Тіркеу нөмірі 204-ж Регистрационный №204-ж

124

Тоқсанына бір рет шығарылады

  

 

 

 

         

Шығыстың аймақтық хабаршысы

ским или физическим возможностям человека. В психологии «умение» человека 

в основном рассматривается как его качественная характеристика или свойство, 

а в педагогике «умение» представляет собой ту или иную деятельность, задан-

ную целью.

В Советской энциклопедии указано: «Умение – это способность человека 

выполнять какую-либо деятельность или действие на основе ранее полученного 

опыта…» [1]. В педагогической энциклопедии: «Умение – возможность эффек-

тивно выполнять деятельность (действие) в соответствии с целями и условиями, 

в которых приходиться действовать» [2]. В педагогической энциклопедии дано 

определение понятия «умение» во взаимосвязи с целеполаганием и условиями 

для  совершения  действия,  что  немало  важно  для  учебно-познавательной  дея-

тельности учащихся. А.В. Петровский в учебнике «Общая психология» указыва-

ет следующее: «Умение – владение сложной системой психологических и прак-

тических действий, необходимых для целесообразной регуляции деятельности, 

имеющимися  у  субъекта  знаниями  и  навыками»  [3].  Автор  рассматривает  это 

понятие, как сложную систему, затрагивая как практические, так и психологи-

ческие действия, регулируемые знаниями и навыками, имеющимися у субъекта; 

указывает на взаимосвязь психических и практических действий.

Рассмотренные определения понятия «умение» свидетельствуют об отсут-

ствии единого подхода к данному вопросу в научно-методической и психолого-

педагогической литературе. По-видимому, причиной этого является сложность 

понятия, многогранность его свойств.

Таким образом, из всех приведённых выше определений понятия «умение» 

выберем  созвучные  с  нашим  пониманием  понятия  определения  –  это  опреде-

ления  А.В.  Петровского,  П.А.  Глориозова,  педагогической  энциклопедии.  На 

основании  определений  вышеназванных  авторов,  сформулируем  обобщенное 

рабочее определение: Умение – это целенаправленная способность выполнять 

сложную систему определённых психологических и практических действий, не 

достигшая устойчивости и достаточно высокого уровня выполнения. При обоб-

щении мы учитывали, что в определении понятия «умение» должно быть отра-

жено: наличие цели, сложной системы определённых психологических и прак-

тических действий. А также понимание того, что умение, прежде всего, пред-

полагает уровень способности человека к выполнению определённых действий 

(деятельности).

Для рассмотрения понятия «умение целеполагания» необходимо выявить 

определение такого понятия как «цель». А.Л. Доброхотов дает следующее опре-

деление: «цель – идеальный или реальный предмет сознательного или бессозна-

тельного стремления субъекта; финальный результат, на который преднамеренно 

направлен процесс» [4]. В литературных источниках по психологии: «цель – осо-

ЕСТЕСТВЕННЫЕ НАУКИ И МЕДИЦИНА

125

Региональный вестник Востока

  

 

 

 

 

        

Выпускается ежеквартально

знанный образ предвосхищаемого результата, на достижение которого направ-

лено действие человека» [5]. В психологии понятие цели также употребляется 

в  следующих  значениях:  «формальное  описание  конечных  ситуаций,  к  дости-

жению которых стремится любая саморегулирующаяся функционирующая си-

стема»; «предвосхищаемый полезный результат, определяющий целостность и 

направленность поведения организма». Основой формирования цели у человека 

является его предметно-материальная, трудовая деятельность, направленная на 

преобразование окружающего мира. Цель может существовать в форме знания, 

представления или даже восприятия. В психологической теории деятельности 

цель по отношению к мотиву выступает как его конкретизированная, наглядная 

форма.

Следует отметить, что цель отличают от задачи. Задача – часть цели. Каж-

дая цель является задачей по отношению к вышестоящей цели. 

В рамках образовательной технологии Б. Блумом в 1956 г. была создана 

первая таксономия педагогических целей [6]. При этом Б. Блум и Д. Кратволь 

разделили цели образования на три области: когнитивную (требования к освое-

нию  содержания  предмета),  психомоторную  (развитие  двигательной,  нервно-

мышечной  деятельности)  и  аффективную  (эмоционально-ценностная  область, 

отношение к изучаемому).

Характеристика областей деятельности и охватываемой цели:

1) когнитивная (познавательная) область. Сюда входят цели от запоминания 

и воспроизведения изученного материала до решения проблем, в ходе которого 

необходимо переосмыслить имеющиеся знания, строить их новые сочетания с 

предварительно изученными идеями, методами, процедурами (способами дей-

ствий), включая создание нового. К познавательной сфере относится большин-

ство  целей  обучения,  выдвигаемых  в  программах,  учебниках,  в  повседневной 

практике учителей.

2) психомоторная область. Сюда попадают цели, связанные с формирова-

нием тех или иных видов двигательной (моторной), манипулятивной деятельно-

сти, нервно-мышечной координации. Это навыки письма, речевые навыки; цели, 

выдвигаемые физическим воспитанием, трудовым обучением.

3) аффективная (эмоционально-ценностная) область. К ней относятся цели 

формирования эмоционально-личностного отношения к явлениям окружающего 

мира, начиная от простого восприятия, интереса до усвоения ценностных ориен-

таций и отношений, их активного проявления. В эту сферу попадают такие цели 

– формирование интересов и склонностей, переживание тех или иных чувств, 

формирование отношения, его осознание и проявление в деятельности.

В учебном процессе важна не только сама цель, но и то, как она определя-

ется, вырабатывается. В этом случае необходимо вести речь о целеполагании. 

А.Б. АСАМБАЕВА, И.В. АФАНАСЕНКОВА, И.Г. ШЕЛИХОВА. 2 (66) 2015. С. 123-128 

                ISSN 1683-1667 

126

Тоқсанына бір рет шығарылады

  

 

 

 

         

Шығыстың аймақтық хабаршысы

Целеполагание является одним из методологических умений. Методологические 

умения  –  это  совокупность  теоретической  и  практической  деятельности,  обу-

словленной способностью выбирать соответствующие средства, способы и ме-

тоды для достижения поставленной цели [9]. Именно методологические умения 

определяют подход к познанию. Целеполагание – общенаучная проблема. Дидак-

тические аспекты постановки целей обучения отражены в трудах В.П. Беспаль-

ко, М.В. Кларина, В.В. Краевского, Д.Г. Левитеса, А.В. Петровского, П.И. Пид-

касистого, И.Л. Лернера, М.Н. Скаткина С.А. Смирнова, и др. В исследованиях 

P.P. Бибриха, И.А. Володарской, A.М. Митиной, С.Л. Рубинштейна, В.В. Серико-

ва, И.С. Якиманской и др. рассматриваются психологические особенности этого 

процесса. Рассмотрим определения понятия «целеполагание». А.В. Петровский 

в учебнике «Общая психология» указывает следующее: «Целеполагание – это 

процесс формирования и выдвижения целей индивидуальным или совокупным 

субъектом» [3].

Часто даже на «насыщенном» разными подходами и методами обучения 

уроке учащимся через некоторое время становится скучно, потому что учитель 

выполняет  поставленные  перед  собой  цели,  а  учащиеся  не  были  вовлечены  в 

поиск и формулировку задач и целей урока. Формирование умений целеполага-

ния у учащихся должно проходить в несколько этапов и при выполнении разных 

учебных действий. Что же помогает этому формированию?

Во-первых,  грамотная  постановка  домашнего  задания,  где  должны  быть 

продуманы не только типы заданий, количество номеров, необходимые для за-

поминания теоретические знания, но и задания исследовательского характера, в 

которых заложено понимание использования новых терминов или приемов ре-

шения. Чтобы сформулировать в классе проблему на уроке, ученик должен с ней 

столкнуться в практической деятельности.

Во-вторых,  формированию  функции  целеполагания  должна  способство-

вать и грамотная проверка домашнего задания. Дело вовсе не в оценке, а в про-

цессе проверки и выполнении домашнего задания. 

В-третьих, очень важным моментом на этапе формирования умений целе-

полагания является поэтапная фиксация достигнутой цели и обязательное про-

говаривание  понятого  понятия  или  отработанного  приема  решения,  либо  по-

строения. Для этого все сформулированные в начале урока цели надо написать 

на доске или плакате и сделать их видимыми для детей в течение всего урока. 

В-четвертых, большую роль в формировании функции целеполагания игра-

ет рефлексия.

Для  постановки  обучающих  целей  рекомендуется  использовать  глаголы, 

указывающие на действие с определенным результатом:

«выбрать»;

ЕСТЕСТВЕННЫЕ НАУКИ И МЕДИЦИНА

127

Региональный вестник Востока

  

 

 

 

 

        

Выпускается ежеквартально

«назвать»;

«дать определение»;

«проиллюстрировать»;

«написать»;

«перечислить»;

«выполнить»;

«систематизировать»...

И, наконец, важно помнить, что приемы целеполагания формируют мотив, 

потребность действия. Ученик реализует себя как субъект деятельности и соб-

ственной жизни. Процесс целеполагания – это коллективное действие, каждый 

ученик – участник, активный деятель, каждый чувствует себя созидателем обще-

го творения. Дети учатся высказывать свое мнение, зная, что его услышат и при-

мут. Учатся слушать и слышать другого, без чего не получится взаимодействия.

Именно такой подход к целеполаганию является эффективным и современ-

ным.

СПИСОК ЛИТЕРАТУРЫ

1. Большая советская энциклопедия в 50 т. / С.И. Вавилов [и др.]. – М.: Большая 

Российская энциклопедия, 1956. – Т. 44. – 664 с.

2. Российская педагогическая энциклопедия: / В.Г. Панов [и др.]. – М.: Большая 

Российская энциклопедия, 1993. – Т. 2. – 630 с.

3.  Петровский  А.  В.  Общая  психология  /  А.В.  Петровский.  –  М.:  Психология, 

1977. – 278 с.

4.  Новая  философская  энциклопедия.  –  М.,  2000-2001:  философия,  наука:  М.: 

Мысль, 2000. – 2660 с.

5. Психологический словарь / В.В. Давыдова [и др.]; под ред. В.В. Давыдова. – М.: 

Педагогика, 1983. – 448 с.

6. Блум Б. Таксономия образовательных целей / Б. Блум; пер. с англ. А. Грузберга. 

– Екатеринбург: Литур, 1998. – 200 с.

7.  Загвязинский  В.И.  Методология  и  методы  психолого-педагогического  иссле-

дования: учеб. пособие для студ. высш. пед. учеб. заведений / В.И. Загвязинский. – 2-е 

изд. – М. : Издательский центр «Академия», 2005. – 215 с.

REFERENCES

1. Bol’shaja sovetskaja jenciklopedija v 50 t. S.I. Vavilov. M. Bol’shaja Rossijskaja jen-

ciklopedija, 1956, 44, 664 (in Russ).

2. Rossijskaja pedagogicheskaja jenciklopedija. V.G. Panov. M. Bol’shaja Rossijskaja 

jenciklopedija, 1993. T. 2, 630 (in Russ).

3. Petrovskij A.V., Obshhaja psihologija. A.V. Petrovskij. M. Psihologija, 1977, 278 

(in Russ).

4. Novaja filosofskaja jenciklopedija. M., 2000, 2001. filosofija, nauka M. Mysl’, 2000, 

2660 (in Russ).

5. Psihologicheskij slovar. V.V. Davydova pod red. V.V. Davydova. M. Pedagogika, 

А.Б. АСАМБАЕВА, И.В. АФАНАСЕНКОВА, И.Г. ШЕЛИХОВА. 2 (66) 2015. С. 123-128 

                ISSN 1683-1667 

128

Тоқсанына бір рет шығарылады

  

 

 

 

         

Шығыстың аймақтық хабаршысы

1983, 448 (in Russ).

6. Blum B., Taksonomija obrazovatel’nyh celej. B. Blum, per. s angl. A. Gruzberga. 

Ekaterinburg. Litur, 1998, 200 (in Russ).

7.  Zagvjazinskij  V.I.,  Metodologija  i  metody  psihologo  pedagogicheskogo  issledo-

vanija, ucheb. posobie dlja stud. vyssh. ped. ucheb. zavedenij. V.I. Zagvjazinskij. 2e izd. M. 

Izdatel’skij centr Akademija, 2005, 215 (in Russ).

ӘОЖ 613:004

Д. БУТАЕВА

1

, Г.Е. САДЫКАНОВА

1

, А. ДАУЛЕТХАНҚЫЗЫ

2

1

С. Аманжолов атындағы Шығыс Қазақстан мемлекеттік университеті, Өскемен қ., Қазақстан, 

2

Қоғамдық-гуманитарлық және жаратылыстану-математика бағытында оқытатын дарынды 

балаларға арналған Жамбыл атындағы облыстық мектеп-гимназия-интернаты, 

Өскемен қ., Қазақстан

МЕКТЕП ОҚУШЫЛАРЫНЫң КОМПьЮТЕРЛЕРДІ 

ПАЙДАЛАНУЛАРЫН БАҒАЛАУ 

Мақалада  мектеп  оқушыларының  компьютерлермен  жұмыс  істеу  тәсілдеріне 

талдау  жасалынған.  Компьютерді  көптеген  оқушылар  10  жастан  бастап,  күніне  2-6 

сағат пайдаланатындықтары белгілі болды. Компьютерді пайдаланудың ең көп себебі 

Ғаламтор желісін қолдану болып табылды.

Түйін  сөздер:  оқушылар,  дербес  компьютер,  келеңсіз  факторлар,  ағзаның 

функционалдық күйі, көру талдағышы. 

ОЦЕНКА ИСПОЛьЗОВАНИЯ КОМПьЮТЕРОВ 

УЧАЩИМИСЯ СРЕДНИХ ШКОЛ

В статье проводится анализ способов работы учащихся за компьютером. Выяв-

лено, что большинство учеников стали использовать компьютер с 10 лет по 2-6 часов 

ежедневно. Основным видом деятельности учеников за компьютером является исполь-

зование Интернета.

Ключевые  слова:  ученики,  персональный  компьютер,  негативные  факторы, 

функциональное состояние организма, зрительный анализатор.

EVALUATION OF THE USE OF COMPUTERS HIGH SCHOOLCHILDREN

The article anaiyzes the ways of working at the computer schoolchildren. It was re-

vealed that most of the students began to use a computer with 10 years for 2-6 hours daily. The 

main activity of the students at the computer is to use the Internet.

Keywords: schoolchildren, computer, negative factors, the functional state of the orga-

nizm, visual analyzer.

Қазіргі  уақытта  адам  физиологиясындағы  өзекті  мәселелердің  біріне 

оқушылар  денсаулығына  келеңсіз  факторлардың  әсерін  бағалау  жатады  [1]. 

ЕСТЕСТВЕННЫЕ НАУКИ И МЕДИЦИНА

129

Региональный вестник Востока

  

 

 

 

 

        

Выпускается ежеквартально

Көптеген  отандық  және  шетелдік  авторлардың  пікірлерінше  электромагниттік 

сәулеленулер өсімдіктер мен жануарларға, адам ағзасына қолайсыз әсер етеді. 

Электромагниттік  сәулеленудің  өте  кең  тараған  көзі  болып  дербес  компьютер 

табылады [2]. 

Адамның компьютермен байланысы кешенді және көп қырлы сипатқа ие. 

Заманауи ақпараттық қоғамда компьютерлік техниканың саны да сапасы да күн 

санап артып, өзгеріп, адам өмірінің барлық саласына енуде. Компьютермен жұмыс 

істеу уақыты да барған сайын артуда. Электромагниттік және электростатикалық 

өрістер, жұмыс орнының орналасу және жарықтандыру ережелерінің бұзылуы, 

компьютерлік техниканы қауіпсіз пайдалану ережелеріндегі сауатсыздық – жап-

пай компьютерлендіру заманының тиісті сипаттамасы. Дербес компьютерді пай-

даланушылар онымен жұмыс істеу кезіндегі негізгі ережелерді, санитарлық нор-

малар мен өздерінің құқықтарын біле бермейді. Адам физиологиясы мен еңбек 

гигиенасы тұрғысынан алатын болсақ, компьютерлендірудің денсаулыққа ерек-

ше қауіптілігі зиянды факторлардың адамға біртіндеп, оның барлық мүшелері 

мен мүшелер жүйесіне әсер етуінде [3].

Дербес компьютерде көп жұмыс істеу алуан түрлі келеңсіз салдарға әкеп 

соқтырады.  Компьютерлермен  жұмыс  істеу  кезінде  жасөспірімдердің  дамушы 

ағзасына  әсер  ететің  келеңсіз  факторлардың  негізгілеріне  мыналар  жатады: 

жиілігі мен кернеуі әртүрлі электромагниттік өрістер (күрделі электромагниттік 

фон),  шу,  жұмыс  орнының  жеткіліксіз  немесе  дұрыс  жарықтандырылуы,  үй-

жай  микроклиматының  қолайсыздығы.  Монитор  экранынан  оқу  кезінде  көру 

талдағышына  экранның  жарықтығы,  түстердің  қанықтығы,  бейнелердің  түсі, 

экранның  бетіндегі  дақтар  біршама  күш  түсіреді.  Денсаулық  жағдайының 

төмендеуінің  тағы  да  бір  маңызды  себебі  –  операторлардың  іс  жүзіндегі 

денсаулық жағдайымен мүмкін болатын жұмыс ұзақтығы жөніндегі әрекет ететін 

нормативтік байланыстардың болмауы.

Компьютерде  жұмыс  істеу  кезінде  пайдаланушының:  баланың  да  ере-

сек адамның да ағзасына әсер ететін факторлардың алғашқысына дисплеймен 

жұмыс істеушілердің көру талдағыштарына түсетін жүктеменің артуы пайда бо-

лады. Отандық және шетелдік зерттеушілер компьютерді пайдаланушылардың 

көздерінің  жиі  ауыратындарына  шағымданатындарын  көрсетеді.  Компьютерді 

пайдаланушыларда кездесетін көз ауруларының белгілері «компьютерлік көру 

синдромы» деп аталынды. Дисплеймен жұмыс істеу салдары пайдаланушының 

жасына,  көру  өткірлігінің  дәрежесіне  және  монитормен  жұмыс  істеу 

қарқындылығына, сонымен қатар жұмыс орнының ұйымдастырылуына тәуелді. 

Қоғамда  орын  алған  пікірлер  бойынша  компьютерде  жұмыс  істеу  теледидар-

дан  бағдарламаларды  көрумен  теңестіріледі.  Бірақ  көптеген  ғалымдардың 

зерттеулері  нәтижесі  ақпараттарды  жарқырап  тұрған  экраннан  өте  жақыннан 

Д. БУТАЕВА, Г.Е. САДЫКАНОВА, А. ДАУЛЕТХАНҚЫЗЫ. 2 (66) 2015. Б. 128-133  

                ISSN 1683-1667 

130

Тоқсанына бір рет шығарылады

  

 

 

 

         

Шығыстың аймақтық хабаршысы

көру кітаптарды оқумен және телебағдарламаларды көруден әлдеқайда зиянды 

екендігін көрсетеді [4].

Адамның көзі компьютер экранына мүлде бейімделмеген. Біз түстер мен 

заттарды  шағылысқан  жарықта  көруге  дағдыланғанбыз.  Экрандағы  өздігінен 

жарқырап  тұрған  бейненің  контрастылығы  төмен  болып,  көптеген  дискреттік 

нүктелер  –  пикселдерден  тұрады.  Экранның  жыпылықтауы,  бликтар,  көру 

ауданындағы  түстердің  тиімсіз  үйлесуі  көздің  шаршауына  әкеледі.  Дәстүрлі 

сабақтармен  салыстырғанда  компьютерлерді  пайдаланып  сабақ  өткізгенде 

оқушылардың жалпы шаршаулары мен көздерінің шаршауы дәрежесі әлдеқайда 

жоғары  болған:  дәстүрлі  сабақтан  кейін  сәйкесінше  19%  және  8,6%  болса, 

компьютерлік технологияларды пайдаланып, сабақ өткізгеннен кейін сәйкесінше 

24,2% және 38,3% құраған.

Қазіргі уақытта компьютерді пайдаланушылар қатарына көру талдағыштары 

әлі  де  болса  да  толық  жетілмеген  5-6  жасар  балалар  жатқызылатындықтан, 

компьютерлерді пайдалана отырып оқыту баланың жас ерекшеліктеріне сәйкес 

болғаны жөн [5].

Компьютер  алдында  ұзақ  уақыт  отыру  омыртқа  жотасына  да  жағымсыз 

әсер етеді. Еңкейген кезде арқаның ауыру сезімі көпшілігімізге аян. Мұндай ау-

ырсыну сезімінің пайда болуы адам денесінің ұзақ уақыт отырған қалыпта болу-

ында. Адам отырған кезде омыртқа жотасына түсетін жүктеме мөлшері тұрған 

кездегіден немесе жатқан кездегіден әлдеқайда жоғары.

Компьютер алдында ұзақ уақыт отырған кезде иық белдеуі мен арқаның 

бұлшық еттеріне белгілі бір топтарына ғана статикалық жүктеме түсіп, олардың 

ширығу дәрежесі артып, дене сымбатының өзгеруіне әкеледі. Дене сымбатының 

өзгерісі  омыртқа  жотасын  ұстап  тұратын  бұлшық  еттердің  созылуын  тудыра-

ды.  Нәтижесінде  арқа  ауырып,  жүктеменің  болмауы  салдарынан  бұлшық  ет-

терде қанның тұрып қалу құбылысы байқалады. Компьютерді пайдаланушыда 

омыртқа  жотасы  қисайып,  омыртқааралық  дискілер  қажалады.  Отырған  кезде 

омыртқааралық дискілерге түсетін жүктеменің әсерінен кейде омыртқааралық 

дискілердің жарығы пайда болады.

Омыртқа жотасы ағзаның негізі болғандықтан, дене сымбатының бұзылуы 

көптеген мүшелер мен мүшелер жүйелері қызметінің өзгеруіне әкеледі. Жүйке 

жүйесінде  ауытқушылықтар  туындап,  тыныс  алу  қиындап,  қан  айналу  баяу-

лайды,  көк  тамырлар  мен  буындар  аурулары  дамиды,  ас  қорыту  жүйесінде 

келеңсіздіктер пайда болады [6].

Балалардың шектен тыс компьютерлік ойындармен әуестенулері өте ауыр 

салдарға әкеп соқтырады: жүйке жүйесінің қозғыштығы артып, оқушылардың 

сабақ  үлгерімдері  төмендейді,  мінез-құлқы  өзгереді,  компьютерден  басқа 

ЖАРАТЫЛЫСТАНУ ҒЫЛЫМДАРЫ ЖӘНЕ МЕДИЦИНА

131

Региональный вестник Востока

  

 

 

 

 

        

Выпускается ежеквартально

ештеңе қызықтырмайтын болады. Компьютерлік ойындардан өмірде орын алған 

мәселелерден зияны жоқ виртуалды әлемге ену мүмкіндігіне ие болған балалар 

қауіп-қатерлер көзін іздеп, өздерін тексеруге құмарлық артады. Виртуалды ойын 

әлеміне  енген  бала  компьютерді  «жеңемін»  деп  көп  уақытын  компьютер  ал-

дында өткізіп алғанын білмей қалады. Психологтер компьютерлік ойындардың 

баланың психикасына есірткі сияқты әсер етіп, соның салдарынан агрессивті, 

тіпті  мейірімсіздік,  қаталдық  мінездің  қалыптасуы  әбден  мүмкін  екендігін 

ескертеді [7].

Сонымен  қатар  оқушылар  ағзасының  функционалдық  күйіне  оқу 

үдерісінің  әсер  ететінін  де  ескерген  жөн.  Заманауи  мектептерде  ақпараттық 

жүктемелер  мөлшері  артқан,  гиподинамия  күшейіп,  тұлғалар  арасындағы 

қарым-қатынас күрделенген, мектеп-интернаты жағдайында алыс аудандардан 

келген  оқушыларда  ортаның  урбанизациясы  деңгейінің  өзгерісімен  байланы-

сты мәселелер туындайды, интернаттағы өмір, ата-анасынан жырақ кету және 

т.с.с. осыған байланысты мектеп-интернат жағдайына адаптация табиғаты бой-

ынша әртүрлі тітіркендіргіштерге бейімделулерден тұрып, психофизиологиялық 

механизмдердің  шамадан  тыс  күштенуімен  сипатталады  [8].  Жоғарыда 

айтылғандарды  ескере  келіп,  оқушылардың  денсаулық  жағдайларына  кешенді 

түрде  талдау  жасау,  оларға  әсер  ететін  факторларды  анықтау,  соның  негізінде 

денсаулықты  жақсартатын,  медициналық  қызмет  көрсетуді  жетілдіретін,  іс-

шараларды тұжырымдау оқушылар еңбегінің тиімділігін арттырып, оқу-тәрибе 

үдерісін жетілдіруге бағытталған негізгі әлеуметтік міндет болып табылатынына 

көз жеткіземіз.

Жоғарыда баяндалған мәліметтердің негізінде Шығыс Қазақстан облысы 

Өскемен қаласындағы дарынды балаларға арналған Жамбыл атындағы облыстық 

мамандандырылған  мектеп-гимназия-интернатының  8-10  сыныптар  арасында 

зерттеу жұмыстары жүргізілді. Зерттеу жұмысына барлығы 154 оқушы, соның 

ішінде  80  қыз  және  74  ұл  қатысты.  Зерттеу  жұмысының  барысында  мектеп 

оқушыларының  дербес  компьютерлерді  пайдалану  сипатын  анықтау  үшін  8 

сұрақтан тұратын сауалнама құрастырылып, зерттелушілердің жауаптары тал-

данды.

Сауалнама  барысында  респонденттердің  98,6%-ы  компьютер  пайда-

ланатындықтарын көрсетті, соның ішінде ұлдардың 100%-ы, қыздардың 97,1%-ы 

дербес компьютерді қолданамыз деп, ал қыздардың 2,9%-ы компьютерді пайда-

ланбаймыз  деп  жауап  берді.  Әлеуметтік  зерттеулер  мәліметтері  көрсеткендей, 

соңғы  жылдары  компьютермен  жұмыс  істеудің  бірінші  тәжірибесінің  жастық 

шегі төмендеп бара жатқандығын көрсетеді. Ұлдардың 12,2%, қыздардың 15% 

компьютерді  6-8  жастан  бастап  қолданса,  10  жастан  бастап  ұлдардың  55,4%, 

Д. БУТАЕВА, Г.Е. САДЫКАНОВА, А. ДАУЛЕТХАНҚЫЗЫ. 2 (66) 2015. Б. 128-133  

                ISSN 1683-1667 

132

Тоқсанына бір рет шығарылады

  

 

 

 

         

Шығыстың аймақтық хабаршысы

қыздардың 27,5% пайдаланса, ал 32,4% ұлдар және 57,5% қыздар компьютерді 

12 жастан бастап қолданатындықтарын көрсетеді. Демек, бұл талдаудан да біз 

компьютерді  қыз  балаларға  қарағанда  ұл  балалар  ерте  жастан  бастап  қолдана 

бастағанын біле аламыз.

Алынған  сауалнама  және  жасалынған  анализ  бойынша  66,2%  ұлдар 

компьютерді күніне 2-3 сағат қолданса, қыздар 30% 6 сағат қолданатындықтарын 

жазған.  Жүргізілген  анализ  бойынша  бір  күнде  ұлдарға  қарағанда  қыздар 

компьютерді жиі пайдаланады (30%).

Қазіргі жасөспірімдердің компьютерді пайдаланатын себептерінің бірі, ол 

– ғаламтор желісі. Жасөспірімдердің көпшілігі ғаламторға жиі кірсе, көпшілігі 

үшін  компьютермен  жұмыс  істеу  болашақ  кәсіби  мамандықтың  бірі  ретінде 

қарастырылады. Ғаламтор желісін пайдаланатын ұлдар – 77%, қыздар – 67,5%. 

Ал  қыздардың  13,7%  ғаламтор  желісін  сабақ  қарау  үшін  пайдаланамыз  десе, 

ұлдардың 18,8% ойын ойнаймын деп жауап берді. Ұлдардың 66,2%, қыздардың 

58,1%  өздерінің  компьютерде  өткізетін  уақыттарының  2-3  cағат  екенін  айтса, 

ұлдардың 24,3%, қыздардың 30% компьютерде 6 сағат уақыт өткізетіндіктерін 

жазды.  Қалған  ұлдардың  6,7%,  қыздардың  16,2%  компьютерде  өткізетін 

уақыттарының білмейтіндерін жазды. Сонымен қатар қыздар компьютер алдын-

да ұлдарға қарағанда сабақты көп қарайды (13,7%). Қыздарға қарағанда ұлдар 

компьютермен  ойындарды  көп  ойнайды  (18,8%).  Ғаламтар  желісін  пайдалану 

үшін,  сабақ  қарау  мақсатында  және  ойын  ойнау  үшін  мектеп  оқушыларының 

интернет-кафелерге  баратындықтары  (ұлдардың  19%,  қыздардың  16,2%), 

мектептегі компьютерлерді пайдаланатындықтары (ұлдардың 9,4%, қыздардың 

17,5%)  белгілі  болды.  Дербес  компьютерлер  алдында  оқушылар  көбінесе 

сабақтан  кейін  үйде  (ұлдардың  62,2%  және  қыздардың  66,2%)  уақыттарын 

өткізетіндіктерін жазды.

Сауалнама барысында алынған мектеп оқушыларының жауаптарын талдай 

келе, оқушылардың тыныс-тіршілігі компьютермен, ғаламтор желісімен тығыз 

байланысты екендігіне көз жеткізуге болады. Уақыттарын компьютер алдында 

көп өткізетін оқушылар ағзасының, әсіресе көру талдағышы мен тірек-қимыл 

аппаратының  функционалдық  күйі,  физикалық  даму  дәрежесі  мен  танымдық 

қызметтердің қалыптасуы – көңіл алаңдатарлық жайт. Компьютерді пайдалану 

уақытын мөлшерлеп, оны қолдану мазмұнын қадағалап, жұмыс орнын қолайлы 

етіп  ұйымдастыру  қажеттілігіне  көз  жеткіземіз.  Дені  сау,  бәсекеге  қабілетті 

ұрпақты  оқытып,  тәрбиелеу  үрдісінде  оқушылардың  денсаулықтарын  сақтау, 

одан әрі нығайту бағытында оқу үрдісінің қауіпсіз талаптарын тұжырымдау, оқу 

мекемесіндегі  ақпараттандырылған  білім  беру  жүйесіне  үнемі  кешенді  түрде 

талдау жасау қажеттілігі бүгінгі күннің өзекті мәселесі болып қала бермек.

ЖАРАТЫЛЫСТАНУ ҒЫЛЫМДАРЫ ЖӘНЕ МЕДИЦИНА

133

Региональный вестник Востока

  

 

 

 

 

        

Выпускается ежеквартально

ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ

1.  Физиолого-эргономические  аспекты  социально-гигиенического  мониторинга 

работоспособности и здоровья работающих / В.В. Матюхин и др. // М.: Медицина труда 

и экология. – 2008. – №6.– С. 34-41.

2. Бояркина А.А. О влиянии работы на компьютере на здоровье студентов техни-

ческого вуза / А.А. Бояркина // Безопасность жизнедеятельности. – 2007. – №1. – С. 15-

18.

3. Мамучишвили И.Г. Состояние стресс-лимитирующих систем подростков при 

длительной  работе  с  интернетом  на  персональном  компьютере  /  И.Г.  Мамучишвили, 

К.И. Пагава, Е.А. Чикобава, Г.В. Сукоян // Педиатрия. Журнал им. Г.Н. Сперанского. – 

2004. – №2. – С. 109-111.

4. Лемиш Д. Жертвы экрана. Влияние телевидения на развитие детей / Пер. с англ. 

С.Д. Грековой / Д. Лемиш. – М.: Поколение, 2007. – 304 с.

5. Бутенко И.А. Подростки: чтение и использование компьютера / И.А. Бутенко // 

Социологические исследования. – 2001. – №12. – С. 84-91.

6. Денисова Д.В. Воздействие новых информационных технологий на здоровье 

студентов: автореф. дис. ... канд. мед. наук / Д.В. Денисова. – СПб., 2001. – с. 16.

7. Карделлян К. Дети процессора: как Интернет и видеоигры формируют завтраш-

них взрослых / Пер. с фр. А. Лущанова / К. Карделлян, Г. Грезийон. – Екатеринбург: 

У.-Фактория, 2006. – 272 с.

8. Абдраимова Э.Т. Об организации учебного процесса и режима дня современ-

ных школьников / Э.Т. Абдраимова // Гигиена, эпидемиология және иммунобиология. 

– Алматы. – 2009. – №2. – С. 20-21.

REFERENCES

1. Fiziologo jergonomicheskie aspekty social’no gigienicheskogo monitoringa rabotos-

posobnosti i zdorov’ja rabotajushhih. V.V. Matjuhin i dr. Medicina truda i jekologija. 2008, 

6, 34, 41 (in Russ).

2. Bojarkina A.A., O vlijanii raboty na komp’jutere na zdorov’e studentov tehnichesko-

go vuza. Bezopasnost’ zhiznedejatel’nosti. 2007, 1, 15, 18 (in Russ).

3. Mamuchishvili I.G., Pagava K.I., Chikobava E.A., Sukojan G.V., Sostojanie stress lim-

itirujushhih sistem podrostkov pri dlitel’noj rabote s internetom na personal’nom komp’jutere. 

Pediatrija. Zhurnal im. G.N. Speranskogo. 2004, 2, 109, 111 (in Russ).

4.  Lemish  D.,  Zhertvy  jekrana.  Vlijanie  televidenija  na  razvitie  detej  Per.  s  angl. 

S.D. Grekovoj. Pokolenie, 2007, 304 (in Russ).

5. Butenko I.A., Podrostki chtenie i ispol’zovanie komp’jutera Sociologicheskie issle-

dovanija. 2001, 12, 84, 91 (in Russ).

6. Denisova D.V., Vozdejstvie novyh informacionnyh tehnologij na zdorov’e studentov 

avtoref. dis. ... kand. med. nauk D.V. Denisova. SPb., 2001, 16 (in Russ).

7. Kardelljan K., Grezijon G., Deti processora kak Internet i videoigry formirujut za-

vtrashnih vzroslyh. Per. s fr. A. Lushhanova. Ekaterinburg, U. Faktorija, 2006, 272 (in Russ).

8. Abdraimova  Je.T.,  Ob  organizacii  uchebnogo  processa  i  rezhima  dnja  sovremen-

nyh shkol’nikov. Gigiena, jepidemiologija zhane immunobiologija. Almaty, 2009, 2, 20, 21 (in 

Russ).

Д. БУТАЕВА, Г.Е. САДЫКАНОВА, А. ДАУЛЕТХАНҚЫЗЫ. 2 (66) 2015. Б. 128-133  

                ISSN 1683-1667 

134

Тоқсанына бір рет шығарылады

  

 

 

 

         

Шығыстың аймақтық хабаршысы

УДК 581.6

жүктеу/скачать 13,26 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: