Г. К. Ахметова-п.ғ. д., профессор, Ж. А.Қараев- п.ғ. д., профессор

73
БІЛІМ БЕРУДЕГІ МЕНЕДЖМЕНТ № 2,  2016 г. 
УДК 376.02
МҮМКІНДІГІ ШЕКТЕУЛІ БАЛАЛАР ТӘРБИЕСІНДЕГІ ӘЛЕУМЕТТІК ПЕДАГОГ 
ҚЫЗМЕТКЕРІНІҢ АЛАТЫН ОРНЫ
Ногайбаев Е.О.
Өрлеу»БАҰО» АҚ филиалы ҚР ББЖҚБАРИ, Алматы
Беже С.
Әл- Фараби атындағы ҚазҰУ, Алматы
Түйіндеме. 
Мақалада  мүмкіндігі  шектеулі  балалардың  құқықтapы  мeн  мүддeлepiн  сaқтay 
сaлacындaғы  ұлттық  сaясaттың  нeгiзгi  бaғыттapы,  кемтар  балаларды  әлеуметтік  және 
медициналық-педагогикалық түзеу арқылы қолдау туралы заңдар, балалардың құқықтары туралы 
халықаралық  конвенциялар,  мүмкіндігі  шектеулі  тұлғаларды  тең  құқылы  мүмкіндіктермен 
қамтамасыз ету туралы стандартты ережелер және мүмкіндігі шектеулі балалардың тәрбиесіндегі 
әлеуметтік педагог қызметкерлерінің алатын орны туралы талдау жасалған.
Түйінді сөздер: 
мүмкіндігі шектеулі балалар, әлеуметтік қолдау, медициналық-педагогикалық 
түзеу, педагогикалық қолдау, медициналық оңалту.
Мүмкіндігі  шектеулі  азаматтарымызға 
көбірек  көңіл  бөлу  керек.  Олар  бізде  аз  емес, 
ондай  адамдарға  қамқорлық  көрсетілуге  тиіс, 
бұл  –  өзіміздің  және  қоғам  алдындағы  біздің 
парызымыз. Н.Ә.Назарбаев
Бiздiң  елiмiздe  мүмкiндiгi  шeктeyлi,  яғни 
мүгeдeк,  тiл  кeмicтiгi  бaр,  көз  жaнapынaн 
aйыpылғaн,  ayтизмгe  ұшыpaғaн  бaлaлapғa 
дeгeн  қoғaмдa  өрecкeл  көзқapac  қaлыптacқaн. 
Бaлaлapдың  құқықтapы  мeн  мүддeлepiн 
сaқтay  сaлacындaғы  ұлттық  сaясaттың  нeгiзгi 
бaғыттapының  бiрi  мүгeдeк  бaлaлapды 
әлeyмeттiк oңaлтy бoлып тaбылaды, oл мүгeдeк 
бaлaлapдың  тiршiлiк  әрeкeтiнiң  шeктeлyiн 
eңcepyi,  әлeyмeттiк  мәpтeбeciн  қaлпынa 
кeлтipyi,  әлeyмeттiк-тұpмыcтық  жәнe  eңбeккe 
бeйiмдeлyi жәнe мaтepиaлдық тәyeлсiздiккe қoл 
жeткiзуi үшiн жaғдaйлaр жaсay apқылы жүзeгe 
aсыpылaды.[1]
Адамның ең маңызды игілігі – жеке басының 
бостандығы  мен  құқықтары  болып  табылады. 
бұл  құқықтар  мен  бостандықты  қорғау, 
әлеуметтік қолдау, оны іске асыру механизмдері 
конституциялық-құқықтық  жарықтарда  және 
адам құқығы туралы халықаралық құжаттарда 
белгіленген. 
«Кемтар  балаларды  әлеуметтік  және 
медициналық-педагогикалық  түзеу  арқылы 
қолдау»  туралы  Заңның  4  тарауында  кемтар 
балалардың  құқықтары  бекітілген,  нақты  ата-
аналарының  және  өзге  де  заңды  өкілдерінің 
құқықтары  мен  міндеттері  көрсетілген.  15 
бап  кемтар  балалардың  әлеуметтік  және 
медициналық-педагогикалық  түзеу  арқылы 
қолдауды  кепіл  түрде  тегін  алуға  құқығын 
бекітті. [2]
«Балалардың  құқықтары  туралы  Кон-
венцияда»  мүмкіндігі  шектеулі  балалардың 
ерекше күтімге, білім алуы мен дайындығына, 
әлеуметтік ортада, қоғамда толық құқылы өмір 
сүруін  қамтамасыздандыру  мазмұны  23  бапта 
белгіленген. 
«Мүмкіндігі  шектеулі  тұлғаларды  тең 
құқылы мүмкіндіктермен қамтамасыз ету тура-
лы стандартты ережелер» (БҰҰ), мүмкіндіктері 
шектеулі  тұлғалардың  қалыпты  дамыған 
адамдармен  әлеуметтік  жағынан  да,  саяси, 
азаматтық, экономикалық, мәдени жағынан тең 
құқылы екені айтылған. Бұл құқықтық құжатта 
мүмкіндіктерінің  түріне  қарай  мемлекетімізде 
арнайы  стратегиялар,  ақпараттық  қызмет  пен 
қол жетімді құжаттарды әзірлеудің қажеттілігі 
жайлы бекітілген. [3]
Қазіргі  кезеңде  еліміздегі  мүмкіншілігі 
шектеулі  балалар  санының  көбеюі,  денсаулық 
сақтау,  білім  және  әлеуметтік  қорғау 
салаларының осы мәселеге көңіл бөлуін талап 
етіп  отыр.  Жыл  санап  мүмкіншілігі  шектеулі 
балаларға  деген  қоғамның  көзқарасы  өзгеріп, 
оларды  қоғамның  бір  мүшесі  ретінде  қарауға 
бет бұрды. Үкіметіміздің мүмкіншілігі шектеулі 
балаларға  арналған  көптеген  көмектерінің 
ішінде  үйде  әлеуметтік  көмек  беру  ерекше 
орын  алады.  Үйде  әлеуметтік  көмек  беру 

74
МЕНЕДЖМЕНТ В ОБРАЗОВАНИИ № 2,  2016 г. 
барлық  мүгедек  балаларға  емес,  олардың 
ішінде  өз-өзіне  қызмет  етуі  төмен,  қозғалысы 
нашар, үйде оқитын, үйде тәрбиеленетін және 
ешқандай  бағдарламамен  оқуға  жарамсыз  ба-
лалар  мен  жасөспірімдерге  көрсетіледі.  Осы 
орайда  әлеуметтік  қызметкердің  міндеті  кеміс 
балалардың жан айқайын қоғамға жеткізу, яғни 
бала  ағзасындағы  ауытқулар  мен  бөгеттердің 
себеп-салдарын анықтап, олардың отбасындағы 
қарым - қатынастарын дамытып, дені сау бала-
мен араласуына жағдай туғызу. 
Л.С.  Выготский  бала  бойындағы  кемістігін 
толықтырудың  екі  түрлі  ерекшелігі  бар,  оның 
бірі  –  бала  психологиясының  даму  шамасына 
орай  тәрбие  талаптары,  екіншісі  –  кемістігін 
қалпына келтірудің өз бойындағы ерекшеліктері 
мен  мүнкіндіктері  деп  атап  көрсетеді.  Сондай 
–  ақ  ол  бала  бойындағы  кемістікті  әлеуметтік 
жолмен толтыруға болады деді, ол үшін кемтар 
балаларға  үнемі  қамқор  көрсетіліп,  оқыту  мен 
тәрбиелеу істерін жүйелі түрде жүргізіліп отыру 
керектігіне ерекше мән берген.
Әлеуметтік  тәрбие  баланың  кемтарлығын 
толықтырады, 
мүгедектігін 
төмендетеді, 
мүгедектің  одан  ауыр  түрінен  сақтандырады. 
Сондықтан  да  бала  мен  отбасына  әлеуметтік 
–  педагогикалық  қолдау  көрсету  жүйесі 
өзгерістер мен жаңалықтарды аса қажет етеді.
Дімкәс баланың өмірге келуі, шын мәнінде, 
отбасын  психологиялық  өзгерістерге  алып 
келеді.  Ауытқушылығы  бар  баланың  отба-
сында  алғашқы  күннен  бастап  ата-анасының 
ұнжырғасы  түсіп,  күйзеліске  тап  болады. 
Ата-аналарының  қоршаған  ортамен  қарым-
қатынасы үзіледі, қатынас аясы тек туыстары, 
дәрігер, мұғалімдермен ғана шектеледі. Баланың 
мінез-құлқы, тәртібіндегі өзгерістер ата-ананың 
күткеніндей,  ойындағыдай  болмай,ата-анаға 
қайғымен  мазасыздық  жағдайын  әкеледі.  Сол 
себепті  отбасындағы  өзара  қарым-қатынастар 
бұзылады,әрі  қиындыққа  тіреледі.  Тіпті  кей 
жағдайда  отбасының  бұзылуына(ажырасуға 
дейін)  әкеледі.  Cондықтан  мұндай  балаларды 
тәрбиелеуде  ата-аналарға  тек  педагогтардың 
ғана емес арнайы мамандардың да көмегі қажет.
[4]
Арнайы  педагогиканың  дамуының  қазіргі 
кезеңінде  дамуында  ауытқуы  бар  балаларға 
білім  беруге  ықпал  ету  мәселесі  өте  өзекті 
орынды алуда. Бұл мәселені шешуде әлеуметтік 
қызметкерлердің орны ерекше. Әлеуметтік пе-
дагог – арнайы (түзету) білім беру мекемесінің 
қызметкері,  ол  барлық  институттардың 
өкілдері (педагог, психолог, дәрігер, әлеуметтік 
қызметкерлер,  құқық  қорғау  органдарының 
қызметкерлері,  еңбек  ұжымы  және  ата-ана-
лар)  және  басқа  да  қызығушылық  танытқан 
тұлғалармен  тығыз  қарым-қатынаста  болады. 
Арнайы (түзету) мекемелеріндегі әлеуметтік пе-
дагог іс-әрекетінің негізгі мақсаты төмендегідей 
болып табылады: 
 
—
бала 
тұлғасының 
дамуы 
(дене, 
әлеуметтік, рухани және ақыл-ойының дамуы) 
үшін жағымды жағдай жасау;
 
—
баланың  әлеуметтік  бейімделуінде 
кешенді көмек көрсету;
 
—
өмірлік кеңістікте баланы қорғау;
 
—
бітіруші түлектердің кәсіби бағдарлануы 
мен интернаттан кейінгі өмірінің бейімделуіне 
көмек көрсету.
Әлеуметтік қызметкер мүмкіндігі шектеулі 
баланы  өз-өзіне  қызмет  етуге,  тұрмыстық 
еңбекке  бейімделуге,  баланың  уақытын  дұрыс 
ұйымдастыруға, уақыттың пайдалы да, көңілді 
болуына,  қоршаған  ортамен  қарым-қатынас 
жасай білуге үйретеді. Ата-анасына, туыстарына 
және  балаға  психологиялық  көмек  көрсетеді. 
Міне  осы  жұмыстарды  атқаруда  әлеуметтік 
қызметкер  келесі  ұстанымдарды  қолданады: 
табиғатпен  танысу,  серуендеу,саяхат  жасау, 
сурет салу, әңгімелесу, ойын ойнау, дамытушы 
жаттығулар  жасау,  бірге  фильмдер  көру, 
ертегілер  мен  әңгімелер  оқып  беру,оны 
талқылау,  емханалар  мен  ауруханаларға 
апару,  заттарды  қолдануға  үйрету.  Сондықтан 
мүмкіндігі шектеулі баланың қоғамның толық 
қанды  мүшесі  ретінде  сезінуін  қалыптастыру 
жолында  әлеуметтік  қызметкердің  алатын 
орны ерекше.
Әлеуметтік педагогтың неғұрлым маңызды 
міндеттерінің бірі-ата-аналарды педагогикалық 
білім  мен  дағдыға,  оның  теориялық  және 
практикалық  ықылымдарын  жетілдіру  болып 
табылады.  Жұмыла  педагогикалық  әрекет 
етудің  мұндай  нәтижесі  ата-аналардың  өз 
баласына  ғана  емес,  сонымен  қатар  біртұтас 
сынып  оқушыларын  тәрбиелеу  белсенділігіне 
әкеледі.  Әлеуметтік  педагог  пен  ата-ана 
әріптестер ретінде бірін-бірі толықтырады. 
Әлeyмeттiк 
қызмeткeр 
мүмкiндiгi 
шeктeyлi  бaлaлaрдың  aтa-aнaлaрынa  oлaрды 
дұрыc  дaмытy  жәнe  тәрбиeлey  мaқcaтындa 
төмeндeгiдeй ұcыныcтaр бeрeды: 
1.Бaлaның  eрeкшeлiгiн  дұрыc  түciнiп, 
қaбылдaңыз.
2.Бaлaңызғa  үнeмi  шыдaмдылық  пeн 
cүйicпнeшiлiк тaнытыңыз.
3.Әрқaшaн  өз-өзiңiзгe  ceнiмдi  бoлып, 

75
БІЛІМ БЕРУДЕГІ МЕНЕДЖМЕНТ № 2,  2016 г. 
бaлaңызғa  iшкi  жaғымcыз  қoбaлжyлaрыңызды 
көрceтe бeрмeңiз.
4.Үй  тұрмыcынa  бaйлaныcты  жұмыcтaрды 
бaлaңызбeн бiргe aтқaрyғa тырыcыңыз.
5.Бaлaның  өз  құрдacтaрымeн  жиi  қaрым-
қaтынacтa  бoлyынa  ықпaл  жacaңыз.  Қoрщaғaн 
oртaмeн қaрым-қaтынacыңызды үзбeңiз.
6.Eгeр 
бaлaңыздaн 
oйыңдaғыңыздaй 
нәтижe шықпaca рeнжiп,өкiнбeңiз.
Нәтижe мiндeттi түрдe бoлaды.
7.Бaлaңызғa  көмeк  бeрeтiн  aрнaйы 
мaмaндaрмeн тығыз бaйлaныcтa бoлыңыз.
Мүмкіндігі 
шектеулі 
балалардың 
психологиялық-педагогикалық 
түзелуіне, 
медициналық  оңалтуға  бала  тағдырына 
жауапты  ұстаздар,  дәрігерлер,  әлеуметтік 
қызметкерлер  бірлесіп  ата-анамен  тығыз 
байланыста  жұмыс  атқарғанда  ғана,  олардың 
қоғамдық толыққанды мүшесі ретінде сезінуіне 
жол ашылады.
Мүмкіндігі  шектеулі  балалар  отбасының 
әлеуметтік-педагогикалық 
проблемаларын 
зерттеп  білу  және  оларды  шешуге  әлемдік 
тәжірибеге сүйене отырып, отандық төл маман-
дарды  тарту  бүгінгі  күн  тәртібіндегі  ең  өзекті 
мәселе болып табылады. Мүмкіншілігі шектеулі 
баланың  тәрбиесі-дефектологияның  негізгі 
ұғымдарының бірі. Бұл процестің мақсаты мен 
міндеті жалпы педогогикалық принциптерімен 
анықталған,  яғни,  оларды  қоғамдық  пайда-
лы  өмірге  бейімдеу,  азаматтық  қасиеттерін 
қалыптастыру, бұлардың бәрі дефектіге сәйкес 
деңгейде,  соған  тән  әдістемелермен  жеткізілуі 
және түзетілуі тиіс. Тәрбиенің бұл түрі тек қана 
педагогтармен ғана емес,арнайы мамандардың 
көмегімен жүзеге асырылады.
Отбасы 
баланың 
тұлға 
ретінде 
қалыптасуына,  қоғамда  алғашқы  қадам  жаса-
уына  жәрдемдесуі  тиіс.  Мүмкіншілігі  шектеулі 
бала дүниеге келгеннен кейін оның тәрбиесіне 
отбасының  әр  бір  мүшесі  жауапты.  Өйткені 
мұндай  балалар  отбасына  көптеген  проблема-
ларды өзімен бірге ала келеді. Ата- ана балаға 
қойылған  аңғарымды  алғаш  естіген  кезде 
үрейленіп,  қорқыныш  сезіміне  беріле  бастай-
ды. Одан кейін өздерін кінәлі санау басталады. 
Сондықтан, мұндай отбасылар арнайы педагог 
мамандардың,  соның  ішінде  дефектолог,  пси-
холог,  әлеуметтік-педагогтардың  көмектеріне 
зәру. 
Өйткені мұндай балалар ерекше көңіл бөлуді, 
арнайы  тәрбиелеу  мен  оқытуды  талап  етеді. 
Мүмкіншілігі  шектеулі  баланың  отбасындағы 
қарым- қатынасын және өзі қатарлас балалар-
мен қарым-қатынасын анықтау, олармен бірдей 
деңгейде  араласуына  мүмкіндік  туғызу,  білім 
деңгейіне  сай  оқыту  және  қоғамның  болашақ 
өз-өзіне сенімді азамат етіп тәрбиелеу үшін пе-
дагог мамандар ата-аналармен, әлеуметтік сала 
қызметкерлерімен тығыз байланыста болуы ке-
рек. Тек осы жағдайда ғана, мүмкіндігі шектел-
ген балалардың өздерін қоғамның толыққанды 
азаматы  ретінде  қабылдауына  жағдай  туатын 
еді.[5]
Егер  әлеуметтік  педагогикалық  үрдісте 
мүмкіндігі  шектеулі  балаға  алғашқы  сәттерде 
көмек  беру  үшін  оның  отбасын,  ол  өмір  сүріп 
отырған  ортасын  зерттеп,  талдай  алсақ, 
онда  баланы  өзі  өмір  сүрген  әлеуметтік 
ортаға  араластыру,  бейімдеу,  әлеуметтендіру 
мәселелеріне  белсенді  қатыстыру  мүмкіндігі 
туады.  Тек  осы  жағдайда  ғана  әлеуметтік 
педагогикалық  үрдісін  дұрыс  ұйымдастырып, 
түрлі  әлеуметтік  кедергілерге  қарсы  тұра 
алатын,  білімді,  мәдениетті,  еңбекқор  жеке 
тұлғаны  қалыптастыру  мүмкін  болар  еді. 
Бұл  қасиеттерді  бала  бойына  дарыту  үшін 
мүмкіншілігі шектеулі балалардың психология-
сын терең, жетік меңгеру керек. 
Әлеуметтік  бейімдеудегі,  тәрбиелеудегі 
кемшіліктерді жеңу үшін әлеуметтік педагог ата- 
аналар мен бірігіп арнайы түзету жұмыстарын 
ұйымдастыру қызметі ерекше маңызды екенін 
айта  отырып  әлеуметтік  педагог  мүмкіндігі 
шектеулі  балалардың  психологиялық  – 
педагогикалық түзелуіне жауапты ұстаздармен, 
дәрігерлермен,  әлеуметтік  қызметкерлермен, 
психологтармен,  ата  –  аналармен  бірлесіп 
жұмыс  атқарса,  онда  баланың  жалпы  даму 
деңгейі  көтеріліп,  қарым  –  қатынаста  өзін 
басқара  алуға,  қоршаған  ортаны  танып  білуге 
жолы  ашылып,  қоғамыздың  толыққанды 
мүшесі ретінде қалыптасуына көмек болар еді.
Пайдаланылған әдебиеттер
1.  Декларация о правах инвалидов. Генеральной Ассамблеи от 9 декабря 1975 года. Сайт: 
http://www.un.org/ru
2.  Кемтар балаларды әлеуметтік және медициналық-педагогикалық түзеу арқылы қолдау 
туралы ҚР Заңы. – Астана.-2002
3.  Конвенция о правах ребенка. Генеральной Ассамблеи от 20 ноября 1989 года. Сайт: http://

76
МЕНЕДЖМЕНТ В ОБРАЗОВАНИИ № 2,  2016 г. 
www.un.org/ru 
4.  «Әлеуметтік педагогика және өзін – өзі тану». Республикалық педагогикалық – әдістемелік 
журнал . №6, 2014
5.  Байтұрсынова А.А. «Арнайы педагогика: проблемалар мен даму болашағы». Оқу құралы.- 
Алматы, 2008.
РОЛЬ СОЦИАЛЬНОГО ПЕДАГОГА В ВОСПИТАНИИ ДЕТЕЙ С ОГРАНИЧЕННЫМИ ВОЗМОЖНОСТЯМИ
Ногайбаев Е., Беже С.
Аннотация. 
В статье рассмотрены права и главное направление национальной политики в сфере 
сохранения  прав  детей  с  ограниченными  возможностями.  Особенности  детей  с  ограниченными 
возможностями, закон «о поддержке детей-инвалидов общественными и медико-педогогическими 
методами  направления»,  Конвенций  о  правах  детей  стандартные  правила  обеспечения 
равноправными  возможностями  детей  с  ограниченными  возможностями  и  роль  социальных 
педагогов в воспитании детей с ограниченными возможностями.
Ключевые слова: 
дети с ограниченными возможностями, социальное сопровождение, медико-
педагогическая коррекция, педагогическое сопровождение, медицинская реабилитация.
THE ROLE OF THE SOCIAL TEACHER IN EDUCATING CHILDREN WITH DISABILITIES
Nogaibaеv E., Bezhe У.S.
Abstract. 
The article is written on the rights and the main direction of national policy in the field of 
conservation. The duty of children with disabilities, the law “support for children with disabilities and 
public health methods Pedagogical direction”, the Convention on the rights of children the standard rules 
to ensure equal opportunities for children with disabilities and the social place of teachers in the education 
of children with disabilities.
Keywords: children 
with disabilities, social support, medical and pedagogical correction, educational 
support, medical rehabilitation .

77
БІЛІМ БЕРУДЕГІ МЕНЕДЖМЕНТ № 2,  2016 г. 
ЖАҢА ТЕХНОЛОГИЯЛАР 
НОВЫЕ ТЕХНОЛОГИИ 
NEW TECHNOLOGIES
УДК 37.01:001.8
ПОРТФОЛИО КАК ПОКАЗАТЕЛЬ КОМПЕТЕНТНОСТИ УЧИТЕЛЯ
Насырова Г.У., Жартынова Ж.А.  
ФАО «НЦПК Өрлеу» РИПК СО, Алматы
Аннотация. 
В  статье  рассматривается  значимость  формирования  Портфолио,  как  средства 
целенаправленной,  систематической  и  непрерывной  самооценки  результатов  деятельности 
учителя  и  оно  направлено  на  отслеживание  динамики  профессионального  развития  учителя. 
Статья предлагает примерную структуру Портфолио и определенные требования к содержаниям 
разделов.  Иметь  электронную  версию  Портфолио,  удобно  и  для  самого  преподавателя,  чтобы 
определить параметры посткурсовой деятельности в формате соответствующих доказательств. По 
своему желанию и усмотрению составитель Портфолио может добавить к нему и новые пункты, в 
случае необходимости. Таким образом, прислушавшись к приведенным советам и рекомендациям, 
любой учитель может систематизировать свои материалы на должном уровне. 
Ключевые  слова: 
портфолио,  обратная  связь,  рефлексия,  структурировать  доказательства, 
посткурсовая практика.
Стоит  отметить,  что  до  внедрения 
Программы  уровневых  курсов  повышения 
квалификации  учительское  отношение  к 
термину  «портфолио»  было  разное.  Кто- 
то  это  считал  обязательным  только  для 
аттестационного  периода,  а  кто-то  для 
фиксации  учительских  достижений.  К  тому 
же,  далеко  не  каждый  учитель  системно 
пополнял  свое  собственное  портфолио,  так 
как  не  считал  это  нужным,  а  может  быть  и 
просто  не  задумывался  о  его  необходимости. 
Теперь же, для отслеживания обратной связи в 
посткурсовой  период  в  общеобразовательных 
школах,  приоритетным  становится  именно 
комплектование  учительского  Портфолио,  как 
одного  из  способов  сбора  доказательств  при 
определении уровня практических  действий  и 
их результатов. 
Прежде  чем  акцентировать  внимание 
на  структуру  действующего  Портфолио 
в  посткурсовой  период,  давайте  уточним 
следующее:  «Одной  из  образовательных 
технологий, 
поддерживающей 
компетентностно-ориентированный  подход  в 
образовании,  развитие  самостоятельности,  яв-
ляется технология работы с портфолио. Термин 
“портфолио” (такой термин используется в тех-
нологии критического мышления или портфель 
– адаптация термина в русском языке) пришел в 
педагогику, так же как и запрос на новую обра-
зовательную парадигму, из политики и бизнеса. 
Портфолио могут быть служебными, професси-
ональными,  деловыми  и  представляться  как  в 
текстовом, так и в электронном виде. Существу-
ют различные подходы к определению понятия 
портфолио. 
Портфолио
 – это: 
 
—
способ  фиксирования,  накопления  и 
оценки  (включая  самооценивание)  индивиду-
альных  достижений  школьника  в  определен-
ный период обучения;
 
—
коллекция работ и результатов учащего-
ся, демонстрирующая усилия, прогресс и дости-
жения в различных избранных им областях;
 
—
систематический  и  специально  органи-
зованный  сбор  доказательств,  используемых 

78
МЕНЕДЖМЕНТ В ОБРАЗОВАНИИ № 2,  2016 г. 
учителем  и  учащимися  для  мониторинга  зна-
ний, навыков и отношений школьников. 
(Н.Б.Железнякова 
«Использование 
технологии  «Портфолио»  -  http://rmo-msk.ru/
metodicheskaya-kopilka)
.
Значить, работу с портфолио можно и нуж-
но  формировать  с  началом  педагогической 
деятельности  и  данный  процесс  является  це-
ленаправленным,  где  осуществляется  преем-
ственность в обучении и учительской практики. 
Как  известно,  в  рамках  любой  школы  формат 
наблюдений и изучение учительской практики 
отслеживается по следующим направлениям: 
1.  личная информация (достижения)
2.  планирование
3.  рабочие материалы
4.  публикации 
У  каждого  педагога  портфолио  должно 
быть индивидуальным, ровно, как и он сам, так 
как не бывает двух одинаковых учителей, ведь 
каждый из них имеет собственные успехи, нара-
ботки, профессиональные навыки, а также про-
чие  индивидуальные  особенности.  Но  сегодня 
учителя  зачастую  прибегают  к  эпизодическим 
или  фрагментным  действиям  по  формирова-
нию  накопительных  папок,  т.е.  если  востребо-
вано, то вкладывает и показывает, если нет - то 
«забыто». Это неправильно, тем более на сегод-
няшний день учительское Портфолио – важный 
документ,  который  является  некой  копилкой, 
куда  складываются  все  материалы  с  практи-
ческими  доказательствами  «от  апробации  до 
ресертификации». Также наблюдается, сегодня 
учителя нуждаются не только в разнообразном 
арсенале  стратегий  обучения,  в  предоставле-
нии  им  возможностей  применения  различных 
педагогических подходов, а также, в получении 
персональной обратной связи для определения 
уровня собственной практики. 
Благодаря уровневым курсам казахстанские 
учителя  получили  и  получают  обстоятельные 
знания  о  том,  как  происходит  обучение.  Они 
научились  определить  уровень  мотивации 
отдельных  учащихся,  могут  сотрудничать  не 
только  с  коллегами  по  преподаваемому  ими 
предмету, но и по другим учебным предметам в 
рамках  сетевых  профессиональных  сообществ. 
Совершенствуют 
свои 
потенциальные 
профессиональные способности при управлении 
и  планировании  учебной  среды.  Непрерывно 
рефлексируют  в  ходе  своей  практики  для 
того,  чтобы  учиться  самому  и  обучать  других 
коллег. «Поистине новым является заключение 
о  том,  что  перечисленные  навыки  значимы  за 
пределами  общепедагогического  контекста 
и  потому  уровнем  их  развития  у  конкретных 
субъектов,  равно  как  и  коллектива  субъектов, 
обусловлена  в  конечном  итоге  динамика 
изменений  мировой  экономики.  В  этой  связи, 
школы должны быть более последовательны в 
обучении  критическому  мышлению  учащихся, 
в  комплексном решении проблем, касающихся 
индивидуальности  каждого  ученика.  Для 
реализации 
подобных 
принципиальных 
изменений необходимо принятие обязательств 
по  руководству  школами  и  активное  участие 
в  их  выполнении  наиболее  опытных  и 
талантливых педагогов, всех заинтересованных 
сторон системы образования (Руководство для 
учителя второго (основного) уровня, 4 издание 
– 144 стр.). 
В  рамках  уровневых  курсов  учителя 
осознали,  что  работать  «по  накатанной», 
теперь  не  получится,  именно  апробируя  идеи 
нововведений  коллег  в  обучении,  учителя 
убеждаются в значимости роли учителя-лидера 
в условиях школы. Сегодня школьный учитель 
поставлен  в  такие  форматы,  когда  овладение 
исследовательскими  навыками  выступает 
обязательным  условием  его  формирования 
как  педагогического  субъекта  согласно  новой 
парадигме  и  методологии  образования. 
Школьный  учитель  сумел  определить,  что 
основной  целью  образования  становится  не 
простая совокупность знаний, умений и навыков, 
а  основанная  на  них  личная,  социальная  и 
профессиональная компетентность – это умение 
самостоятельно  добывать,  анализировать  и 
эффективно использовать информацию, умение 
рационально и эффективно жить и работать в 
быстро изменяющемся мире. 
Проработав  несколько  лет  в  системе 
повышения квалификации, все чаще убеждаемся, 
что существует много подходов к формированию 
навыков  рефлексии  (самооценки)  у  учителя. 
Учителя  сегодня  не  загонишь  в  формулу 
«знания-умения-навыки», и нет определенного 
инструмента,  которым  можно  измерить 
все  достижения,  неповторимые  моменты 
педагогического  творчества  в  повторяющемся 
учебном  процессе.  Ничем  не  измеряются  в 
труде учителя и озарения, которые возникают 
при  изучении  и  внедрении  ключевых  идей  в 
контексте 7 модулей по Программе уровневых 
курсов.  Поэтому  в  следующих  рекомендациях 
мы  намерены  показать  вам  примерный 
электронный 
формат 
систематизации 
материалов,  накопленных  вами  в  ходе 

79
БІЛІМ БЕРУДЕГІ МЕНЕДЖМЕНТ № 2,  2016 г. 
педагогической практики. Ваше педагогическое 
портфолио  является  авторским  отчетом  о 
результативности практической деятельности, 
что позволяет увидеть картину по реализации 
коучинга,  менторинга  и  исследований  в 
действии. Ваш накопленный материал должен 
обеспечить  отслеживание  результатов  ваших 
действий,  продемонстрировать  способности 
практического применения профессиональных 
знаний и умений. 
Какова  же  структура  портфолио  сертифи-
цированного  учителя?  Есть  ли  общепринятая 
модель  портфолио?  Нет.  Как  было  отмечено 
выше  Портфолио  школьного  учителя  очень 
индивидуально  и  при  формировании  портфо-
лио  большую  роль  играет  специфика  учебной 
дисциплины в контексте изменяемой практики. 
Здесь должны воедино сливаться личные педа-
гогические идеи и убедительные средства под-
тверждения их эффективности, накапливаются 
сведения,  касающиеся  достижений  конкретно-
го учителя в преподавании и обучении в рамках 
реализуемой практики, например:
Таким образом, данная структура позволяет 
не  только  собрать  все  документы  вместе,  но 
у  каждого  будет  возможность  в  электронном 
виде  компоновать  собственные  материалы  в 
одно целое, где каждая папка представляет свое 
доказательства и ни в коем случае такое порт-
фолио  не  является  «беспорядочной  свалкой» 
всех и все.
Почему  мы  рекомендуем  данный  формат? 
Потому что, часто задаются вопросы о том, как 
собирать материалы для подтверждения серти-
фицированного уровня, о работе и отчетности, 
которую  учитель  должен  иметь  в  наличии  и 
предоставлять по мере необходимости. То есть, 
вы  внедряете  идеи  7  модулей  в  свой  учебный 
план на всех уроках во всех классах и для под-
тверждения этой деятельности вы составляете 
ССП  по  всем  урокам,  которые  ведете.  Как  от-
метили  выше,  по  направлениям  деятельности 
у вас должен быть план, согласованный с адми-
нистрацией  или  рассмотренный  в  школьном 
сообществе сертифицированных учителей. 
Планирование  –  это  первоочередной доку-
мент для обоснования при любых финансовых 
отчетностях,  где  распределены  сроки  и  часы 
практических мероприятий. К тому же, это воз-
можность в любое время объяснить какой дея-
тельностью вы занимались и занимаетесь, под-
твердить это соответствующими материалами, 
доказательствами. Например, если вы провели 
урок – его рефлексия с подтверждениями, если 
посещали  урок  менти  –  таблица  наблюдения, 
беседа после урока – рефлексия подопечного и 
ваша  обратная  связь,  коучинг  –  план,  рефлек-
сивный  отчет  с  доказательствами.  Таким  об-
разом, ежедневно, еженедельно в электронном 
формате пополняется разделы портфолио, свои 
материалы  будете  предоставлять  по  требова-
нию  в  рамках  запрашиваемой  формы  для  ана-
литики посткурсовой деятельности. 
Как  было  отмечено  на  семинаре  сове-
щания,  организованный  АО  НЦПК  «Өрлеу» 
(23-25.12.2015 г.) отличительной чертой сегод-
няшнего мониторинга как основополагающего 
механизма  управления  качеством  повышения 
квалификации педагогов республики является 
достоверная  информация  о  соответствии  фак-
тического  результата  его  ожиданиям.  Поэтому 
после любых курсов повышения квалификации 
прослеживается  ваша  учительская  практика 
путем диагностических инструментарий (анке-
тирование, опрос, измерение, обратная связь и 
др.), где определяются образовательные резуль-
таты,  возможности и потребности педагогов в 
условиях общеобразовательных школ:
 
—
оценивание  качество  обучающих  про-

80
МЕНЕДЖМЕНТ В ОБРАЗОВАНИИ № 2,  2016 г. 
грамм и индивидуальных занятий при помощи 
анализа информации, полученной из разных ис-
точников 
 
—
умение  рефлектировать  и  оценивать 
качество собственной практики, используя ин-
формацию, полученную из разных источников 
Сегодня  приоритетном  направлением 
мониторинга 
системы 
повышения 
квалификации  является  изучение  и  оценки 
посткурсовой  деятельности  любого  уровня, 
которое  меняет  отношение  к  учительской 
практике.  После  похождения  курсов  каждый 
учитель согласно идеям изученной программы 
нацелены  к  обновлению  содержание  работы, 
где  он  обязательно  пересматривает  текущие 
шаги  и  способы  достижения  промежуточных, 
конечных  целей.  Во  время  мониторинговых 
исследований разного назначения вы не можете 
давать  сиюминутные  точные  результаты  по 
востребованию,  естественно  будете  ссылаться 
на  собранные  доказательства  в  Портфолио  и 
через сравнительный анализ выберите нужную 
информацию  для  контроля  или  для  эксперта. 
Именно  собственные  накопленные  материалы 
является основой для рефлексивного мышления 
при работе с современными теориями, идеями 
и подходами к обучению и изучению. Поэтому 
учитывайте  и  то,  что  каждый  раздел  вашего 
портфолио  является  личным  доказательством 
достижений – это практическое повествование 
об  аспектах  преподавательской  деятельности, 
включая отчетов и рефлексию, с приложением 
доказательств по направлениям деятельности. 
К тому же, через чтение и размышление личных 
материалов вы можете определить собственные 
взгляды  к  нововведениям,  возможности 
расширение самооценки о знаниях, пониманиях 
и  навыках.  Изучая  обратную  связь,  изо  дня  в 
день,  увидите  свой  профессиональный  рост,  и 
в  этом  заключается  привилегия  накопление 
материалов,  доказательств  при  внедрении 
изменений в практику.
Представленная 
система 
работы 
с 
портфолио может быть использована в условиях 
любого  общеобразовательного  учреждения, 
и  данный  формат  является  как  образец 
электронного  сбора  доказательств.  С  учетом 
требований и условий организации образования 
у каждого учителя имеется список необходимых 
материалов  для  руководства  и  контроля, 
соответственно,  собранные  материалы  в 
Портфолио,  будут  размещены  бумажном 
варианте по требованию и назначению, если в 
этом  есть  необходимость.  Если  можно  кратко 
обобщить  то,  что  содержится  в  Портфолио 
нужно для решения следующих задач учителя:
•
для  предъявления  результатов  и 
достижений;
•
для  обобщения  своего  опыта  и 
систематизации материалов;
•
для  обмена  опытом  и  установления 
контактов/связей;
•
для 
использования 
в 
качестве 
инструмента 
анализа 
и 
рефлексии 
профессиональной деятельности;
•
для 
расширения 
возможностей 
получения внешней оценки;
•
для  самопрезентации  и  признания  в 
профессиональном сообществе.

жүктеу/скачать 3,07 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: