О ббк 83. 3 (5 Қаз) б 20 Қазақстан Республикасы Мәдениет және ақпарат министрлігі Ақпарат және мұрағат комитеті

95
 
Қайырсыз, неше сараң байлар да бар, 
 
Қайықтай толқындағы қалтылдаған. 
 
Бәрінен тыныш ұйықтап жатқандар көп, 
 
Ұмтылып талап ойлап талпынбаған.
Солардың қатарында біз де жүрміз 
Мәз болып құр түймеге жарқылдаған.
Не пайда, өнерің мен біліміңнен,
Тиісті жерлеріне сарп ұрмаған?
 
Бұл бір сөз қасірет етіп, хатқа жазған, 
 
Қалмаған түк қасиет, қазақ азған.
 
Байға – мал, оқығанға – шен мақсұт боп,
 
Ойлайтын жұрттың қамын адам аздан.
ҚАзАҚ сАлты
Қалтылдақ қайық мініп еспесі жоқ,
Теңізде жүрміз қалқып кешпесі жоқ.
Жел соқса, құйын қуса жылжи беру 
Болғандай табан тіреу еш нәрсе жоқ.
 
Бұл күйге бүгін емес, көптен кірдік, 
 
Алды-артын аңдамаған бетпен кірдік. 
 
Шығармай бір жеңнен қол, бір жерден сөз, 
 
Алалық алты бақан дертпен кірдік.
Бейне бір құдіретті сынағандай,
«Сақтар деп, сақтар болса» – сертпен жүрдік. 
Жат жақты жаратқанға күзеттіріп,
Жақынмен ырылдастық, иттей үрдік.
 
Білдірдік елдің сырын, ердің құнын,
 
Елеріп ерегіске екі-үш күндік.
 
Кіреді тентек есі түстен кейін,
 
Мүшкілін халіміздің жаңа білдік.
Әлі де, саңылаусыз салтын бағып,
Түрі жоқ іс айтатын пәлен дерлік.
«Ұлы той көппен көрген жалғыз мен бе? – 
Деп отыр, – не болса да жұртпен көрдік».

96
ДОстыМА ХАт
 
Қырағы, қия жазбас сұңқарым-ай!
 
Қажымас қашық жолға тұлпарым-ай!
 
Үйілген өлексені өрге сүйреп,
 
Шығармақ қыр басына іңкәрім-ай!
Жарқырап жақсылықтың таңы атпай тұр, 
Түнерген төбемізден бұлт арылмай.
Көк етті, көн терілі, көніп қалған,
Сықса да шыдай беру, жұрт жарылмай.
 
Кім біліп, ер еңбегін сезіп жатыр?
 
Кім шыдап, жолдастыққа төзіп жатыр? 
 
Сасық ми, салқын жүрек санасыздар, 
 
Алаңсыз ақ малтасын езіп жатыр.
Сынайтын жақсы менен жаманды өлшеп, 
Құлдықтың қолдарында кезі жатыр.
Кешегі кеңшілікте керек қылған 
Бостандық болмаған соң, безіп жатыр.
 
Айтқанмен таусылар ма, оны-мұны? 
 
Талайдың таңдамалы түпкі сыры:
 
Жанасқан шын көңілмен жақындық аз – 
 
Көбінің іші салқын, сырты-ақ жылы.
Ақшаға абыройын, арын сатып,
Азған жұрт, адамшылық қалмай сыны.
Жаны ашып, жақын үшін қайғырар ма, 
Жаны мал, жақыны мал, малдың құлы?

97
жиғАн-терГен
Оюын ойып,
Орындап қойып,
 
Түр салғандай өрнекке, 
Қиыннан қиып,
Қиырдан жиып,
 
Құрап, сөзді термекке, 
 
Еңбекке егіз, тіл мен жақ, 
 
Ерінбесең, сөйлеп бақ! 
Именіп көптен,
Сақтық қып еппен, 
 
Тасалама ойыңды! 
Ашынса етің 
Ашылмақ бетің,
 
Тірі көмбей бойыңды, 
 
Жүрегіңнің жарасын 
 
Көрсет жұртқа! Қарасын! 
Оқушым, ұқпай,
Осқырып шықпай,
 
Сабырмен байқа сөзімді! 
Шыққан соң сыртқа,
Жайған соң жұртқа,
 
Сөз тергеуге төзімді.
 
Көп мағына, аз ләфүз
4
. 
 
Есек баспас тайғақ мұз. 
Қарқылдар қарға, 
Шиқылдар арба,
 
Бой сүйсінер сазы жоқ. 
Шешенсіп жұртқа, 
Мылжыңдар, қыртпа.
 
Ой ісінер сөзі жоқ,
 
Маған үлгі ол емес,
 
Ол түсерлік жол емес. 
Жолдар бар өзге,
Жоба бар сөзге,
 
Жүрекке дөп, ойға жөн. 
4
 Ләфүз – лебіз (А.Байтұрсынұлының түсініктемесі)

98
Жаманды жаман
Демекпін һәман,
 
Мейлің тула, мейлің көн. 
 
Иланбасам, айтпаймын, 
 
Иманымнан қайтпаймын. 
Әр жолды ойлап,
Ойыма бойлап,
 
Ұқтым тайыз, тереңді. 
Сайраған тілмен,
Зарлаған үнмен
 
Құлағы жоқ кереңді 
 
Ұқтыра алмай сөз әуре,
 
Тек тұра алмай біз әуре.
Қараймын кейін:
Орысқа шейін
 
Хан бағыпты қазақты.
Баға алмай жөндеп,
Басқаға көн деп,
 
Артқан жұртқа азапты.
 
Бас адамдар халықты 
 
Сатып, сыйлар алыпты. 
Келген соң бері 
Кейінгілері
 
Болды құмар шекпенге –
Өгіздей өрге,
Өткелсіз жерге
 
Күнде айдап жеккенге.
 
Бір күн тойса есектер,
 
Ми жоқ алдын есептер. 
Салынып дауға,
Сатынып жауға,
 
Болыстықты алысты. 
Қазық боп жұртқа,
Қорған боп сыртқа,
 
Кім ойлады намысты? 
 
Мақтады ұлұқ, болды мәз! 
 
Қауым үшін қайғы аз. 

99
Оқытты жасын,
Өстіртіп шашын,
 
Мал табуға салынды. 
Қаламнан, хаттан,
Жауаптан айтқан
 
Білді жалғыз алымды. 
 
Кейбірі шен алмақ та,
 
Дінін шаншып қармаққа. 
Басында сәллә,
Аузында Алла,
 
Молдаларда не ғамал
5
? 
Көздерін сүзіп,
Жүздерін бұзып.
 
Алдап жұртты, жимақ мал. 
 
Ұжмақ молда қолында. 
Сауда-саттық жолында 
Бергенге – ұжмақ,
Бермесе – дозақ,
 
Деп үйретер халыққа. 
Ұжмақтың кілтін,
Алланың мүлкін
 
Арендаға
6
 алып па?
 
Молда сатса тиынға,
 
Ол – Алла емес, сыйынба!
Шалқаңнан жатып,
Алланы сатып,
 
Аламын деп қорлама! 
Еңбексіз ит жер,
Бейнетсіз бит жер,
 
Берсеңдер, бер молдаға! 
 
Өзіңді бірақ алдама! 
 
Ақшаға ұжмақ жалдама! 
Ұлғайып қайғы,
Уытын жайды,
 
Айтпасыма болмады. 
5
 Ғамал – араб сөзі «әркет» деген мағынада.
6
 Аренда – жалдау (А.Байтұрсынұлының түсініктемесі.

100
Қабағын түйіп,
Қаһарын жиып,
 
Жан-жақты бұлт торлады.
 
Жаңбыр жаумай, жауса қар, 
 
Жұрт жұтайтын түрі бар. 
Балалық қалып,
Ес біліп анық.
 
Ер жеткелі жиырма жыл. 
Баяғы қалпы,
Баяғы салты,
 
Бұ неткен жұрт ұйқышыл?! 
 
Болсын кедей, болсын бай, 
 
Жатыр бейқам, жым-жырт, жай. 
Емшегін еміп,
Анаға сеніп,
 
Бала ұйықтайды жастықпен. 
Қымызға қанып,
Қызарып жанып,
 
Бай ұйықтайды мастықпен. 
 
Шалап ішкен кедей мас,
 
Міне, жұрттың түрі оңбас! 
Ұйқышыл жұртты 
Түксиген мұртты
 
Обыр обып, сорып тұр.
Түн етіп күнін,
Көрсетпей мінін,
 
Оятқызбай қорып тұр.
 
Обыр болса қамқорың, 
 
Қайнағаны сол сорың!
Оянған ерге 
Ұмтылған жерде 
 
Еруші аз, серік кем.
Қас білген досты,
Дос білген қасты,
 
Мұндай елді көріп пе ең?
 
Қыс ішінде бірер қаз 
 
Келгенменен, қайда жаз?! 

101
Қазағым, елім
*
,
7
Қайқайып белің,
 
Сынуға тұр таянып.
Талауда малың,
Қамауда жаның,
Аш, көзіңді, оянып!
 
Қанған жоқ па, әлі ұйқың? 
 
Ұйқтайтын бар не сиқың?!
АнАМА ХАт
Қарағым, дұғайгөйім, қамқор анам! 
Арнап хат жазайын деп, алдым қалам. 
Сені онда, мені мұнда аман сақтап, 
Көруге жазғай еді Хақ Тағалам!
 
Бара алмай, өтірікші болып әбден, 
 
Семейдің түрмесінде отыр балаң.
 
Мал ұрлап, кісі өлтірген айыбы жоқ, 
 
Өкімет, өр зорлыққа не бар шараң?!
«Үмітсіз шайтан болсын» деген сөз бар, 
Жолдар көп жәннатқа да тарам-тарам. 
Оқ тиіп он үшімде, ой түсіріп,
Бітпеген жүрегімде бар бір жарам.
 
Алданып тамағыма, оны ұмытсам, 
 
Болғандай жегенімнің бәрі арам.
 
Адамнан туып, адам ісін етпей,
 
Ұялмай, не бетіммен көрге барам?!
Көп айтпай, қысқасынан сездіретін – 
Балаңның мінезі бар сөзге сараң:
Кетер деп «суға құлап, отқа түсіп»,
Қайғы жеп, менің үшін болма алаң!
 
Отырмын абақтының бөлмесінде, 
 
Бұйрықсыз көз жетеді өлмесіме.
 
Есіктің құлпы мықты, күзетші көп, 
 
Ажалдан басқа ешкім келмесіне.
*
 соңғы 8 жол төңкерістен бұрын шыққан «Масада» цензура рұқсат етілмегендіктен 
басылмаған (А.Байтұрсынұлының түсініктемесі).

102
Қоршаулы айналасы, биік қорған,
Берік қып салған темір терезесіне. 
Қалайша мұны көріп көңіл сенбес, 
Аттанып жау келсе де бермесіне.
 
Қаламда Лаухул-Махфуз
8
 ұмытқан ба? 
 
Жазбапты бұл орынды көрмесіме. 
 
Қаңбақпен салмағың тең бұл бір заман, 
 
Ылаж жоқ, жел айдаса ермесіңе.
Тайпалған талай жорға, талай тұлпар, 
Тағдырдың кез болып тұр кермесіне. 
Солардан жаным-тәнім ардақты емес, 
Орынсыз күйзелейін мен несіне?!
TIлEK БАтАМ
Я, Құдайым аққа жақ,
Өзіңе аян: мен нақақ.
 
Аққа деген жолымның 
 
Абыройын ашпай, жап!
Аят пенен хадисте 
Адал ниет, ақ іске,
 
Жаңылмасам, жоқ еді 
 
Жаза тартсын деген бап.
Мені ұстатып, айдатып,
Зығырданды қайнатып,
 
Масайрасып, мәз болып,
 
Қуанғанды өзің тап!
Аз күндікке алданып,
Аз нәрсеге жалданып,
 
Адасқанын Алаштың 
 
Түзу жолға түсір, Хақ!
Жақын жерден жау шығып,
Мақұл сөзден дау шығып,
 
Дұшпан ұстап қолымнан,
 
Иттер тістеп тонымнан,
 
Маған тосу болған шақ,
8
 Лаухул-Махфуз – араб сөзі «адам тағдыры жазылатын тақта, кітап» деген мағына.

103
Тұтқын болып тарығып,
Жалғыз жатып зарығып,
 
Ашу қысып, ойды алып,
 
Өт жайылып, бойды алып,
 
Дерт жүрекке толған шақ.
Қатты айтты деп кектемей, 
Сыйынғанды тек демей,
 
Он екі имам әулие,
 
Жиырма сегіз әнбие,
 
Қолда, өңшең әруақ!
* * *
Қара балуан Жәнібек!
Қаз дауысты Қазыбек!
 
Жетім қалған халқыңа, 
 
Тұлға болып артыңа,
 
Кім тиянақ қазық ед?
Құнсыз болып еріміз,
Жесір болып жеріміз,
 
«Жай менікі» дей алмай, 
 
«Мал менікі» дей алмай,
 
Ит пен құсқа азық ек.
Барын салып таласқа,
Арын сатып қалашқа,
 
«Жұрт болалық» деген жоқ, 
 
Жұрт қайғысын жеген жоқ, 
 
Іріп-шіріп азып ек.
Мұны көріп көзіміз,
Бірігер деп сөзіміз,
 
Кен болар деп балшықты, 
 
Көл болар деп шалшықты, 
 
Біз үмітпен қазып ек.
Дәреті жоқ аяқтар, 
Қорсылдаған саяқтар 
 
Былғамасын қасыңды, 
 
Қасиетті басыңды! – 
 
Дегеніміз болмаса,

104
Қазаққа не жазып ек?! 
Байлаттырған қолымды, 
Бөгеттірген жолымды,
  Жақыным бар, жатым бар,
  Хабарлана жатыңдар!
  Мен сендерге жүгіндім, 
  Төресі әділ қазы деп!
жАУғА тҮсКеннің сӨзі
Жанға көңіл қалып тұр,
  Жан бұл күйге салып тұр.
Тәнге көңіл қалып тұр,
  Тән шыдамай арып тұр.
Жұртқа көңіл қалып тұр,
  Жұрт жалғанға нанып тұр.
Өтірік өрлеп, күшейіп,
  Шын жеңіліп, талып тұр.
Бақ дегенде байлау жоқ, 
  Уағдадан танып тұр.
Тағдыр шіркін тап беріп, 
  Тамағымнан алып тұр.
Бәле деген аңдушы
  Аяғымнан шалып тұр.
Жала деген төбеті
  Балтырымнан қауып тұр.
Жау білегін сыбанып,
  Пышағын қайрап, жанып тұр.
Сауысқан, қарға, қарақұс
  Жемтік аңдып, бағып тұр.
Көре алмаған күншілдің
  Көңіліне мұным жағып тұр.
Табалаған жаманның 
  Шаян тілі шағып тұр.
«Әй, сені ме!» дегеннің 
  Айызы әбден қанып тұр.
Жаны ашыған жақынның 
  Жас көзінен ағып тұр.

105
Айыруға амал жоқ,
  Қылышын жерге шауып тұр.
«Әлдеқалай болар» деп,
  Жүрегі жұлқып қағып тұр.
Түгі жылы, білмедім:
  Түледі ме, нағып тұр?
Түлемеген түпкі дос,
  Түлегенің барып тұр!..
АДАМДыҚ ДиҚАнШысы
Адамдық диқаншысы қырға шықтым, 
Көлі жоқ, көгалы жоқ құрға шықтым. 
Тұқымын адамдықтың шаштым, ектім, 
Көңілін көгертуге құл халықтың.
 
Қор болған босқа кетіп еңбек, бейнет, 
 
Құлдарға құлдықтан жоқ артық зейнет. 
 
Оттай бер, жануарым екі аяқты,
 
Адамдық хайуанға қанша қажет?!
Жаратқан малды Құдай не керекке – 
Мінуге, сою, соғу, жүндемекке.
Жорта бер қамыт киіп, қамшыңды жеп, 
Бұйрың жоқ ұрасың деп үндемекке.
 
Таяққа еті үйренген қойшы жайлап, 
 
Көк есек қозғала ма, түрткенге айдап? 
 
Есептен алданғандай болғандар көп, 
 
Жасықты асыл ма, деп білмей қайрап.
КӨК есеКтерГе
Не жазып ем, Құдай-ау, мен қазаққа? 
Мүбтала
9
 ғып салғандай бұл азапқа?! 
Адамшылық есебіне кірісіп,
Қолы жетсін дегендік пе, азатқа?
9
 Мүбтала – араб сөзі «душар болу», «бір нәрсеге ұшырау, жолығу, азап шегу» деген 
мағынада.

106
 
Жөн көрсеттім қазақ деген намысқа, 
 
Жол сілтедім жақын емес, алысқа.
 
«Өзге жұрттар өрге қадам басқанда, – 
 
Дедім, – сен де қатарыңнан қалыспа!»
Бар ма, қазақ, мұнан басқа қылғаным? 
Неңді шаштым, неңді бұздым, былғадым? 
Аштан өлген аталарың бар ма еді,
Тамақ үшін сатқан иттер иманын.
 
Көң тасыған көк есектер, бәріңе, 
 
Қалдырмастан жағалай жас-кәріңе, 
 
Үрім-бұтақ нәсіліңе қалғандай 
 
Нық басылар кетпейтін мөр тәніңе.
Бәріңді де іздеп қарап көрермін, 
Тапқанымды тастамаспын, терермін.
Миллат үшін еңбектері сіңген деп,
Өсиет қып, кейінгіге берермін...
 
Асықпаңдар! Артымызда қазы бар, 
 
Тергеп талай, сүйектерің қазылар. 
 
Пайғамбарды сатып отыр тілла алған, 
 
Яһудамен бірге аттарың жазылар.
Қинамайды абақтыға жапқаны,
Қиын емес дарға асқаны, атқаны.
Маған ауыр осылардың бәрінен 
Өз ауылымның иттері үріп, қапқаны.
ҚА... ҚАлАсынА
 
Қош! Сау бол, Қа... жуылмаған!
 
Айдай бер, қалса адамың қуылмаған. 
 
Әдепті, сыпайы елдің қалпында жоқ 
 
Жасырын дыбыс шықты шуылдаған.
Бүркеніп, арсыздарың шайнауына 
Жем тапты пісірмеген, қуырмаған.
Шыққан соң талғамайтын доңыздарың, 
Қасыңа қиын болар жуу маған.

107
жҰртыМА
Бірлік қып іс етуге шорқақ, жұртым! 
Табылса оңай олжа ортақ, жұртым!
Сияқты қара қарға шуылдаған 
Үрейсіз қоян жүрек қорқақ, жұртым!
 
Білмейсің жөнің менен терісіңді,
 
Ел болып іс етпейсің келісімді.
 
Үміт қып бәйге атындай талай қосып, 
 
Байқадың шабыс түгіл, желісіңді.
Жөн айтқан жұртшылыққа адам болса, 
Шығасың қолыңа ала керісіңді.
Бытырап бет-бетіңе жөнелгенде,
Көрдік қой жайылатын өрісіңді.
 
Келгенде өзді-өзіңе мықты-ақсыңдар, 
 
Қайтейін өзге десе көнгішіңді.
 
Сықылды сынық бұтақ төмендесең,
 
Кім жұлмас оңайдағы жемісіңді?!
жҰБАтУ
Әлди, әлди, ақ бөпем,
Ақ бесікке жат, бөпем,
Жылама, бөпем, жылама,
Жілік шағып берейін.
Байқұтанның құйрығын
Жіпке тағып берейін.
(ҚАЗАҚТЫҢ БАЛА ЖҰБАТУ ӨЛЕҢІ)
Қайран еркін
      Замандарың,
Тарлыққа жоқ
      Амалдарың.
Еркін дала,
      Еркің қайда?
Еркіңдегі
      Көркің қайда?

108
Нулы, нулы
      Жерің қайда?
Сулы, сулы
      Көлің қайда?
Еркін көшкен 
      Елің қайда?
Ел қорғаны
      Ерің қайда?
Тура айтатын 
      Биің қайда?
Би бардағы
      Күйің қайда?
Адал көңіл
      Антың қайда?
Жалған анттан
      Сақтық қайда?
Бауыр тартқан 
      Жүрек қайда?
Намыс қызған 
      Сүйек қайда?
Нулы жерден
      Күшті айырды,
Сулы көлден
      Сұсты айырды.
Ер орнына
      Еркек қалды,
Көлеңкеден
      Үркек қалды.
Би орнына
      Биің болды.
Би деу бірақ
      Қиын болды.
Қаралды би
      Жақтау болды.
Қараны жан
      Ақтау болды.
Бауыр, жүрек
      Талас боп тұр.

109
Намыс, сүйек
      Қалаш боп тұр.
Малың алдау, 
      Талауда тұр.
Жаның арбау, 
      Қамауда тұр.
Аяғыңды
      Тұсау қысты.
Жақтарыңды
      Құрсау қысты.
Көрмесіңе
      Пердең мықты.
Өтпесіңе
      Кермең мықты.
Енді жатып,
      Ұйықтау қалды.
Ұйықтағанды
      Мақтау қалды.
«Әлди-әлди!» –
      Деп тербеткен,
Ұйықтасын деп
      Көп тербеткен.
Қарның ашса,
      Ұлықтарың 
Жілік шағып,
      Май бермекші.
Тоңсаң түлкі
      Құйрықтарын 
Жіпке тағып
      Бай бермекші.
Әлди-әлди! –
      Мен де деймін.
Сірә, «әлдиге»
      Сенбе деймін.

110
н. Қ. ХАныМғА
Рахатсыз өтсе де өмір жасым,
Бұл жөнімнен Құдайым айырмасын.
Ұзақ жолға ниет қып бір шыққан соң, 
Жарым жолдан қайтпаспын, қарындасым!
 
Су да болар ол жолда, тау да болар, 
 
Жаудың оғы, жайған тор, ау да болар.
 
Мынау пайда, мынасы зиян демек,
 
Ол ерліктің ісі емес, сауда болар.
Шалдығатын, шаршайтын жерлер де бар, 
Шалдыққанға мұқалмас ерлер де бар. 
Қайраттанып, қажымай тырмыссаң да, 
Шыққызбайтын жолыңды өрлер де бар.
 
Шаршайды деп ойлама шалдыққаннан, 
 
Ұзақсынып жатпаспын жалыққаннан.
 
Жұрт – қолымнан келмесе өкпелемес, 
 
Барын сақтап, мен аяп, алып қалман.
Ел мұнымды білемін ұқпайтынын, 
Көтермеге талғанда шықпайтынын.
Шалыс басып аяқты, жығылғанда, 
«Жатқаныңнан тұрма!» деп мықтайтынын.
 
Мен өлсем де өлемін жөнімменен, 
 
Тәннен басқа немді алар өлім менен?! 
 
Өлген күні апарып тығары – көр,
 
Мен жоқ болман көміліп тәнімменен.
Тән көмілер, көмілмес еткен ісім, 
Ойлайтындар мен емес бір күнгісін.
Жұрт ұқпаса, ұқпасын, жабықпаймын,
Ел бүгіншіл, менікі ертеңгі үшін.

111
АҚын ініМе
Азырақ сөзге құлағың сал, ақын інім! 
Ойымыз, рухымыз
10
 жақын, інім.
Ағалық правосын қолыма алып,
Келемін айтайын деп ақыл, інім.
 
Өзімді ағаңмын деп үлкейтемін, 
 
Онымды көремісің мақұл, інім!
 
Адасқан ағаңыздың жері болса,
 
Тілеймін ете гөр деп ғафу, інім!
Жай жатсаң жаңылмайсың, адаспайсың, 
Күресте кім кетпейді қапыл, інім!
Ат қойған аз-көбіне қарамастан,
Ақылға біздер жарлы, пақыр, інім!
 
Доңыздай талғамай жеп семіргендер 
 
Саналып ақылдыға жатыр, інім!
 
Сүйікті милләтыңа болам десең, 
 
Нашардың көбірек же, хақын інім!
Сыйласын десең жұртың қадір тұтып, 
Айғырсып момындарға ақыр, інім.
Білімді ел ішінде болам десең,
Шешенсіп жоқты сөйлеп лапыр, інім.
 
Қолыңнан мұның бірі келмес болса, 
 
Кісімсіп ең болмаса қақыр, інім!
 
Сөзіңді тыңдатайын десең жұртқа,
 
Ет асып табақ-табақ шақыр, інім!
 
Аузымен орақ орып бәрін де етер, 
 
Қымызды шара-шара сапыр, інім.
Ет пенен қымыз беріп, сөйлеп көрсең, 
Айтқаның жұртқа балдай татыр, інім. 
Ақылың Аплатондай болса-дағы, 
Қымыз бен еті жоқ құр татыр білім.
10
 Рух – араб сөзі «шай», «рух» деген мағынада.

112
и. Б. жезДеМ ХАтынАн
Тұрмысың жырақ,
Аман ба, шырақ!
Күйзеліпсің көбірек,
Милләт үшін бегірек. 
 
Һәмәнда сақтан, 
 
Сақтамақ Хақтан. 
Қоршаған дұшпан төңірек.
Милләтке қызмет,
Жүмлаңе міндет.
Ұйқыны аш! Дер ек, 
Надандықтан қаш! Дер ек. 
 
Болмайды үндеп, 
 
Дұшпан тұр күндеп, 
Бізде бұл бір індет.
Әр сөзің алтын,
Ұғар ма екен халқың. 
Сынаған да шығарсың, 
Милләттің қалпын.
Тіл алмас деп қорқамын,
Дер едім тартын...
* * *
Мода
11
 болды кіділік.
Сал сөзді елегіш 
Бір жөнге тарту жоқ 
Шалқаяқ ерегіс,
Алалықтан күш бөлу –
Бұл қанша керек іс?
 
Шемен бар әуе дерлік 
 
Сасық бар бүйе дерлік
 
Замана түрленді, 
 
Жаңсылар кірленді, 
Азасынан у жерлік.
1
 Мода ресім (А.Байтұрсынұлының түсініктемесі). Ресім араб сөзі, «мүсін», «сурет» 
деген мағынада.

113
жАУАП ХАттАн
 
Аманбыз, жезде!
 
Солай ма сізде? 
Амандаспақ – жол, әдет. 
Тағзымға – тағзым,
Назымға – назым 
Тілеушілік – ол әдеп.
 
Жолдан мен де шықпайын, 
 
Сөзбен сыйлап мықтайын.
 
Жолға сіз көсем,
 
Сөзге һәм шешен,
Оның менде бірі жоқ!
 
Іздемей жоғын,
 
Шайқамай тоғын,
Қарап жатқан тірі жоқ.
 
Мен де соның бірімін, 
 
Өлгенім жоқ, тірімін.
Ағаның ақыл,
Айтқаны мақұл,
 
Жаны ашыған жақындық. 
Мен жазған кеңес,
Мақтаныш емес,
 
Ат шығармақ ақындық.
 
Ер батқанда – жорғалық, 
Молда жоқта – молдалық!
Байқасақ, жезде,
Бауыздар кезде
 
Үн шығу бар емес пе?! 
Үндемей өлсек,
Сүйекпен көмсек,
 
Кейінгілер демес пе?!
Лақ құрлы бақырмай,
Өлген екен, апырмай!
Милләтке қызмет,
Бәріңе міндет.
 
Деп айтасыз өзіңіз.

114
Милләттен безу,
Әйтпесе төзу,
 
Шын болса сол сөзіңіз.
 
Кей іс шарты құрбанмен,
Болмас қорқып тұрғанмен.
Мен бұқтым – жаттым,
Сен бұқтың – жаттың,
 
Кім істемек қызмет?!
Ауызбен айтып,
Істерге қайтіп,
 
Жоламасақ не міндет?
Тек жүрсе, тоқ жүрмекті,
Қиын деме білмекті.
* * *
Жездеке, солай 
Көрмессіз қолай
 
Жан сақтаудың ебіне.
Айтпайтын жыр бар,
Ашпайтын сыр бар
 
Тымақтының көбіне.
Сізге жаздым ұғар деп,
Тымағы жоқ шығар деп.

жүктеу/скачать 1,7 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: