Исследование» научные доклады «Білім беру саясаты, тәжірибе және зерттеу»

ҮШ ТІЛДІ БІЛІМ БЕРУДІ  ЖҮЗЕГЕ АСЫРУ ЖОЛДАРЫ 

Есбосын Н. Қ.  

№10 дарынды балаларға арналған облыстық қазақ-түрік лицей-интернаты Қызылорда 

қаласы 

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ   

Аңдатпа 

Мақалада  Елбасы  Н.Ə.Назарбаевтың  Қазақстан  халқына  Жолдауы  негізінде  «үш 

тұғырлы  тіл»  саясатының  мəні  мен  мазмұны  ашылады.  Үш  тілді  білім  беру  жолдары,  өз 

лицейінде осы мəселе төңірегінде атқарылып жатқан жұмыстар туралы айтылады.  

Аннотация 

В  статье  раскрывается  содержание  стратегии  «Триединства  языков»  из  послания 

Президента  Н.А.Назарбаева  Казахстанскому  народу.  Описываются  способы  преподавания 

трех языков и работы проводящиеся по этому поводу в своем  лицее. 

Abstract 

The article widely opens the meaning and content of policy “Three basis language” based on 

the message to the nation of Kazakhstan. Also contains the ways of teaching three languages, 

improvement and navigations according to this problem in own school. 

 «Үш тұғырлы тіл» саясаты - бұл мемлекеттің басты бағдарламаларының бірі. Əрине, 

мемлекеттік тілдің орны ерекше екені барлық жерде айтылып жүр. Ал орыс тілі мен ағылшын 

тілін меңгеру - бұл бүгінгі күннің талабы. Біз қазір əлемдік қауымдастықпен біте қайнасып, 

араласып жатырмыз. Бұрынғыдай шектеулермен немесе шекарамызды тарс бекітіп жатқан ел 

емеспіз.  Енді  осы  өркениеттің  көшінде  өзіміздің  ұлттық  мəдениетімізді,  өзіміздің  ұлттық 

құндылықтарымызды  олармен  үйлестіру  үшін  сол  елдің  тілін  білу  керек.  Біз  қазір  Кеден 

одағын құрып жатырмыз. Ал көршіні ешкім таңдап алмайды.  Сол көршілердің бірі - Ресей. 

Осы  мемлекеттің тілі кезінде ТМД елдерінің ортақ тілі еді. Ал ағылшын тіліне келсек, бұл - 

əлемдік деңгейдегі ортақ тіл.Əлемде өзімізді өзіміз сақтап қалу үшін, өзімізді мықты сезіну 

мен  білімді  екенімізді  көрсету  үшін  аталған  екі  тілді  де  меңгергеніміз  жөн.   Сол  себепті 

Елбасы «Үш тұғырлы тіл» саясатын алға қойып отыр.  

 Бұл туралы Елбасы Н.Ə.Назарбаевтың «Қазақстан – 2050» стратегиясы қалыптасқан 

мемлекеттің  жаңа  саяси  бағыты»  атты  Қазақстан  халқына    Жолдауында: «Қазір  біз 

балаларымыз  қазақ тілімен  қатар  орыс  жəне  ағылшын тілдерін де белсенді меңгеру үшін 

жағдай  жасауға  шаралар  қабылдап  жатырмыз.  Үштілділік  мемлекеттік  деңгейде 

ынталандырылуы керек. Орыс тіліне жəне кириллицаға біз қазақ тіліне қандай қамқорлықпен 

қарасақ, сондай қамқорлықпен қарауымыз керек. Орыс тілін білу - біздің ұлтымыздың тарихи 

артықшылығы  екені  баршаға  белгілі.  Дəл  осы  орыс  тілі  арқылы  қазақстандықтар  бірнеше 

ғасыр  бойы  қосымша  білім  алып,  ел  ішінде  де,  шет  жерлерде  де  өз  дүниетанымдары  мен 

араласатын  ортасын  кеңейтіп  келе  жатқанын  жоққа  шығармауға  тиіспіз.  Біз  ағылшын 

тілін  игеруде  серпіліс  жасауымыз  керек.  Қазіргі  əлемнің  осы  «лингва  франкасын»  меңгеру 

біздің  еліміздің  əрбір  азаматына  өмірдегі  шексіз  жаңа  мүмкіндіктерді  ашады,» - деуі  осы 

мəселенің мазмұны мен мəнін ашып беріп тұрғаны белгілі.  

597

Иə,  ұмытуға  болмайтын  бір  дүние  бар,  ол - мемлекеттік  тілдің  бірінші  кезекте 

тұратындығы.  №10  дарынды  балаларға  арналған  Қызылорда  облыстық  қазақ-түрік  лицей-

интернатында  үш  тұғырлы  тіл  мəселесіне  жете  мəн  беріліп,  жүйелі,  бірізді  жүрілуі  жолға 

қойылған.  Алдымен,  оқушылардың  өзінің  ұлттық  тілін  меңгеруіне  жете  мəн  беріледі, 

оқушылардың əдеби-көркем тілінің дамуына ерекше ден қойылады. Күніне «кітап оқу сағаты» 

өткізіліп отырылады. Бұл  - барлық оқу орнында қолға алынуға тиіс оң тəжірибе. Абай атамыз: 

« Талап қыл артық білуге, артық ғылым кітапта,» - деп тегін айтпаған.  Кітап жан сарайыңды 

кеңітіп,  рухани  өсуіңе  жəрдем  етеді,  тіліңді  байытып,  ой-өрісіңді  дамытады.  Лицей 

оқушылары  өз  қызығушылығымен  таңдаған  кітаптарының  тереңіне  бойлайды.  Тақырып 

таңдауға ұстаздар мен тəрбиешілер де көмекке келіп, қазақ əдебиеті сабақтарында сыныптан 

тыс  оқылатын  көркем  əдебиеттердің  тізімін  ұсынады.  Сондай-ақ,  əр  оқушы  өздері  оқыған 

кейіпкерлермен  сырласу  күнделіктерін  жүргізіп  отырады.  Біріне-бірі  ұқсамайтын 

күнделіктердің  айтары  да,  берері  де  мол.  Əр  тоқсан  соңында  күнделіктер  сайысы  өткізіліп, 

онда  ішкі  мазмұны  жəне  оқушының  алған  əсерімен  қатар    безендірілуі  де  сарапқа  түседі. 

Бірдей кітап оқыған оқушылар лицей бойынша топтастырылып, əсерлерін бөліседі. Сондай 

шараның  бірі  «Бір  кітап -  бір  əлем»  деген  атпен  З.Ахметованың  «Шуақты  күндер»  кітабы 

желісімен  сырласу  сағаты  етіп  ұйымдастырылды.  Лицейде  негізінен  қыз  балалар  оқитын 

болғандықтан, қыздар тəрбиесіне кітап арқылы əсер ету, сөздік қорды молайту, тіл байлығын 

дамыту  – сырласудың басты мақсаты еді.  

Сырласу  сағатында  бала  тəрбиесі,  адами  ұлы  қасиеттер  туралы  «Ер  адам  ұрпақ 

тəрбиелесе,  əйел  ұлт  тəрбиелейді»  деген  атпен,  кітаптағы  ұлттық  салт-дəстүр,  əдет-ғұрып, 

ырымдар «Халқым қандай десең, салтымнан сынап біл», кітаптың тілі туралы «Тіл – қазақтың 

ары да, бары да» айдарымен кітапоқушылар ой бөлісті.  

        Тəрбиелік тағылымға толы шара соңы қазақтың қызы ұлттың ұяты, халықтың шырайы 

екенін,  ұлын  нарға,  қызын  арға  балаған  қазақ  халқының  ұяң  да  ибалы,  ізетті  де  парасатты 

ұрпағы екенін ұмытпау керектігін тағы бір еске салды. 

Сондай-ақ,  ата-ана,  ұстаз,  оқушылар  бір  уақытта  бірдей  кітапты  оқып,  мысалы, 

І.Есенберлиннің  «Көшпенділерін»  немесе  Абайдың  қара  сөздерін,  сол  кітап  бойынша 

құрастырылған тестерден емтихан тапсыру да дəстүрге айналған. Жүлделі орындарға кітаптар 

сыйға тартылып, жеке кітапхананың баюына, рухани баюға ықпал етіледі. Бұл тіл дамытуға 

байланысты жүргізіліп жатқан көп жұмыстардың бірі ғана.  

Бірнеше  ұлттың  басын  қосып  оқытып  жатқан  оқу  орны  ретінде  тіл  саясаты, «Тіл 

туралы» Заңды жүзеге асыру жолдары мен оған байланысты іс шаралар жоспарланып, білім 

мен  тəрбиенің  бір  бағыты  ретінде  үнемі  назарда  ұсталынады.  Мысалы,

 

Қазақстан 

Республикасының «Тіл туралы» Заңының орындалуын жүзеге асыруға арналған іс-шаралар 

жоспарында:  ҚР  «Тіл  туралы»  Заңының 6-бабындағы  «Мемлекет  Қазақстан  халқының 

тілдерін  оқып-үйрену  мен  дамыту  үшін  жағдай  туғызу  жөнінде  қамқорлық  жасайды» 

жолдарын жəне 16-бапты басшылыққа ала отырып, 4 тілді қатар меңгертуге сағаттар бөлу; 

хаттар мен өтініштерге 11-бапқа сəйкес мемлекеттік тілде немесе өтініш жасалған тілде жауап 

беруді  жүзеге  асыру,  өзге  мемлекет  өкілдерін  қабылдауда  Заңның 6-тарау 27-бабындағы 

«Қазақстан Республикасында басқа мемлекеттер өкілдерімен өткізілетін ресми қабылдаулар 

мен  өзге  де  шаралар  басқа  тілдерге  аударылып,  мемлекеттік  тілде  жүргізіледі»  жолдарын 

басшылыққа алу секілді жұмыс түрлері нақты жүргізіледі жəне қадағаланады.  

 «Əрине, қазақ тілін дамыту саясаты одан жерінуге, тіпті, қазақтардың өздерінің бойды 

аулағырақ ұстауына ықпал етпеуі керек. Керісінше,тіл Қазақстан халқын біріктіруші болуға 

тиіс. Бұл үшін тіл саясатын сауатты жəне дəйекті, қазақстандықтар сөйлесетін бірде-бір тілге 

қысым жасамай жүргізу керек,» - деген Елбасының сөзін ұстаным етсек, ұтылмасымыз анық. 

598

Қазақ  тілі 2025 жылға  қарай    өмірдің  барлық  саласында  үстемдік  етіп, 

қазақстандықтардың 95 пайызы  қазақ  тілінде  еркін  сөйлеп  жатса,  шын  мəнінде,  қазақ  пен 

қазақтың қазақша сөйлесері  хақ.  

Екінші, лицейде ағылшын тілін оқып-үйрену басты назарда ұсталады. Жаратылыстану 

бағытындағы  пəндерді  ағылшын  тілінде  оқыту  жолға  қойылған. 7-сыныпқа  қабылданған 

күннен  бастап  оқушыларға  алдымен  тіл  үйретіліп,  ағылшын  тілі  жаздың  бір  айы  бойы 

жүргізіледі.  Əр  ғылыми  пəнде  терминдерімен  қатар  пəндік  білім  ағылшын  тілінде  беріліп, 

оқушыларға  тілді  жан-жақты  біліп,  үйренуіне  қажеттілік  тудырылады.  Дəріс  беретін 

мұғалімдерінің қазақтармен қатар өзге ұлт өкілдері болуы да бұл үдерісті жеделдете жүргізуге  

ықпал  етеді.  Ағылшын  тілін  білудің  тағы  бір  артықшылығы – халықаралық  байқауларға 

тікелей барып қатысып, ағылшын тілінде еркін ғылыми жобалар қорғау мүмкіндігіне ие болу. 

Соңғы 3 жылдың  өзінде  лицейден 31 оқушы  осындай  жобаларға  қатысып,  оның 26-сы 

жеңімпаз  атанып,  білім  грантын  иеленді.  Бұл  тілді  жетік  меңгерудің  айқын  көрінісі  болса 

керек.  

Үшінші, орыс тілін меңгеру бір сыныпта қазақ, орыс топтарының оқушыларының аралас 

оқуымен-ақ  шешіледі  деуге  болады.  Тек  қазақ  тілі  сабағында  ғана  топқа  бөлінетін  сынып 

оқушылары бір-бірімен 4 тілде еркін сөйлесіп, араласады. Олар: қазақ, орыс, ағылшын, түрік 

тілдері.  

Сондай-ақ, лицейішілік іс-шаралар да 3 тілде жүргізіледі. Өзге ұлт өкілдері лицейде жиі 

болып  тұрады.  Жəне  тілдік  кедергі  ешқашан  болмайды.  Себебі  қай  ұлт  өкілі  келсе  де, 

оқушылар  еркін  сөйлеп,  тілмашсыз  түсініседі.  Соның  бірі  «Жеті  жұрттың  тілін  біл!»  атты 

өткізілген шараға 7 ұлттың өкілі келіп қатысты. Олар: Шаймқұлов Алымжан Əзизқұлұлы – 

өзбек этномəдени бірлестігінің төрағасы, Кашечкина Ольга Ивановна – «Славяне» этномəдени 

бірлестігінің мүшесі, Шин Вилорий Николаевич жəне Сон Эмма Сергеевна – кəріс этномəдени 

бірлестігінің мүшелері, Семеникина Мария Райнгольдовна – неміс этномəдени бірлестігінің 

мүшесі,  Смаханова  Раиса  Ханифовна    –  татар  этномəдени  бірлестігінің  мүшесі  жəне  лицей 

мұғалімдері филиппиндік Конние Караг жəне түрік  Байдаг Медине. 

Кеш  барысында  мемлекеттік  тіл  туралы    Елбасы  Н.Ə.Назарбаев  Жолдауынан  үзінді 

тыңдалып,  əлемдік  деңгейдегі  жəне  өз  лицейіміздегі  полиглоттар  туралы  таныстырылым 

жасалды.  Мұнан  соң  əр  ұлт  өкілі  өз  тілінде  сөйлеп,  өздері  аударма  жасады.  Қазақ  халқына 

деген ризашылықтарын қазақ тілінде жеткізіп жатты. Өздерінің ұлттық тілдерінде сөйлеп, əнін 

айтып,  биін  билей  отырып,  тіл  ұлттың  ұйытқысы,  татулықтың  дəнекері  екендігіне  көз 

жеткізілді. 

Еліміздің  ұстанып  отырған  тіл  саясатының  бағытының  дұрыстығын  осындай  шаралар 

арқылы дəлелдеуге болады. Тек білімді ұрпақты тəрбиелеуде ғана емес, еліміздегі бейбітшілік, 

ауызбіршілік, татулық, ұлттар достығы да тіл арқылы, бір-біріміздің тілімізге құрмет арқылы 

жүзеге астандығы осыдан-ақ белгілі.  

   Ұлт  болып  шешуге  тиіс  тағы  бір  мəселе – 2025 жылдан  бастап  əліпбиімізді  латын 

қарпіне, латын əліпбиіне көшіру туралы. Оның алғышарттары бар жəне интернет тілін жете 

меңгерген бүгінгі жастар үшін оның түк қиындық туғызбасы анық.  

Қазақстан  тəуелсіздігін  жариялаған  кезден  бастап  қазақ  лингвистері  мен  зиялы 

қауымының  арасында  латын  əліпбиіне  көшудің  пайдасы  мен  зияны  туралы  пікірталастар 

жүргізіле бастады. 2006 жылдың 24 қазанында өткен Қазақстан халықтары Ассамблеясының 

ХІІ  сессиясында  Елбасы  Нұрсұлтан  Назарбаев: «Қазақ  əліпбиін  латынға  көшіру  жөніндегі 

мəселеге қайта оралу керек. Бір кездері біз оны кейінге қалдырған едік. Əйтсе де латын қарпі 

коммуникациялық кеңістікте басымдыққа ие жəне көптеген елдер, соның ішінде посткеңестік 

елдердің латын қарпіне көшуі кездейсоқтық емес. Мамандар жарты жылдың ішінде мəселені 

599

зерттеп, нақты ұсыныстармен шығуы тиіс. Əлбетте, біз бұл жерде асығыстыққа бой алдырмай, 

оның артықшылықтары мен кемшіліктерін зерделеп алуымыз керек», – деген болатын.  Латын 

əліпбиіне  көшірілген  көршілес мемлекеттердің тəжірибесін назардан тыс қалдырмауды да 

осы жиында тапсырған еді. 

Кезінде  түркі  мəдениеті  жəне  өнерін  зерттеу,  оны  əлемдік  деңгейде  насихаттау 

мақсатында құрылған ТҮРКСОЙ-дың жиынында түркітілдес елдер латын əліпбиіне көшуді 

бір ауыздан қолдаған болатын. Түркі халықтары тілі ұқсас болса да, осы кезге дейін əр түрлі 

əліпбимен жазып жүр, латын  əліпбиін  пайдаланатын түркі  тілдес  мемлекеттердің  жазуы да 

бір ізге түсірілген емес. Бүгінгі таңда елімізде латын əліпбиіне көшу əлі де екі жақты тартыс 

пен талас тудырып отырған мəселе болып табылады.  

  

Өз басым қазақ қоғамының латын графикасына көшу керектігін жақтаушылардың бі-

рімін.  Латын  графикасына  көшу  Қазақ  мемлекеті  үшін  дауласатын  мəселе  емес,  ойласатын 

проблема. Жалпы, бұл идеядан біз басымызды алып қашпауымыз керек. Кезіндегі Кеңес үкі-

меті тұсында бізбен бауырлас кейбір халықтар латынға көшкенде, арамыздағы рухани байла-

ныстар  үзіліп,  бір-біріміздің  жазуымызды  түсіне  алмайтын  деңгейге  түсіп  кеттік.  Біз  бұған 

дейін отаршылдық саясаттың құрбаны болып келдік. Ал латын графикасын қабылдау арқылы 

біз рухани, саяси дербестігімізді де нығайта түсер едік. Олай болса, латын графикасы жалпы 

түркі  халықтарының  ортақ  түсінісетін  жазуы  болары  сөзсіз.  Қазіргі  уақытта  латын  əрпін 

қолдану, ең біріншіден, заман талабы болып отыр. Сондықтан да заманауи технологияларға 

тəуелді екенімізді мойындап, кез келген жаңа дүниелермен санасуымыз керек. Бұл үш тілде 

білім алу мəселесіне игі ықпал ететін үдеріс болатыны сөзсіз. 

Елбасы  аталмыш  Жолдауда  болашақтың  Қазақстанын    қалай  елестететіні  туралы: 

«Мен 2050 жылғы қазақстандықтар - үш тілде сөйлейтін білімді, еркін адамдардың қоғамы 

екеніне толық сенімдімін. Олар - əлемнің азаматтары. Олар саяхаттап жүреді. Олар жаңа білім 

меңгеруге құштар. Олар еңбексүйгіш. Олар - өз елінің патриоттары,» - дейді.  Лайым, солай 

болғай! 

Əдебиеттер тізімі 

1.

Қазақстан халықтары Ассамблеясының ХІІ сессиясы материалдары. 2006 ж. 24 қазан –

http://www.google.kz

 (22.09.2014) 

2.

ҚР Президентінің «Қазақстан – 2050» стратегиясы қалыптасқан мемлекеттің жаңа саяси

бағыты» атты Қазақстан халқына Жолдауы 2012 ж. 14 желтоқсан – 

www.akorda.kz

 (22.09.2014) 

3.

ҚР «Тіл туралы» Заңы 1997 жылғы 11 шілде. Алматы, 2008.

600

НОВЫЕ ПОДХОДЫ В ПРЕПОДАВАНИИ И ОБУЧЕНИИ: 

САМОРЕГУЛИРУЕМОЕ ОБУЧЕНИЕ УЧАЩИХСЯ НА УРОКАХ РУССКОГО 

ЯЗЫКА 

Есбулатова С. Б., Таникенова Г. Ш. 

Филиал АОО «Назарбаев Интеллектуальные школы» г. Талдыкорган 

РЕСПУБЛИКА КАЗАХСТАН

 

Аңдапта 

Бұл  мақалада  жаңа  тəсілдерді  енгізу  мəселесі,  соның  ішінде  орыс  тілі  мен  əдебиетін 

оқытудағы  өзіндік  реттелу  үрдісі  қарастырылған.  Мақалада  өзіндік  реттелуді  сабақтың 

тақырыбы  мен  мақсатын  анықтау,  жаңа  тақырыпты  түсіндіру  мен  бекіту,  бағалау 

кезеңдерінде    жүзеге  асыру  бойынша  практик-мұғалімдердің  тəжірибелерінен  мысалдар 

келтірілген.  Оқушыларды  белгілі  бір  дағдыларды  игеруге  жетелейтін  оқыту  ортасын  құру 

бойынша  сараптама  жасалған.  Топтық  жұмыстардың  дəлелді  ойлар  мен  ұсыныстарды 

қалыптастыратыны  туралы  айтылған.  Оқушылардың  метатанымдық  даму  үрдісін 

белсендіретін негізгі əдістер көрсетілген. 

Аннотация 

В данной статье раскрывается проблема внедрения новых подходов, а именно процесса 

саморегуляции в преподавании и обучении русского языка и литературы.  

В  работе  содержатся  примеры  из  опыта  работы  учителей-практиков  по  реализации 

саморегуляции  в  практику  на  определенных  этапах  урока:  при  определении  темы  и  целей 

урока, при объяснении нового материала, его закреплении, при оценивании. Дан анализ по 

созданию образовательной среды, которая приведет ученика к приобретению определенных 

навыков  и  умений.  Показано,  как  групповая  работа  развивает  навыки  аргументированной 

подачи  идей,  предложений.  Отражены  ключевые  моменты,  при  которых  активизируется 

процесс развития метапознания у учащихся.  

Abstract 

The article describes the problem of implementation of new approaches. Namely, the 

process of self regulation in the process of teaching the subjects of Russian language and Russian 

literature. It includes examples from the experience of teacher-practitioners related to the realization 

of self regulation in the practice in different stages of the lesson: during the identification of the 

topic and objectives of the lesson, the explanation of the new material and during the assessment. 

Analysis of creating an educational sphere, which will lead students to the formation of definite 

skills, is provided. It describes how group work develops skills of delivering well-argumented 

ideas, suggestions. Key aspects, which activate the process of metacognition of students are shown 

in the article. 

Современная  школа  должна  воспитать  в  ученике  готовность  к  инновационному 

поведению. Умение видеть проблемы и решать их – это новые требования жизни, которые 

касаются всех сфер жизни: и бытовой и социальной. Этим навыкам возможно обучить при 

реализации  новых  подходов  преподавания,  а  именно  модуля  «Обучение,  тому  как 

обучаться»,  который  относится  к  процессу  «саморегулирования»  в  котором  ученики 

601

посредством процесса метапознания развивают свои способности к пониманию и контролю 

опыта  обучения.  Это  один  из  самых  сложных  процессов  в  современном  преподавании,  так 

как  необходимо  не  только  научить  ученика  мыслить,  но  и  понимать  о  чем  и  как  думает 

ученик. Для этого нужно руководствоваться следующими «педагогическими механизмами: 

понимание  принципа  обучения,  принятие  во  внимание  стилей  обучения,  осознание 

необходимости и выбор методов личного самообучения на протяжении всей жизни; 

систематическое развитие мышления; 

исследование  и  выявление  собственных  творческих  талантов  и  путей  их  оптимального 

использования; 

эмоционально-положительное  отношение  к  обучению  как  к  увлекательному  процессу, 

способу самопознания; 

грамотное владение речью, вычислением и наличие пространственного мышления; 

высокая компетентность в области цифровых технологий.» [2, с. 127] 

Для  развития  навыков  саморегуляции  или  метапознания  учитель  должен  владеть  не 

только методами этого обучения, но и уметь анализировать сам процесс обучения. Для этого 

необходимо опираться на три компонента (измерения), описанные Флейвеллом (1976): 

познание себя в качестве ученика; 

знание, понимание и оценка целей и заданий; 

знание и мониторинг стратегий, необходимых для выполнения заданий. 

В связи с этим мы поняли, что акцент должен ставиться не на подаче информации, а на 

том, как научить учеников добывать знания, а также развитию навыков саморегуляции.  При 

саморегулируемом  обучении  ученик  должен  уметь  мотивировать  себя,  целеустремлённо, 

активно  использовать  все  свои  возможности  для  достижения  конечных  целей  задания, 

рационально  использовать  при  этом  время,  ресурсы  и  свои  силы.  Но  для  развитии 

саморегуляции  необходимо  создать  образовательную  среду,  которая  научит  ученика 

следующим умениям:  

 - умение определять цель учебного задания; 

- умение планировать учебное задание; 

- умение целесообразно выполнять учебное задание; 

- умение контролировать ход и результаты учебного задания; 

- умение оценивать ход и результаты учебного задания. 

Основная форма организации учебного процесса - урок строится на этих же принципах. 

Ученик лучше мотивирован, восприимчив к новым знаниям, когда четко и ясно определены 

задачи  урока.  Активная  деятельность  на  уроке  сделает  саморегулируемое  обучение 

творческим,  интересным  и  познавательным.  Познавательный  интерес  и  активизация 

деятельности  будут  работать  в  тех  случаях,  когда  соблюдены  три  ключевых  момента:  

1)

нужно 

привлечь 

учащихся 

к 

определению 

 

целей 

и 

задач 

урока; 

2) необходимо  возбудить    интерес  к  содержанию  материала  повторяемого  и  вновь

изучаемого; 

3)

применять 

на 

уроках 

интересную 

форму 

работы 

для 

 

учащихся.  

Так  например,  при  совместном  планировании  и  проведении  урока  русского  языка  по  теме 

«Однозначные  и  многозначные  слова»  мы  сочли  целесообразным  следующий  прием, 

который  вывел  бы  учащихся  на  определение  темы  и  целей  урока.  Приведены  в  пример 

словосочетания:  корень  зуба,  корень  дерева,  корень  родства,  корень  слова, учащиеся  после 

разбора  смыслового  значения  вышли  на  понимание  того,  что  слова  могут  иметь  не  одно 

значение,  а  несколько  значений.  Таким  образом,  вышли  не  только  на  тему,  но  и  на  цели 

602

урока,  которые  обозначили  следующим  образом:  уметь  определять  значение  слов,  уметь 

употреблять слова с многозначным значением. 

Знания,  полученные  по  «традиционной»  методике  преподавания,  вырабатывают  у 

учащегося  механическое  запоминание,  поверхностное  усвоение  изучаемого  материала  и  не 

дают  глубокого  понимания  предмета.  Такие  знания  не  используются  за  пределами  школы, 

быстро  забываются,  малополезны.  Глубокому  пониманию  предмета,  а  также  реализации 

саморегуляции  школьников  помогают  задания,  развивающие  критическое  мышление. 

Широко  применяемые  учителями  на  уроках  стратегии  критического  мышления  такие  как 

«мозговой  штурм»,  чтение  с  остановками,  синквейн,  ведение  дневника  двойной  записи, 

фишбоун  позволяют  активизировать  деятельность  учащихся  и  развивают  в  них  чувство 

ответственности, самостоятельности, творческого подхода в выполнении заданий. Например, 

чтение  текста  методом  ИНСЕРТ  помогает  ученикам  найти      знакомую  информацию,  и 

отметить  ту,  которая  им  незнакома.  Так  ученики  выявляют  проблему,  которая  требует 

изучения.  Выполняя  задания  с  использованием  стратегии  РАФТ  на  уроке  литературы  при 

изучении  повести  Троепольского  Г.Н. «Белый  Бим  Черное  ухо»,  ученики  также 

самостоятельно  определили  тему,  которую  они  будут  защищать.  Стратегии  выполнения 

задания  были  предложены  учителем,  форма  представления  работ  была  выбрана  учениками 

самостоятельно.  Мы  увидели  разнообразие  форм  представленных  работ:  объявления  в 

газету, рисунки учащихся, ролевая игра с элементами драмы. 

Мы  считаем,  что  принципы  саморегуляции  могут  развиваться  на  каждом  этапе  урока, 

при  выполнении  заданий  на  уроке.  При  изучении  новой  темы  «Притяжательные 

местоимения»  нами  были  запланированы  задания,  при  выполнении  которых  учащиеся 

использовали предыдущие знания по теме «Притяжательные прилагательные». Опираясь на 

свои  знания,  школьники  составили  и  вывели  определение  притяжательным  местоимениям. 

Сравнили свое определение с тем правилом, что помещено в учебнике. Это задание вначале 

выполнили  индивидуально,  затем  обсудили  в  группе.  У  каждого  была  возможность 

высказать  свои  идеи  и  предложения,  и  если  они  совпадали  с  мнениями  других,  то  ученик 

вырастал в собственных глазах, становился увереннее.  

Оценивание также тесно связано с процессом саморегуляции, уметь оценить не только 

товарища,  но  прежде  всего  себя,  один  из  важных  элементов  при  котором  происходит 

осмысление и анализ полученных знаний, что в свою очередь способствует их закреплению. 

Для  учителей  и  детей  важно  знать,  чего  они  пытаются  достичь,  что  требует  понимания 

критериев  достижения.  В  этой  связи  Программа  рассматривает  также  и  подходы  к 

критериальному оцениванию. [3, с. 75]. Дескрипторы, составляемые для самооценивания по 

темам   помогают ученику увидеть, где он находится в данный момент по изучаемой теме, до 

какого уровня он должен подняться и какие навыки, умения, знания он должен развить. Что 

он  должен  по  теме  урока  знать,  понимать,  применять,  передать  другому,  создать?  Ученик 

должен  видеть  и  знать,  что  и  как  оценивается  по  данной  теме,  и  какую  оценку  он  может 

заработать. Критериальное оценивание заставляет ученика задуматься о своих собственных 

знаниях  по  предмету.  Оценивание  работы  одноклассника,  комментарии,  приводимые  им  в 

качестве  аргумента,  повышают  учащегося  в  собственных  глазах  и  глазах  сверстников.  

Регулярное  использование  оценки  сверстников  и  самооценки  совершенствуют  совместную 

работу учеников и их самосознание.  В эссе на тему «Влияет ли самооценка на повышение 

качества  знаний?»  ученики  написали,  что  им  нравятся  уроки  русского  языка.  Когда  они 

оценивают  себя  по  шкале  оценивания  с  дескрипторами,  то  видят  свои  сильные  и  слабые 

стороны. Дескрипторы помогают получить хорошие знания. 

603

Учебная  деятельность  в  современной  школе  построена  на  создании  коллаборативной 

среды,  которая  позволяет  учащемуся  развиваться  и  в  социальном  и  эмоциональном  плане, 

так  как  они  слушают  различные  точки  зрения,  и  вынуждены  выражать  и  защищать  свои 

идеи.  При  этом  учащиеся  начинают  создавать  свои  собственные  уникальные 

концептуальные  рамки,  а  не  полагаться  только  на  экспертов  или  рамки  текста.  Таким 

образом, в условиях коллаборативного обучения, учащиеся имеют возможность общаться со 

сверстниками, представлять и защищать идеи, обмениваться разнообразными убеждениями, 

ставить под сомнения другие концепций, и принимать активное участие [4, с. 196].  

Работа  в  группах – часто  используемая  форма  обучения  на  уроках  русского  языка, 

которая помогает развить коммуникативные навыки, толерантность по отношению к чужим 

мнениям.  Преимущества группового обучения мы видим в том, что у учеников развивается 

умение слушать, умение работать в коллективе, умение аргументировано высказывать свои 

идеи,  выступать  перед  классом.  Активно  проходит  обсуждение  какой-либо  проблемы  в 

группе, которая начинается с индивидуальной работы, затем отражается на плакате. Ученики 

создают кластеры, отражают идеи на постерах, в таблицах, рисунках, готовят инсценировки. 

Например,  при  изучении  басен  И.А.Крылова  интересно  прошла  групповая  работа  по 

обсуждению вопроса: если вы были бы баснописцем, какие пороки человека высмеяли бы? 

Первая  группа  составила  синквейн  о  жадности  и  лени,  вторая  группа  представила  мини-

сочинение  о  грубости  и  непослушании.  Таким  образом,  выполняя  различные  творческие 

задания,  учащиеся  защищают  свои  работы,  объясняют,  комментируют,  стараясь  излагать 

свои  мысли,  идеи  последовательно,  ясно,  правильно.  Ученики  учатся  задавать  друг  другу 

вопросы  высокого  порядка.  Конечно  же,  не  всем  ученикам  с  казахским  языком  обучения 

удается  сформулировать  подобные  вопросы.  Но  самое  главное -  желание  научиться,  не 

отставать  друг  от  друга  приносит  свои  положительные  результаты.  Этот  вид  работы 

формирует  в  учащихся  такие  ценности  как  уважение  друг  к  другу,  честность  и 

ответственность  за  свое  обучение,  создает  доверительные  отношения  между  учениками  и 

учителем. 

В  целом,  саморегулируемое  обучение  найдет  свое  продолжение  в  нашей  практике,  так 

способствует  развитию  самостоятельности  учащихся,  глубокого  понимания  предмета  и 

отвечает требованиям современного образования. 

жүктеу/скачать 16,98 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: