Парижде болған лаңкестік оқиғаға орай
жүктеу/скачать 20,39 Mb. Pdf көрінісі
|
| Тасынба, Адам, тасынба! (Парижде болған лаңкестік оқиғаға орай) www.anatili.kz e-mail: anatili_gazetі@mail.ru www.twitter.com/anatilikz www.facebook.com/anatilikaz №46 (1304) 19 – 25 қараша 2015 жыл
Сөзi жоғалған жұрттың өзi де жоғалады 1 9 9 0 ж ы л ғ ы н а у р ы з д ы ң 2 2 - с i н е н б а с т а п ш ы ғ а д ы 5-бет 12-бет 3-бет Сөзтаным Фото: қас-қағым сәт Қазыналы өңір – Маңғыстау ЖЫР ЖОЛДАРЫНАН ...Түршігіп кетті бойым да, Сан түрлі сауал ойымда. Қаншама мір қиылды Қанішердің қолында. Апырмай, бұл сорым ба? Париж бе жалғыз дүрліккен? Халықты кімдер үркіткен? Дүниежүзі дүрбелең, Сұмдықты мұндай кім күткен? Жан ауыртар үн жеткен. Азия, анау –Арабым, Бүлініп жатыр алабым. Кеудемді кернеп ар-намыс, кініш отын жағамын, Ұрпағы ем Ұлы Даланың. Ей, Адамзат! Түйші салып санаңа, Адам Ата – Хау Ана – Бір Ата мен Анамыз, Түсші кәне, сабаңа. тті небір замандар... К ңіл әлі алаңдар. Он сегіз мың ғаламды Бағындырар шамаң бар. Не жетпейді, Адамдар? Байлығың да бар баста, Тыныш жүрсек болмас па? Ешкімді де қорламай, Жағасына жармаспай. Ақыл-естен алжаспай. Қиратылды қаламыз, Мұң оранды даламыз. Жүрек неге қара мұз? Не үшін ойран саламыз? Қайдан опа табамыз? ртенеміз, жанамыз, Кімде қалар жаламыз? Жазылмады-ау жарамыз, Суып кетті-ау арамыз. Адам, қайда барамыз? Біріңді-бірің басынба, Сұмдығыңды асырма. Ашу-дұшпан, ақыл-дос, Ашынба, Адам, ашынба! Тасынба, Адам, тасынба! Сақтансаң Тәңір сақтар шын, Жолда бомба жатпасын. Кезенбейік мылтықты, Адамды Адам атпасын, Адамды Адам сатпасын! Жетіскен М КЕНАЛЫ, ҚР Мәдениет қайраткері Қызылорда облысы Кезінде Ғафу Қайырбековтің өзі «Ұлы ақын еді Жұмекен» деп бағалаған жауһар жырлары қазақ поэзиясының қазынасына айналған Жұмекен Нәжімеденов арамызда жүргенде 80 жыл дығын тойлап жатар едік-ау... Ақынның алғашқы өлеңі 1955 жылы «Лениншіл жас» газетінде жарияланды. Тұңғыш өлеңдер жинағы «Балауса» деген атпен 1961 жылы жарық көрді. Содан бері жиырмаға жуық жеке өлеңдер мен поэмалар жинағы оқырман қолына тиді. Бұлардан басқа алғашқыда үш томдық, мұнан соң екі томдық, ал 2012 жылы жеті томдық толық шығармалар жинағы баспадан шықты. Проза жанрында да қажырлы еңбек етіп, «Ақ шағыл», «Кішкентай», «Даңқ пен дақпырт» атты романдарды өмірге әкелді. Ж.Нәжімеденов – Қазақстан Республикасы Әнұраны авторларының бірі, Мемлекеттік сыйлықтың иегері. Ақынның туған ауданында бір ауыл, орта мектеп, Астана қаласындағы көше оның есімімен атала ды. Жұмекеннің өзі де, оның жырлары да елімен бірге мәңгі жасай береді. ЗЕРДЕ
6-7 түрлендіреміз. Телеарнадан айтылған бір с з қас-қағым сәтте мыңдаған, миллиондаған к рерменнің құлағына жетіп, к кейінде қонақтап қалады. йткені с з және тіл мәдениетінен толық хабары жоқ адам теледидардың арғы жағында с йлеп тұрған теле- жүргізуші журналистке сенеді. Ол қате с йлеп тұр екен деп талдап-та- разылап та жатпайды. «Айтылған с з – атылған оқ» демекші, ол сол күйінде санаға, миға сіңеді. Оны енді қайтара да алмайсың. Не істеу керек? Дұрыс с йлеу керек. Басқа амал жоқ. Дұрыс с йлеудің аста- рында тіл және с з мәдениетінен б лек халқымыздың дүниетанымына, болмы- сына, салт-дәстүрі мен әдет-ғұрпына байланысты ұлттық құндылықтар да жоқ емес. Соның бірі әңгімемізге арқау болып отырған «аға» с зіне қатысты. Қайбір күні Қазақстан ұлттық арнасын- да әр таң сайын берілетін «Таңшолпан» телебағдарламасын қарадым. Бағдар- ламаның тікелей эфиріне бір жасы ег- делеу к рермен хабарласып, қойылған күн сауалының жауабын айтпақ болып тұр екен. Ол кісінің егде жаста екендігі дау сынан ап-айқын білінді. Бірақ соған қарамастан тележүргізуші оған бейне құрдасы сияқты с йлеп, атымен атап сұхбат рбітіп тұр екен. рине, «Таңшолпан» жүргізушілерінің тара- пынан мұндайды жиі байқауымызға болады. зге телеарналардың да хабар, телебағдарлама жүргізушілері жасы үлкен адаммен «аға» с зін қолданбай- ақ тікелей з атымен атап, түсін түстеп с йлейтіндерін байқап жүрміз. Бұл біздің ұлттық менталитетімізге мүлдем сай келмейтін жағымсыз құбылыс екенін айта кеткеніміз ж н. Бәлкім, ол батыс телеарналарынан жеткен үлгі болар. Бірақ біз батыс елі емеспіз ғой. Дәстүр-салтымыз қайда? Оны мансұқ етуге бола ма екен? Осы жайтқа
телеарна басшылары неге назар аудар- майды? Мәселен, журналистің жасы үлкен адамға Кенжехан, Кенжехан деп тұрғаны жақсы ма, Кенжехан аға деп с йлегені жақсы ма? Ұлттық тәрбие тұрғысынан қарасақ, дұрысы, әрине, екінші нұсқасы. Бірақ неге екені белгісіз, «аға» с зі теледидардан шеттетіле бастағандай. Бұған жол берсек, қайсымыз үлкен, қайсымыз кіші екенімізді де ажырата алмай- тын күнге жетуіміз ғажап емес. Кей- де біз дәстүріміз ұмытылып бара- ды дейміз. Ал бірақ кейбір дәстүр- с а л т т а р ы м ы з д ы ұ м ы т у ғ а з і м і з түрткі болатын сияқтымыз ба, қалай. Себебі салт-дәстүрдің бұзылуы, жа- дымыздан шығып, ұмытылуы жеке- леген адамдардың оны елемеуінен, мансұқ етуінен басталады. Осыны естен шығармасақ екен. Тағы бір атап терлігі, жасы үлкен әйел адамдардың да здеріне қарата айтылған «апа, апай» деген с здерге реніш білдіретінін к ріп жүрміз. Мұны да еш түсіне алмадық. Дәуіржан Т ЛЕБАЕВ БЕТ ҚАТТАЛЫП ЖАТҚАНДА: БАСПАСӨЗ – 2016 АТАМЕКЕН
Қазақстан Республикасы Ұлт- тық музейінде «Ғасырлар қой- науы нан сыр шерткен Қазақстан» жобасы аясында Батыс Қазақстан об лыстық тарихи-өлкетану му- зейінің «Тарихы терең Ақ Жайық» атты көрмесі өз жұмысын бастады. Қарағандыда немістің «Ви- дер гебурт» орталығында шебер- лер дің қайырымдылық жәр мең кесі өтті. Елордада «ТКШ – ЭКСПО – 2015» Халықаралық форумы ая- сында құрылыс индустриясының VIII халықаралық көрмесі ашылды. Алматыда 28 панфилов шылар атындағы саябақта Қа зақстанда жасақталған 316-ат қыштар ди- визиясының 74 жыл дығына орай мерекелік шара өтті. Астанада Оқушылар сарайын- да мүмкіндігі шектеулі балалар мен жастар арасында «Көкейімдегі бар әлем» атты республикалық шығармашылық фестивалі мәре- ге жетті. Астанадағы «Көр- ме» орта лы ғын да «Қаз- АвтоЖол» атты дәс- түрлі көрме ашылды. БІРТҮЙЕР
11 Қазақта «аға» деген жақсы сөз бар. Бұл сөзді іні-қарындастар ағаларына айта- ды. Жалпы мағынасында ол жасы кішілердің үлкендерге қарата айтылуында да қолданыла береді. Мұндай кезде туыстық қатынас емес, үлкенге деген құрмет белгісі басымдау болып тұрады. Қазақтың ұлттық тәрбие жүйесі де осыны үйретеді. «Жасы өзіңнен үлкен болса, аға деп айт». Міне, бұл әр қазақ баласы жастайынан естіп өсуі тиіс тәрбиелік үлгідегі тағылымды сөз. Ол баланың бойында үлкенге де- ген құрмет сезімін қалыптастырса, екіншіден кішіпейіл болуды да үйретеді. Бұл – Іле өзенін жағалай, ұзындығы 3 шақырымға дейін созылып жатқан Айғайқұмның әлемге тарап кеткен даңқы мен дақпырты. Шындығында, Басқалқан және Аяққалқан тауларының ортасына орналасқан құмды төбенің сыры қандай? Себебі биіктігі 150 метрлік құмды төбе жауын-шашынсыз жаз айларында күңіренген дыбыс шығарып, естушінің есін алады. Әсіресе, құм төбеден сырғып түскен жанның тосын үнге елтитіні соншалық, гүрілдей көтерілген дауыс төмен ағылған құм түйіршіктерінен шығатынын ажырата алмайды БАЙҚАУ
Бір с збен айтқанда, жасы үлкен адамды сыйлай білу, сол арқылы з бойыңдағы тәрбиені байқату да осынау бір с з арқылы айқындалып, к п жайт- тан хабар береді. Бұл халқымыздың кісі сыйлай білуді үйретудегі ғасырлардан ғасырларға жалғасып келе жатқан ғажайып негелі дәстүрлерінің бірі. Ал енді қарап тұрсақ, біз мұндай дәстүрден бірте-бірте айырыла бастай- тын түріміз бар. Неге дейсіз ғой. Осы ж нінде азды-к пті әңгіме қозғасақ. Күнделікті мірде к пшілігіміз теледидар к реміз, яғни қарапайым к рерменнің біріміз. Кейде үлгі- негені де, с з саптауды да, с йлеу мәдениетін де жаппай болмаса да, ішінара теле- дидардан саналы және бейсаналы түрде үйреніп, з с зімізді де соған сай «Ана тіліне» жазылыңыз, ағайын! ҚАЗПОШТА Индекс
Мерзімі Алматы
Аймақ/қала Аудан/ауыл Жеке жазылушылар үшін 65367 1 жылға
3083,04 3274,80
3427,68 Мекемелер мен ұйымдар үшін 15367 1 жылға
5991,84 6183,60
6336,48 Семейдегі Құқық және бизнес колледжінде Абай Құнанбаевтың 170 жылдығына орай «Ұрпаққа сара жолын салған дана» атты тақырыпта қалалық Абай оқулары болып тті. Шараға арнаулы кәсіптік орта білім беретін 13 мекеменің 21 оқушысы қатысып, ұлы ақын леңдерін жатқа айтты. Қорытындысында бас жүлдені Гүлжауһар Болатғазиева иеленсе, жүлделі бірінші орынға Айдана Кеңесбекова лайық деп танылды. Екінші орынға Ла- ура Бейсенова, ал үшінші орынға Зәуре Жеңісбекова ие болды. «Жас ақын» аталымын Аяулым Манасба- ева қанжығасына байлады. « лең с здің патшасы, с з сарасы» аталымында Бұлбұлназ Дәлел, «Асыл с зді іздесең, Абайды оқы – ерінбе!» аталымында геологиялық барлау кол лед жінің оқушысы Рамазан Роллан жүлдегер деп танылды. Абай оқулары өтті ЖЫР БӘЙТЕРЕГІ ЖЫР БӘЙТЕРЕГІ ЖЕТІСУДЫҢ ТАҢҒАЖАЙЫПТАРЫ Ғафу Қайырбеков, Тоқаш Бердияров (бірінші қатарда), Сағи Жиенбаев, Жұмекен Нәжімеденов, Амантай Сатаев (екінші қатарда). 2 №46 (1304) 19 – 25 қараша 2015 жыл
АНА ТІЛІ рине, мұның зі Елбасының адал еңбектің қадір-қасиетін ұғынатын жан екенін аңғартса керек. Елбасын үлгі тұтып, оған ұқсағысы келетін «Арселор Миттал Теміртау» АҚ металлургиялық комбинатының №2 домна пешінде еңбек ететін лібек Алпысбаев есімді жігіт туралы естідік. Оның «Нұр Отан» партиясының XV съезінде Елбасымен тілдескенінен хабардар едік. Содан еңбек жолын бастағанына он жылдың жүзі болған жас жігітпен әңгіме құрудың сәті түсті. Алып ндірісте шыңдалып, з жо- лын тапқан жігіт бұл күнде білікті метал- лург атанған. Бұған дәлел ретінде оның 2013 жылы «Жыл металлургі» атағын иемденгенін атап туге болады. «Елбасы Нұрсұлтан Назарбаев еңбектің қадір-қасиеті туралы жиі айтады. Қазіргі таңда еңбектің мән- маңызының арта түскені ақиқат. ткен жылдан бастап елімізде қыркүйек айының соңғы жексенбісі «Еңбек күні» ретінде аталып туде. Бұған ұйытқы болған да Мемлекет басшысы бола- тын. Елбасы еңбек жолын Теміртауда металлург болып бастады. ндірісте еңбек еткен жылдар оны шынықтырып, қ а й р а т к е р л і к , т ұ л ғ а л ы қ д ә р е ж е г е к терді. Мен де се келе Елбасына ұқсап, металлург болуды армандадым» дейді ол. « рдайым ауысымға келген кез- де, Президентіміздің де к п жыл бұрын зінің еңбек күнін осылай бастағанын еске аламын. Осы жерде жас жігіт кезінде зінің к шбасшылық қасиеттерін танытқанын ой елегінен ткіземін. Міне, осының зі жұмыс істеуге құлшынысымды арттырып, жүктелген жауапкершілікті ұғынуға к мектеседі» деп әңгімесін одан әрі жалғастырды. лібек Елбасының еліміздегі татулық пен бірлікті нығайтудағы қосып отырған зор үлесі ж нінде де толғана с з қозғады: «130-дан астам ұлттар мен ұлыстар ме- кен еткен елімізде татулықтың тұрақты орнығуының зі оның кемеңгерлігін – Тілдік курстарға қатысуымның нәтижесінде қазақ тілінде оқып, жазып үйрендім. Бұрын мемлекеттік тілдегі құжаттарды, әскери шақы- рылымға байланысты ауылдан келген қазақ- тілді жастарды түсінбей біраз қиналдым. Тіл курс тарында сабақ берген мұғалімдерімнің, әріптестерімнің, жолдастарымның к мегінің нәтижесінде мұндай қиындықтың бәрін жеңдім. скери қызметші болғасын іссапарға жиі шығуға тура келеді. Тіл үйренгеніме дейін пойызда к п ешкіммен с йлеспейтінмін. Қазір жолсеріктермен, қасымдағы сапарлас адамдармен жақынырақ та- нысып, әңгіме-дүкен құрып, жолды қысқартуды үйрендім. 2009, 2012 жылдары ҚР халықтарының тілдері күні мерекесіне орай облыстық байқауларға қатыстым. Қазақтың халық әндерін орындап, леңдер оқыдым. ділқазылар алқасы жақсы бағалап, арнайы дипломдармен марапаттады. Ал зіміздің департамент басшылығы тарапынан сыйақы берілді. Міне, мемлекеттік тілді білгенім осылайша к п пайдасын тигізуде, – деп бізге Николай бауырымыз ағынан жарылды. Аталмыш департаментте мемлекеттік тілді оқыту деңгейі бойынша оқу топтары жасақталған. Біздің кейіпкеріміз үшінші деңгейлі топта. Қазақ тілін тереңдетіп оқытатын топ құрамында 11 тіл үйренуші бар. К бі орыс, украин, беларусь, татар сынды ұлттардың кілдері. Оқу бағдарламасы аяқталғаннан кейін емтихан алынып, мемлекеттік тілді үйрену деңгейін ескере отырып сертификат не- месе куәлік беріледі. Жалпы мекемеде мемлекеттік тілді үйренуге толық жағдай жасалған. Мемлекеттік тілді оқыту кабинеті арнайы к рнекі құралдармен, компьютермен жабдықталған. Штатқа мамандар енгізілді. Батыс Қазақстан облыстық Тілдерді дамыту басқармасының кілдері мемлекеттік тілді оқыту сабақтарының уақтылы және сапалы ткі- зілуін үнемі қадағалап отырады. Николайдың зайыбы Ирина да қазақшаға жетік. Олар екеулеп Орал қаласындағы №17 орта мектепте оқитын балалары Ильяның қазақ тілі пәні бойынша дайындалуына к мектесіп жүр. Қолдары босағанда мемлекеттік тілде шығатын басылым- дарды оқып, телебағдарламаларды қарайды. Сар- миндер отбасы осылайша қазақ тілінде с йлеуді ғана емес, ойлауды да дағдыға айналдыруда. Биыл еліміздегі Қазақстан халқы Ассамблеясының жылы екені белгілі. Ұлттар арасындағы достықты, ынтымақты ту еткен беделді ұйымның қызметі зге ұлт кілдерінің мемлекеттік тілді меңгеруінен де айқын к рініп келетінін мақтан етеміз. Бұған дәлел осы мақаланың кейіпкері – Николай Сарминнің қазақ тілін жетік білуі. Сәкен МҰРАТҰЛЫ Батыс Қазақстан облысы КЕЗДЕСУ
А А пта айшықтары пта айшықтары А А
пта айшықтары зірлеген Нұрлан ҚҰМАР 8 (727) 394-41-30 ЕЛБАСЫ
ПАРЛАМЕНТ ҮКІМЕТ
Қазақстан Республикасының Президенті Нұрсұлтан Назарбаев Париж қаласында бол ған террорлық әрекеттерге байланысты Француз Республикасының Президенті Франсуа Олландқа к ңіл айту жеделха- тын жолдады. Жеделхатта Мемлекет басшысы Париж қала сында жасалған жантүршігерлік әрекеттер сал дарынан к п адамның қаза болғаны ту- ралы суыт хабарды зор күйзеліспен қабылдағанын атап тті. Елбасы қасірет құрбандарының туған-туыс тары мен жақындарына, сондай- ақ барша Франция халқына жеке зінің және Қазақстан халқының атынан к ңіл айтты.
Отырыста биылғы 10 айдағы әлеуметтік- э к о н о м и к а л ы қ д а м у , и н д у с т р и я л ы қ - инновациялық бағдарламаны жүзеге асыру, сондай-ақ «Самұрық-Қазына» Ұ Қ» АҚ-ны транформациялау ж ніндегі тапсырмалардың орындалуының қорытындылары қарас- тырылды. Елбасы қалыптасқан эконо микалық жағдайда оған бейімделуге және әрі қарай дамуға қажетті мүмкіндіктерді табу маңызды екенін атап тті. Сонымен қатар Үкімет пен Парламент «100 нақты қадам» Ұлт Жоспары аясында бірлескен ауқымды жұмыс атқарғанын, нәтижесінде 2016 жылдың 1 қаңтарына дейін барлық институционалдық реформаларды жүзеге асырудың заңнамалық негізі қамтамасыз етілетінін айтты. лемдік экономика сімінің баяулауы негізгі шикізат тауарларына сұраныс пен бағаның т мендеуі жағдайында, сондай-ақ теңгенің еркін айналым бағамына к шуге байланысты дағдарысқа қарсы жүйелі және жедел шаралар қабылдау қажеттігі туындайтынына назар аударды. Елбасы Үкіметке «Самұрық-Қазына» қорын трансформациялау бағдарламасын жүзеге асыру ж нінде қажетті шаралар қабылдауды, 2016 жылғы 1 сәуірге дейін басқарудың жаңа моделі мен құрылымына к шуін қамтамасыз етуді тапсырды.
Отырыста бес заң қабылданды. Сенат Қазақстан мен Бенилюкс мемлекеттері (Бель- гия Корольдігі, Люксембург Ұлы Герцогтігі және Нидерланд Корольдігі) арасындағы реадмиссия туралы келісімді және келісімді іске асыру хаттамасын ратификациялады. Заң жобалары бойынша Ішкі істер министрі Қалмұханбет Қасымов, Ұлттық экономика министрі Ерболат Досаев және Денсаулық сақтау және әлеуметтік даму министрі Тамара Дүйсенова сенаторларға қажетті түсіндірме берді.
Кеңес жұмысына мемлекеттік органдардың, «Нұр Отан» партиясының, депутаттар корпусының, «Бәйтерек» холдингінің, жергілікті атқару органдарының кілдері қатысты. Кеңес барысында Б.Сағынтаев облыстардың, Астана мен Алматы қалаларының әкімдеріне мемлекет қаржылары есебінен 2015 жылы іске қосылатын тұрғын үйдің жоспарланған к лемін қамтамасыз етуді, салынған және берілген пәтерлерді б лу үшін кезектегілердің ішінен тізімді уақтылы қалыптастыру, сондай- ақ, тұрғын үй құрылысы нысандарына қажетті инженерлік- коммуникациялық инфрақұрылымдарды тартуды тездету ж нінде тапсырмалар берді. Мемлекет басшысы Қазақстан Республикасы Ұлттық Банкінің т рағасы Данияр Ақышевті қабылдады. Кездесу барысында Ұлттық Банктің қазіргі қызметіне және ақша- несие саясатына, елдегі қаржы тұрақтылығын қамтамасыз ету ісіне, сондай-ақ банктердің экономиканың нақты секторының несиелеуіне байланысты мәселелер талқыланды. Мемлекет басшысы Ұлттық Банк қазақстандықтардың теңгеге деген сенімін қайта орнықтыру үшін шаралар қабылдап, экономиканы долларсыздандыру жұмыстарын жалғастыруы тиістігін атап к рсетті. Сонымен қатар Елбасы бұл ап- тада «Нұр Отан» партиясы Т рағасының бірінші орынбасары Асқар Мырзахметовті қабылдады. Кездесу барысында Елбасы Нұрсұлтан Назарбаев күн тәртібіндегі мәселелердің к птігіне байланысты келесі жылы «Нұр Отан» партиясының алдында ауқымды жұмыстар тұрғанын атап тті. Мем- лекет басшысы, сондай-ақ әлемде қалыптасқан геосаяси жағдайды ескере отырып, алдағы реформалардың маңыздылығын айтты. А.Мырзахметов Елбасына Саяси кеңестің соңғы Бюро отырысында айтылған тапсырмалардың орындалу барысы және партияның негізгі бағдарламалары туралы баяндады. Елбасы халықаралық «ЭКСПО – 2017» мамандандырылған к рме- сінің дайындық мәселелері ж нінде кеңес ткізді. Отырысты ашқан Мемлекет басшысы ЭКСПО к рмесі отандық экономикаға және жаңа технологияларды игеру ісіне серпін бере ала- тын ұлттық жобаға айналғанын айтты. К рме нысандарының құрылысы кестеге сәйкес жүріп жатқанын атап тті. Мемлекет басшысы к рменің жарияланған тақырыпқа сай мазмұнмен толығуы мәселесіне назар аударды. Қазақстан Президенті к рмеде Қазақстанның мәдениетін, та- рихы мен дәстүрлерін к рсетудің маңыздылығына тоқталды. Сонымен қатар Елбасы к рменің дайындығы мен ткізу жұмыстары кезіндегі қауіпсіздікті қамтамасыз ету мәселесіне мән берді. К рмеге дайындық барысы туралы «Астана ЭКСПО – 2017» ҰК» АҚ басқармасының т рағасы А.Есімов баяндама жасады. Кеңес барысында Энергетика министрі В.Школьник, Сыртқы істер министрі Е.Ыдырысов, Инвес- ти циялар және даму министрі .Исекешев, Мәдениет және спорт министрі А.Мұхамедиұлы, Астана қаласының әкімі А.Жақсыбеков және мердігерлік ұйымдардың басшылары с з с йледі. жүктеу/скачать 20,39 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|