза  бірле 
қадір  дүр.  Яғни  мәхпуқтарының  не  қылғанын,  не  сөйлегенін
жалған  ба  иәки  [яки]  түзу  тұру  ма.  Өтірікшіден  дұшпан  әркім 
ғылым-білім  иесі  болса,  бір  кәләм жалған  болса,  Аллаһ  Тағала 
бір  нәрсені  тілесе,  бір  нәрсені  қаласа,  бол  десе,  сайман-аспап 
керек  емес,  істеп  тастауға  біздей  мұқтаж  емес.  Халайықтың 
жәмиғ  дәулі  уа  қәулі  емес  бірз...  тақдир  мәулі.  Ирәд  илегіш 
хәләқ  ғәләм.  Әр  існі  бол  деді  болды  ...».  Аллаһ  Тағала 
пенделерде  не  істесе,  не  хүкім  қылса  ықтиарлы  дүр.  Құдретті 
күшті  дүр.  Біздей  аяқ-қолмен  жұмыс  қылмайды.  Мәселе,  қол 
мен  аяғы болса,  мұқтаж болады ғой.  Мұқтаж болса, Тәңір деуге 
қосылмайды  ғой.  Патша  ғәззә  уа  жәллә  мүңсыз  дүр.  Еш 
нәрсеге  мұқтаж емес дүр.  Не айтса еркі  бар,  қүдіреті  бар.  Қолы 
бірлен  жаратты  деме...........  Егер  біреу  талас  қылса,  Құранда
83

«иәд» ләфзін  неге келтірді,  не үшін  айтты?  «Қол»  мағынасын  ...
Құранда айтады: « е® V ' 
*?» 
1
«Иәдуллаһи фәуқа әидиһим» 
1
Бұл  аяттан  мәғлум  болды  «Аллаһ  Тағала  қолы  бар»  -  
деген  жауап  береміз,  «иәд»тің  хас  мағынасы  -   қол.  Хақиқат 
анық мағынасы -  Құдірет дүр.  Хош  құдірет мағынасы болғанда, 
«иәд» ләфзі Аллаһ Тағаланың сипаттарынан -  бір сипат болды, 
басқа  мағына  болмады.  Селы  Аллажар  айтады:  Кәлам  хақда 
кім  ...  иәд  оның  бір  уасфі  дүр.  Әй;  адамзат,  егер  біреу  сұраса, 
«иәд»  ләфзі  Құдірет  мағынасында  екенін  қайдан  білдің?»  -  
десе,  не  деп  жауаб  береміз?  Ұлы  имамлар  айтқанлар  дүр 
мағнасы  бірлен  білдік»  — деп.  Хазірет  сопы  Аллажар  айтқан: 
Ахмед  білді  Құран  мағынасын  түзу  көңілні  қоймағыл  шын  әр 
қайсы  жүз  өткен  имамлар  дүр,  ұстай  білділер,  қисық  жолға 
жүрмеділер.  Бұл  айтқанлардан  басқа  ой-көңілні  әр  жаққа 
жіберіп, азғышлардан болмаңыздар.
Хазірет  сопы  Аллажар  айтқан:  «Ол  ұлы  Аллаһ  Тағаланың 
зати  сегіз  сипаттарының  бірі  -   басар  дүр.  Басарның  мағынасы 
көрмек дүр.  Біздің  көзімізбен  көруіміздей  емес,  Аллаһ  Тағалаға 
алыс  болсын,  жақын  болсын,  мейлі  машриқ  мейлі  мағриб 
болсын,  мейлі  маған десе жеті  қат көктің үстінде  болсын,  мейлі 
тіпті  онан  да  арман  жеті  қат  жердің  астында  болсын,  Аллаһ 
Тағаланың көруіне алақанның аясының көлемінде, онанда асан 
жеңіл  дүр.  Басар  мағынасы  -  көрмек,  сәмиғ -  естімек.  Естімек, 
көрмек  дүр.  Құдіреттең  құлақтың,  көздің  ермес  белгілетін. 
Естімек,  көрмек  дүр  Құдіреттің  құлақтаң,  көздең  айырмас 
белгілі әй т ә н .... 
у  , ^  
^  1
Ол  ұлы  Аллаһ  Тағаланың  зати  сегіз  сипаттарындан  бірі  -  
самиғ  дүр,  мағынасы  -   естімек  дүр.  Аллаһ  Тағала  біздей 
құлақпен  естит  (естид)  дзп  ойламаңыз.  Біздер  өзімізбен 
отырған  үйдегі  дауысты  естиміз,  басқа  үйдегі  дауысты,  басқа 
жерлердегі дауысты естуге шамамыз жоқ.
Аллаһ тағаланың 
зати 
сипаттары алты дүр
Әууәл ужуд.
Екінші қадам.
Үшінші бәқи.
Төртінші уахданиә.
84

р
I
Бесінші мәхәлифәт 
Алтыншы қиәм бинәфс
Ужуд -  Аллаһ Тәбарака уа Тағаланың бар болмағы.  Қадам 
барлығының  әууәлі  жоқ  болмағы.  Бәқи  -   барлығының  әхирі 
эқ  болмақ.  Уахданиәт  -   оның  затында  һәм  фиғлында  шәрикі
■  назары  жоқ  болмақ.  Мәхәлифәт  лилхауадис  -   Аллаһ  Тағала 
I   махлұқаттарының 
еш 
бірісіне 
ұқсамас 
сызлығы 
һәм 
махлұқаттары  онга  ұқсамас.  Қиәм  бинәфси -  ешбір  істе,  ешбір
|   махлұққа мұқтаж болмас сызлығы.
Құдай  Тағаланың  сәлби  сипаттары  ғибадат  лаиық  уа
мустахақ  зат  жоқ  дүр.  Мәкір  бір  Аллаһ  дүр  шәрикі  уа  назары 
жоқ  дүр,  киюден,  ашудан,  жоқтаудан,  туудан,  туғызудан, 
қатыннан,  ұлындан  мунәззәһ  дүр.  Бұ  шәйлар  болмас  һәм  болу 
мүмкін де болмас,  оңда уа солда,  алда уа  артта,  астыда, үстіде 
емес,  алты  жәһәттан  мунәззәһ  дүр.  Барлығының  да  әууәлі  уа 
ахирі  жоқ  дүр,  барлығы  өзінден  дүр.  Ғайрден  дегіл  дүр.  Зат
шариғы  бір хал үзірі сәбит дүр.  Аурудан,  қайғырудан,  қорқудан, 
өзгеруден  бәрі  дүр,  жумлә  кемшілік сипаттардан  мунәззәһ  дүр.
Жумлә  ғәләмні  жоқ  дүр,  бар  еткен  бәрінде  Аллаһ  дүр.  Ондан 
Яапиа
 жпктан,  барыдан  жоқ дүр.  Жумлә  ғәләмны  бәрінде,  яғни
;оқ  қылса  қадир  дүр.  Еш  нәрседен  жәрдем  талап
іі  нәрсе  онға  уәжіп  дегіл дүр.  Жумлә  кәпір  мұсылман
жумлә  мұсылман  кәпір  болса  Аллаһ  Тағалаға  зарар
минутта
да пайда да болмас.
3
 Й
 Й   І І І  й * 
і і  
^  <#;Й | 
& Ш Ё І 4
с Щ І І  1 З Щ З
Щ шШ
 1 1) 
Н Р *  I  
| Ш
^
 ЙсУ| І  Із Щ * І 
о?
 
сМ  # Й Й ів |
і ! 1  
щ
 
й? д а   р  ^
  ь  
Ф  
Шч
|  
Щ
 Л а Р  Н
 Н
 *  |  
Ш
Ш
 і  е Л * Ш В В Ш
Калә  әлфәқиһ  Әбу  Ләйс  әссамарқанди  рахмаһуллаһу 
тағала фи китәбиһи әлмусаммә би тәнбиһ әлғафилиин әлуәжиб 
ғәлә  кулли  инсан  ин  иәксәр  мән  қалә  лә  иләһә  иллә  аллаһ  уа
иәсәлу  аллаһ  тағала  фи  әнәл  ләил  уа  атраф  әннәһәр^ән  лә 
___ _ 
. . . і и һ и  
^пммди 
\і
7
\
  Һәзәл 
к ә ү л  
минһү уа  иәхфәзу  нәфсәпу
85

минәл  мәғәси  фә  иннә  кәсирән  мин  әннас иәқулунә  һәзәл  қаул 
суммә  иәнзәғ  минһум  фи  әхиру  ғумрһум  бисәбәби  әғмәләһум 
әлхабисә  уа  иәхрижунә  мин  дуниә  ғәләл  кәфир  нағузу  биллаһ 
уа  әи  мусибәт  ағзам  мин  һәзә  ражул  кәнә  исмуһу  мин 
әлмуслимин  фи  жамиғ  ғумриһи  фәбәғәсә  иәум  әлқиәмәт  уа 
исмуһу мин әлкәфирин фә һәзә һууә әлхасрату куллу әлхасрат 
уа  ләисәт  әлхасрату  бил  ләзи  иәхружу  әлкәснәт  әу  мин  бәит 
әннар  фә  иәдхулуһум  жәһәннәм  уа  ләкин  әлхасрат  билләзи 
иәхруж  мин  әлмәсжид  фәютрих  фин  нар  уа  зәликә  кулләһу 
бисәбәб әғмәләһи әлхәбис уа иртикәбиһи әлмухарамат.
(Түсінігі:  Әбу  Ләйс  Самарқанди  фиқһ  ғалымы  өз  «Тәнбиһ 
әлғафилиин  (Немқұрайлықтан  сақтану)»  кітабында  айтты, 
Аллаһ  одан  разы  болсын.  Барлық  адамдарға  «лә  иләһә  иллә 
аллаһ»-  Аллаһтан  басқа  төңір  жоқ».  Бұл  қасиетті  сөзді  түннен 
таңертенге  дейін  айтуды  талап  етеді.  Бұл  қасиетті  сөзді 
айтқаннан  иман  күшейеді  және  құдайға  бағынбаушылықтан 
сақтайды.  Кейбір  адамдар  бұл  сәзді  жас  кезінде  айтып,  емір 
соңында жаман амалдардың кесірінен ол  сөзді ұмытып, адасып 
кеткен.  Қандай  бір  жаман  іс  бұл  кісіден  ұлы.  Бұл  кісінің  есімі 
мұсылмандардың  есімдерінен  болды.  Қиямет  күні  дүниеге 
келді.  Есімі  кәпірлердің  есімдерінен  болды.  Бұл  -   осы 
қасіреттердің  қасіреті.  Қасірет ләззәтсіз.  Оттан  шығып,  тозаққа 
кіргізіледі.  Қасірет  мешіттен  шығарып,  отқа  кіргізеді.  Осының 
бәрі -  жаман істердің және тыйым салынған істердің кесірінен.)
Періштелерге 
иман келтіру
Аллаһ  Тағаланың  періштелеріне  инандым  [иландым]  аш 
[ас]  ішмеслер,  қатынлары  һәм  ерлері  жоқ  дүр. 
Күнәһ 
қылмастар,  дәйім  ауқат  [қашанда]  Құдайдың  әмірінде  қаимлар 
дүр.  Түрлі  суретке  керілері  мүмкін  дүр.  Оларның  араларында 
муқарраблары  бар  дүр.  Яғни  пайғамбарлары  Хақ  тағала  әр 
қайсын  бір  қызметте  қоймас  дүр.  Жумлә  періштелердін 
афдалдары Жәбрәйіл,  Ғазрайіл,  Микайіл,  Исрафил ғәлейһимус 
сәләмлар  дүр.  Ләкин  адам  жынсындан  пайғамбарлар  періште 
жынсындағы пайғамбарлардан афдалдар дүр.
86

Аллаһ Тағаланың кітаптарына иман келтіру [ету]
Инандым  Аллаһ  Тәбарак  уә  Тағаланың  кіталтарына. 
Жумласі  [жиыны]  104  кітал  дүр.  Барлығы  нақдүр.  Төртеуі  зор 
[үлкен]  кіталлардүр.  Жүзі  бедүр.  Таурат Муса ғалайһис-саламға 
түскен.  Інжіл  Иса  ғалайһис-саламға  түскен.  Забур  Дәуід 
ғалайһис-саламға  түскен.  Құран  Ғазим  біздің  лайғамбарымыз 
Мұхаммед  Мұстафа  салаллаһү  ғалайһис-саламға  түскен.^ Бұл 
кітаптардың  барлығы  Алла  Тағаладан  Жәбрейіл  ғалайһис- 
салам  түсірген  [әкелген].  Бірақ  Құран  бәрінен  кейін  [келген]. 
Ақырзаман 
пайғамбары 
Мұхаммед 
Мұстафа 
салаллаһу 
ғалайһи  уә  салламға  түскен.  Құкімі  [үюмі,  әмірі]  қияметке  дейін
бақидүр [жетеді, жалғасады].
Пайғамбарларға 
иман келтіру
Аллаһ  Тағаланың  пайғамбарларына  инандым.  Әууелі 
Адам ғалайһис-салам, ақыры Мұхаммед ғалайһис-саламдүр.  Бұ 
екеуінің  арасында  қанша  пайғамбарлар  бар  болса,  барлығына 
иман  еттім  [сендім]  демек.  Бірақ  Құран  Ғазимде  исм-і 
шарифлері  [шарапатты  есімдері]  аталған 28  пайғамбар бардүр.
Бұларды есімдерімен білу уәжібдүр. 
_
(Түсінік:  Уәжіб  -   араб  сөзі.  Шариғат  үкімі  боиынша
парйздан  кейін  2-ші  орында  тұрған  міндет.  Уәжібді  орындау 
шарт. Орындамаған адам күнәқар болып діннен шығады. Ж.Х.)
Адам [ғалаиһис-салам],
Идрис [ғалаиһис-салам],
Нух [ғалаиһис-салам], 
һүд [ғалаиһис-салам],
Салих [ғалаиһис-салам],
Ибраһим [ғалаиһис-салам],
Исқақ [ғалаиһис-салам],
Исмағил [ғапаиһис-салам],
Яқуб [ғалаиһис-салам],
Иунус [ғалаиһис-салам],
Муса [ғалаиһис-салам], 
һарун [ғалаиһис-салам],
Шуғайб [ғалаиһис-салам],
Лут [ғалаиһис-салам],

Яқия [ғалаиһис-салам],
Закаря [ғалаиһис-салам], 
й
Дауд [ғапаиһис-салам],
Сүлеймен [ғалаиһис-салам],
Иса [ғапаиһис-салам],
Зүлкафил [ғалаиһис-салам],
Аюуб [ғалаиһис-салам], 
|
Иунус [ғалаиһис-салам],
әл-Иас [ғалаиһис-сапам], 
Щ
әл-Иасға [ғалаиһис-сапам],
Мүхаммед салаллаһу ғалайһим уәс-саламдүр.
Әмма  [бірақ]  Ғүзайыр,  Лүқман,  Зүлқарнайн  бұл  үшеуінде 
ихтилаф  [пікіртапас,  әртүрлі  көзқарас]  бардүр.  Бағзылары 
[кейбір  ғалымдар]  «Наби»  -  дейді,  кейбіреулёрі  Уәли  дейді. 
Қақиқатында Құдай біледі, Аллаһу ағлам.
Хайыр уа Шәр [жақсылақ пен жамандық] АллаһТағала
тағдырынан екеніне иман келтіру
Ізгілік және жауыздық,  пайда  және  зарар тағдырдан.  Яғни,
баршасы  Аллаһ  Тәбарак  уә  Тағаланың  тілеуімен  болатынына 
сендім.
Иландым  өлгіш  дүрліге  һәм  қабір  ғазабы  хақ  дүр.  Өліп 
қабірге  барғаш  Мүңкәр  уа  Нәкир  есімлі  екі  періште  келіп  суәл 
қыларлар. Аплаһ Тағаладан,  пайғамбар[цан], дінден.  Мүминдер 
жауап  берерлер.  Аллаһ  бір  дүр.  Пайғамбарымыз  Мұхаммед 
Мұстафа саллаллаһу ғәләйһи уас сәләм дүр. Дініміз ислам дүр. 
Әммә  кәпірлер  һәм  бағды  мүмин  пасықтар  біле  жауап  бере 
алмастар, оларды түрлі ғазабтар илен ғазаб [376] қыларлар.
Ақирет күніне иман келтіру
Бұ дүние  хараб  болып^  қиямет  күніне  ишандым  (иландым) 
Уа  өлгеннен  соң  тірілуге  иландым.  Мүминдерге  ұжмағ.  Бұ 
мазһабсізлерге  [дінсізлерге] тамуғ еткеніне  иландым.  Әу жұмағ, 
тамуғ хақ дүр. Хадир маужудлар дүр,  сират,  мизан,  суәл, хисаб,
ниғәм,  ғиқаб,  ғитаб,  ғазаб  жумләсі  муқадирһум  келешек  уа  ол 
хақлар дүр.
88

Иман  бақисына шарт уа сәбәб алты дүр
Әууәл
Біздің  иманымыз  —  иман
Құдай
V  
Ш
  ■ 
Ш
 
■■ 
^  
»   ■■ 
1
 
^  
■  
— :----- ---  
* 
^
көрмек. Ләкин көз иле көрген кісі ишанмаз(иланмас).
махлұқ
Аллаһ
Үшінші халалды халал деп иғтиқад етмек дүр.
Төртінші харамды харам деп иғтиқад етмек.
Бесінші Хақ тағаланың ғазабындан аман болмайып дәимән
[әрқашан]  қорықмақ. 
.  .
Алтыншы  Хақ  тағаланың  рахметінен  үміт  кешмессізлік,
яғни үміт етмек.
Ақыр  соларда  иман  бірлан  өтмекті  тілесе,  һәм  шайтан
уасуасдан аман болуды тілесе, үшбу дұғаны оқығай,  һәм жазып
өзі  бірлен  бата  етіп  таққай.  Расулаллаһ  үмметіне  һәм
сахабаларына  Құдай  бірле  ант  етіп  айтты.  Бұ  дұғаны  оқымаса
һәм  бата  етіп  тақпаса  жарын  қияметте  менім  шапағатымдан
махрум  болғай.  Дұға үшбу бұ дүр: 
»3 1  ^ с ^ *  <>С^
фЛ
 в ^ І 'У  
\<1 ^0*1
 'сйі-н 
’•іЗ 
14
йі*  I  й1^ ? 1^  
О?
 й'?ц51<3  й'<»'Л 
в‘-5'  Ш 
№
 
*   Ц ё
й Ц ^  І   Ц Ь ^ , Ідг 
й'й(* 'с?  й'йс'ч?  й »^е'ц ? 
У  й 'и с ^
^  \^
 
л Л *« #   Й Й §  М  л/Сй'ц5  й?с й  М 
*
Бисмиллаһир  рахманир  рахим  лә  иләһә  иллә  аллап 
маужуду  би  кулли  заман  лә  илэһә  иллә  аллаһ  әлмағбуду  би 
кулли мәкән лә иләһә иллә аллаһ әлмағруфу би кулли ихсан лә 
иләһә  иллә  аллаһ  әлмазкуру  би  кулли  лисән  лә  иләһә  иллә 
аллаһ  фи  кулли  иәум  һууә  фи  шәән  лә  иләһә  иллә  аллаһ 
әләмәнул  иман  мин  зәуәл  әлиман  уа  мин  шарри  шаитан  иә 
қадимул  ихсан  иә  ғафуру  иә  ғуфрән  иә  хәннән  иә  мәннән  иә 
д ә и и ә н
  ИӘ 
субхан  иә  бурһан  иә  султан  иә  ғуфран  иә  рахан  иә 
рахим ғафур иә шакур бирахматика иә архамар рахимин.
(Түсінігі:  Аса  қамқор,  ерекше  мейірімді  Аллаһ  атымен
бастаймын.  Аллаһтан  басқа  тәңір  жоқ.  Әр  уақытта  бар. 
Аллаһтан  басқа  тәңір  жоқ.  Барлық  жерде  оған  тоқтаусыз 
құлшылық  жасауда.  Аллаһтан  басқа  тәңір  жоқ.  Барлық 
мгаігоиіпікікпен  белгілі.  Аллаһтан  басқа  тәңір  жоқ.  Бүкіл  тілдер
89

оны  еске  алады.  Аллаһтан  басқа  тәңір  жоқ.  Әр  дайым 
шұғылдануда.  Аплаһтан  басқа  тәңір  жоқ.  Иманды  сақтаушы. 
Шайтанның  азғыруынан  аман  болушы.  Жақсылық  беруші. 
Кешіруші,  мейірімді,  рахымды,  төреші,  аса  мақтаудың  иесі, 
дәлел,  сұлтан,  кешірім  иесі,  мейірімді,  рахымды,  игілікті,  сенің 
рахымыңмен аса рахымды және мейірімді.)
Иман бірлен ислам бір дүр
Суәл  алынса:  Иман  уа  исламның  бірлігіне  дәлел  не  дүр? 
Жауаб ол дүрге: 
о? ^
 
®<-Ь<і
Қаләһу тағала «уа мән иәтбәғ ғәйрәл ислам динән».  Ислам 
дінінен басқа дінді таңдаса деген.
Суәл  алынса  иман  махлұқ  ме  дүр  иәки "дегіл  ме  дүр? 
Жауаб  ол  дүрге  Хақ  тағала  хазіретінің  һидаяты  хасиетінден 
махпұқ  дегіл  дүр,  фәқат  пенденің  кәсібі  хасиетінден  махлұқ
щ і
 
Н Н Н Н   I 
"•*
: У
Исламның бинәсі беш [бес] дүр
Әууәл  ғұмырында  бір  мәрте  «лә  иләһә  иллә  аллаһ 
Мухаммад расуллаллаһ»  кэлимәсін айтмақ мағынасын біліп.
Екінші бес уақыт намаз оқымақ.
Үшінші ораза тұтмақ.
Төртінші жылда бір кәрһ зекет бермек, егер бай болса.
Бесінші  ғұмырында  бір  кәрһ  (рет)  қажылық  қылмақ,  егер 
күші жетсе. 
' 
1
Имансыз өлудің себептері
Имансыз  өлмегітің  себебтері  ағузу  биллаһи  тағала:  1- 
жарамас  иғтиқад.  2-  дағиф  иман.  3-  тоғыз  ағзада  тұғырлықдан 
шықмақ.  4-  күнәға  шомылмақ.  5-  мұсылман  болғанына  шүкірді 
қоймақ.  6-шы  имансыз  кетуден  қорықпассыздық.  7-  нахақ 
жерде залым етпек.  8- сүннет үзірі оқынған азаны ижабат етпек. 
9-  атасын,  анасын  шариғке  махалиф  болмаған  жерде  сөзін 
тыңдамақ.  10-  көп  ант  етпек.  11-  намазда  бес  жерде  тағдил 
әркәнні  қоймақ.  12- намаз оқуды  еш  себеблі  қоймақ.  13- хамыр 
ішмек. 
14- 
мұсылмандарды 
ренжітпек. 
15-пәлен 
жерде
90

әулиялық  сатпақ. 
16- 
күнәһіні 
онынмақ 
(ұнатпақ). 
17- 
бексенмек.  18-  надалық  яғни  ғылым  өкренмек.  19-  қожалық 
етпек.  20-  хасад  етпек.  21-  шариғке  махалиф  олмиән  жерде 
ұстазына  махалифәт  етпек.  22-  бір  адамны  масқара  етіп 
мысқыл  етпек.  23-  жалғанға  масар  болмақ.  24-  ғуламадан 
қашпақ.  25-  ерлер  жафік  кимек.  26-бәйтларын  кітап  ойдырмақ.
27- ғайбат шоммақ (шомылмақ).
Дін тағыпымы (бірінші әңгіме)
Иманның  баяны.  Иманың  бар  ма?  Шүкір,  Құдайға  кім 
иманымыз бар.  Өзімізді  мүмин  би  хақ білерміз.  Өз  иманымызға
|   ^
 
Ъ І  
■ Г
4
 
^
 
•  
■  
V I А
1
 

жүктеу/скачать 10,48 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: