Парижде болған лаңкестік оқиғаға орай
кездегі айналасындағы көршілеріне жүргізіп тұрған мәдени-рухани ықпалының
жүктеу/скачать 20,39 Mb. Pdf көрінісі
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Қарға
- Тауық
- М.АЛИМАНОВ
- Астанада «Бейбітшілік пен келісім мәдениеті» атты ІІ халықаралық медиа форум болып өтті. Қазақстан халқы Ассамблеясының 20 жылдық мерейтойы
- Кезінде Ғафу Қайырбековтің өзі «Ұлы ақын еді Жұмекен» деп бағалаған жауһар жырлары қазақ поэзиясының қазынасына айналған Жұмекен
- Нәжімеденов арамызда жүргенде 80 жылдығын тойлап жатар едік-ау... Жұмекен Нәжімеденов 1935 жылы 28 қарашада
- Қазақстан комсомолы сыйлығының иегері атанды. Ж.Нәжімеденов – Қазақстан Республикасы Әнұраны авторларының бірі, Мемлекеттік
кездегі айналасындағы көршілеріне жүргізіп тұрған мәдени-рухани ықпалының пәрменділігінен деп білеміз (Мектеп-тегі, 4 б.). Шаңырақ қазақ халқының күнделікті тіршілігінде, мəдени өмірінде ерекше орынға ие болуымен қатар, ол ұлттық санамызда сан түрлі қырынан танылып, тілімізде де өзіндік көрініс тауып келеді. Негізінен, тілдік ұжым шаңырақты ең алдымен киіз үйдің құрылымдық бөлігі ретінде қабылдап, одан соң ақиқат дүниені, Тартылып жібек белдеу, шым зерлеген... «ПАШ» СӨЗІ – ҚАНДАЙ МАҒЫНА БЕРЕДІ? С С
өз төркіні Киіз үйдің басқа бөліктеріне қарағанда, шаңырақ қазақ тұрмыс- салтында ерекше түсініктерге ие. Халық тұрмысында қалыптасқан түсініктер көбінесе уақыт өте келе ұлттық символдарға ұласатынын есепке ала отырып, шаңырақтың символдық мəнділігін мынадай дəйек- темелер арқылы келтіргіміз келеді: – Киіз үйдің тозған басқа бөлік- тері ауыстырылғанымен, шаңы- рақ ешқашан ауыстырылмайды. Қазақтарда ұрпақтың соңғы өкілі дүние салғанда, оның зиратының ба- сына шаңырақты қалдырады; – Киіз үйдің кереге, уық, есік секілді басқа бөліктеріне қарағанда, жалғыз шаңырақ қана жиналмай- ды əрі құрылғанда дайын күйінде қойылады; – Жаугершілік замандарда отбасы мүшелері киіз үйлерін тастап кетуге мəжбүр болғанда тек шаңырақты ғана өздерімен бірге алып жүретін болған; – Шабақ шаңырақтың қақ ортасы «+» таңбасы секілді күлдіреуіштер арқылы бір-бірімен айқасқан. Бұл бір жағынан шаңырақтың беріктігін қамтамасыз етсе, екінші жағынан төрт күл дүниені төрт бөлікке тең- дей бөлген көне түркілік ұғымды білдіреді; – Жұрт жайлауға немесе күзеуге көшкенде түйеге киіз үйдің ағашын теңдеп, үй киіздерін қомдап, ең үстіне шаңырақты байлап, сол түйені жетектеп көш бастайтын болған. Түйенің осы қызметіне орай болса керек, халық тілінде бұл жануарды «шаңырақ түйе», «шаңырақ салар» деп атайды. Шаңырақ жүктелген түйе көш соңында жүрмейді. Мұның өз алдына символдық мəні бар. Халқымызда қалыптасқан дəстүрлі таным бойынша, шұғыл шаруамен кіріп-шығуға ғана келген адам болса да міндетті түрде шаңырақты сыйлап, тізе бүгуі тиіс. Үйдің жанынан өтіп кетпей, тоқтап үйге кіріп шығуы, үй ішіндегілерге амандасып, хал-жағдай сұрасуы – қазақтың жазылмаған заңдылығы. Сонымен қатар ертеде бір адам өлсе сол үйдің шаңырағына қара ту тігетін болған. Ауылдың маңайынан өтіп бара жатқан кісілер қара туды көріп, сол үйдің қайғыға ұшырағанын түсіне берген. Осы жағдайға бай- ланысты қалыптасқан тіліміздегі шаңыраққа қара ту тігілді прецедентті мəтіні «өлім» ұғымын аңғартады. ШАҢЫРАҚ САЛАР ДЕГЕНІМІЗ НЕ? Егер аққу құс солтүстіктен оңтүстікке қарай жылдағысынан кеш қайтса, күз əрі ұзақ, əрі жайлы болады. Түздiң қоңыр аңы (аю) күзде бұлақ сaғаласа, қыста қар жұқа түceдi. Егер суық күндері қораз ерте шақырса, күн жайлы, жылы болады. Егер суық күні терезе əйнегі мен жақтауы терлесе, онда күн жылынады, егер жазда терлесе, ауа райы бұзылады.
күз ұзаққа созылады. Қарға қаңқылдаса, күз келер. Қарғалар бір жерге жиналып алып, көп қарқылдаса, «күн суытады, қонысты өзгертейік» деп ақылдасқаны. Осыдан кейін олар көп ұзамай, басқа жылылау жаққа ауып кетеді. Тау беткейіндегі ортадағы сақа қойлар күздің соңы, қыстың басында өрістен бір-бір тал шөп тістеп қайтса, сол жылы қыс қатты болады.
сын құбылаға беріп, төрт аяғын керіп жатса, қыс жайлы болады. Түйе сары ала күзден ықтаса, қыс қатты болады. Тырна жылы жаққа қайтқаннан кейін үш апта өткен түнінде аяз тұрады. Тырна қазан айының басында көрінбесе, қыс бір ай кеш түседі. С С із білесіз бе? із білесіз бе? Күз мезгіліне байланысты жорамалдар Түйе мизам туғанда бір жағына қисайып, жайсыз жатса, қыс қатты болады, ал ба- сын құбылаға беріп, төрт аяғын керіп жатса, қыс жайлы болады. Түйе сары ала күзден ықтаса, қыс қатты болады. Тырн р а жылы жа жаққ
ққаа қа қайт
йтқа қанн
ннан ан ккей
ейін ін үүш
ш ап апта
та өөтк ткен
ен ттүн үнін
інде де ааяяз ттұр ұр ад ад ы ы.
ан а йы
ба сында кө
рі р нб ес е, , қ қ ыс бір ір а а й й ке ке ш ш тү тү се се ді ді . . 6 №46 (1304) 19 – 25 қараша 2015 жыл
АНА ТІЛІ ыр ФОРУМ – Мемлекет басшысының бейбіт- шілік пен келісімді нығайту ж ніндегі 2050 стратегиясында ел бірлігі – ең а с ы л қ а с и е т е к е н д і г і н а й р ы қ ш а атап ткен болатын. Сондықтан бұл бағытта атқарылатын міндеттердің жауапкершілігі те үлкен. здеріңіз білесіздер, биыл елімізде Қазақстан халқы Ассамблеясының 20 жылы ата- лып тілуде. Осы жылдың аясында к птеген шаралар жүзеге асуда. Соның бірі – бүгінгі медиа форум. Отандық ма- мандар мен шет мемлекеттерден келген қонақтарға бұл халықаралық жиынға қатысқандары үшін алғысымызды білдіреміз. Сонымен қатар Б.Майлыбаев қазіргі таңда Қазақстанда 15 тілде 60 БАҚ жұмыс істейтіндігін, олардың ара сында 34 газет пен этномәдени орта лықтардың 26 сайты бар екендігін және бұлар еліміздегі 960 этномәдени орталықтың қызметін жазып к рсетуде. Олардың барлық ңірлерімізде 75 мың белсендісі бар. Міне, ҚХА-ның 20 жылдық жұмысы к рсетіп отырғандай, жыл сайын шама- мен 3-4 млн қазақстандық Қазақстан х а л қ ы А с с а м б л е я с ы н ы ң т і к е л е й желісімен жүргізілетін жұмыстармен қамтылып жатқандығын атап тті. Қазақстан журналистері мемлекеттік немесе мемлекеттік емес ақпарат құралдарының қай саласында қызмет атқарса да, негізінен, оқырмандар алдындағы азаматтық жауапкершілігін т е р е ң с е з і н і п , с а я с и , ә л е у м е т т і к мәселелер туралы принциптік к зқарас ұстануда. Олардың құрылтайшылар ықпалында қалып қоймай, журна- лист этикасына адал болуына, зара ТАТУЛЫҚТЫ ТҰРАҚТАНДЫРУДА журналист жауапкершілігінің орны ерекше кәсіби тәжірибе алмасуына Қазақстан Журналистер одағының съездері мен зге де басқосуларының, халықаралық м е д и а ф о р у м д а р д ы ң ы қ п а л ы м о л б о л ғ а н д ы ғ ы н а ш ы қ а й т қ а н ж н шығар. Журналистердің Қазақстанда ш ы н м ә н і н д е т ә у е л с і з , а л а й д а зге де азаматтардың құқықтарын бұзбай қызмет атқаруына Қазақстан Республикасының «Бұқаралық ақпарат құралдары туралы» Заңы кепілдік береді. Бүгінгі таңда ұлттар арасындағы татулықтың қазақстандық үлгісіне 150- ден астам мемлекет қызығушылық та нытып отырғандығы жасырын емес. Бұл туралы медиа форум барысын- да да айтылды. Тұтастық пен тұрақ- тылықты қамтамасыз етудегі ақпарат құралдарының р лі ерекше екендігі о т ы р ы с т а ж а н - ж а қ т ы с з б о л д ы . Нақты ұсыныстар да айтылды. Рас, елді жетістікке жетелеуші басты фак- тор – татулық пен келісімнің тиімді моделі екендігі айдан анық. Демек, татулық тың қадірін ұғындыруда ақпарат құралдарының да орны орасан. Және әлем бұл істе оқ бойы озық Қазақстанды үлгі етеді. Шындығында да, Елбасының Тәуелсіздіктің алғашқы күнінен бастап жүргізген ұлттар татулығы ж ніндегі сая- саты бұл бір күннің ішінде қалыптасқан емес. Ол 20 жылдың ішінде халықтың сана-сезіміне жеткізе білген насихаттық жұмыстың да жемісі. Бұл турасында журналистердің еңбегі ерекше аталып тті.
М.АЛИМАНОВ АСТАНА
біш КЕКІЛБАЕВ: Н ә ж і м е д е н о в – ж и ы р м а с ы н ш ы ғасырдың соңғы қырық жылындағы з мойынына алған суреткерлік міндеттемесін толық орындап, қазақ әдеби кеңістігіндегі поэзия сынды қозы жамыратқан ауылдай мазасыз алқапты аяқ-қолы түгел, басы- к зі бүтін, қапысыз сомдалып, мұқият мүсінделген кесек еңбек тастап кеткен адам. Оны ыждағаттап оқып, мұқият түсініп, әділ бағалауға арсы-күрсі әлеуметтік құштарлықтар мен ию-қию танымдық дау-шарларға толы беймаза уақыт әлі қалыптасып бітпеген жаңа қоғамға әлі жеткілікті мұрша бермей жатыр. лі түгел түсінікті болып үлгермеген суреткер әділ бағасын алып та үлгермейді. Сондықтан да, тірісінде: – «Жақсыларын күндеген жұрт жабыла, жамандарды менсінбейді тағы да, қанағат жоқ, кайырым да жоқ әрі – сонда кім боп күн к руге болады?» – деп күйзеліп ткен ақын рухы: «Қажасып тұр қарт шыңдар, кекесіп тұр; бірінде бет, бірінде шеке ісіп тұр; рмелеймін биікке, тағдырым-ау мына мені алдымда не тосып тұр?!» деп әлі алаңдаулы. зір к п жұрт оның есімі мен «Менің Қазақстаным» деген әнін жақсы біледі. Барша жұрт оның барша леңін оқып, бүкіл мұрасын жаппай қастерлейтін күн де алыс емес болар.
... лең – ақынның мірбаяны, жыр – ақын жан дүниесінің айғағы, ойы мен парасатының айнасы. Жұмекен – жырдың айдыны кең, аспаны асқақ, з с зімен айтқанда, «бұтақтары – биікте, тамырла- ры – тереңде!». Не жазса да, нені жазса да рухани тегінің қайдан бастау алып жатқанын естен шығармайды. С зінің иесі мен киесі кім екенін білдірмей, жырына мірлік қуат берер құнарлы « лке» баспасынан «Жас спірім- д е р к і т а п х а н а с ы » с е р и я с ы м е н к рнекті ақын, Мемлекеттік сый- лық тың лауреаты Жұмекен Нәжі- меденовтің үш романы жеке-жеке кітап болып екі мың таралыммен жарық к рді. Қаламгердің қаламынан ткен ғасырдың 70-жылдары дүниеге кел- ген «Ақ шағыл», «Кішкентай», «Даңқ пен дақпырт» романдары бір-бірімен желілес, соғыс кезіндегі, соғыстан кейінгі ауыл мірін, ауыл адамдарын тілге тиек етеді. Үшінші «Даңқ пен дақпырт» романында алғашқы екі романда ортаңғы кейіпкерлердің бірі ретінде суреттелетін Идаяттың талант- ты композитор ретінде азамат болып қалыптасу кезеңі шұрайлы тілмен, ұтымды детальдармен суреттеледі. Талантты ақын ретінде қазақ по- эзиясына құбылыс болып танылған, зиялы қауым жоғары бағалаған қалам- гер дің мына үш романы да ешкімге ұқса майтын жазылу шеберлігімен ерекшеленеді. Астанада «Бейбітшілік пен келісім мәдениеті» атты ІІ халықаралық медиа форум болып өтті. Қазақстан халқы Ассамблеясының 20 жылдық мерейтойы аясында ұйымдастырылған аталмыш шарада елдегі біртектілік пен бірлікті нығайту, отандық БАҚ-тың бәсекеге қабілеттілігін арттыру мәселелері кеңінен талқыланды. Форумға ҚР Президенті Әкімшілігі басшысының орынбасары Бағлан Майлыбаев қатысып, сөз сөйледі. СУРЕТКЕРЛІК ҚАЙСАРЛЫҚТЫҢ ҮЛГІСІ Шоқтығы биік үш роман Достық аясында
Облыс орталығында ұйғыр мәдени күні де жоғары деңгейде тойланды. Айта кетейік, мұндай мереке Батыс Қазақстан облысында бұрын-соңды болған жоқ. Сол себепті оған Алматы қаласынан ҚХА мүшелері – «Қазақстан ұйғырлары республикалық мәдени орталығы» ҚБ т рағасы Шаймардан Нұрымов, «Уйғур авази» республикалық газетінің бас редакторы Ершат Асматов, республикалық орталық жанындағы әйелдер кеңесінің т райымы Санам Бешірова және Құдыс Қожамьяров атындағы ұйғыр музыкалық комедия театрының артистері арнайы келді. Шарада алдымен с з алған Шаймар- дан Нұрымов Елбасының саясатының арқасында Қазақстандағы ұйғырлар з мәдениеті мен тілін, салт-дәстүрін сақтап, әдебиеті мен нерін барын- ш а д а м ы т ы п о т ы р ғ а н д ы ғ ы н а т а п тті. «Біздің Ақ Жайық лке сіне келу мақсатымыз, мұндағы қандас- тарымыздың жағдайымен танысу бола- тын. Бауырларымыздың бақытты мір сүріп жатқанын к зімізбен к рдік, – деді ол. Қазақ пен ұйғыр мәдениеттері ұқсас, туысқан халық. Тіпті ежелден- ақ, қиын-қыстау замандарда қазақтар ұйғырларға ешқашан найза-қылыш кезенбеген. Лайым, солай бола берсін. Біз Қазақстанның Мәңгілік Ел болуы үшін үлесімізді қосып келеміз және қоса да береміз». Шара барысында облыстағы ұ й ғ ы р э т н о м ә д е н и б і р л е с т і г і н і ң т райымы Асиям Үсеноваға ҚХА-ның Алғыс хаты табысталды. Мерекелік кеште ұйғыр театрының нерпаздары ұйғыр тілінде ән шырқап, ұлттық аспап- тарында нер к рсетіп, ұлттық билерін паш етті. Сәкен МҰРАТҰЛЫ Батыс Қазақстан облысы Беларустардың ұлттық «Дажын- ки» егінжай мерекесі шеңберінде тойланған шараға Ресейдің Орал қаласындағы вице-консулы Юрий Пономорев, Ақт бе облысындағы беларусь этномәдени орталығының кілдері қатысты. Жиналған к пшілік ең алдымен «Грамада» беларусь этно- мәдени орталығының к рмесін та- машалады. К рмеде ағаштан, түрлі моншақтардан, былғарыдан жасалған қол нер бұйымдары, кітаптар, түрлі суреттер жұртшылықтың назарын ауда- рып, қызығушылығын тудырды. Шара барысында белорус ұлттық киіміндегі арулар келушілерге ұлттық тағамдарын ұсынды. – Бүгін беларусь ұлтының кілдері үшін айтулы күн, үлкен мереке. Біздің елімізде түрлі этностардың мерекелері жыл сайын дәстүрлі түрде аталып тіледі. Бұны Қазақстанды мекен ет- кен әр этностың мәдениетіне құрмет деп түсінген ж н. Ассамблея жылы аясындағы атқарылып жатқан к птеген игі шара достық байланыстың одан әрі нығаюына себепші болары анық. Елімізде тек ынтымақ пен береке- бірлік болсын, – деді жиында с з алған БҚО Қазақстан халқы Ассамблея- сы т рағасының орынбасары Ғайса Қапақов. Сонан соң ол ҚХА-ның Алғыс хатын «Грамада» беларусь этномәдени бірлестігінің белсенді мүшесі Анастасия Сафинаға табыс етті. з кезегінде с з алған «Грамада» беларусь этномәдени орталығының т рағасы Михаил Беляев Қазақстандағы этностарға к рсетіліп жатқан құрметтің бәрі Елбасы Нұрсұлтан Назарбаевтың сарабдал саясатының арқасы екендігін атап тті. Салтанатты шара одан әрі беларусь ұлттық билері мен әндеріне ұласты.
Ж Ж
Жұмекен» деп бағалаған жауһар жырлары қазақ поэзиясының қазынасына айналған Жұмекен Нәжімеденов арамызда жүргенде 80 жылдығын тойлап жатар едік-ау... Жұмекен Нәжімеденов 1935 жылы 28 қарашада Атырау облысы, Құрманғазы ауданы, Қошалақ құмының Ашақ деген жерінде дүниеге келді. Ақынның алғашқы өлеңі 1955 жылы «Лениншіл жас» газетінде жарияланды. Тұңғыш өлеңдер жинағы «Балауса» деген атпен 1961 жылы жарық көрді. Содан бері жиырмаға жуық жеке өлеңдер мен поэмалар жинағы оқырман қолына тиді. Бұлардан басқа алғашқыда үш томдық, мұнан соң екі томдық, ал 2012 жылы жеті томдық толық шығармалар жинағы баспадан шықты. Проза жанрында да қажырлы еңбек етіп, «Ақ шағыл», «Кішкентай», «Даңқ пен дақпырт» атты романдарды өмірге әкелді. Жұмекен шебер күйші де болатын. Оның «Күй кітабы» шығармасының негізінде жарық көрген аудио-кітаппен, сондай-ақ «Жұмекен – Менің Қазақстаным» әндер жинағымен жұртшылық жақсы таныс. Қаламгердің бірқатар өлеңдер жинағы орыс тілінде жарық көрді, өзі де аударма саласында өнімді еңбек етіп, орыс, түрік ақындарының өлеңдерін қазақша сөйлетті. 1963 жылы Мәскеуде өткен жас жазушылардың конференциясына қатысты. «Жоқ, ұмытуға болмайды!» деген дастандар жинағы үшін Қазақстан комсомолы сыйлығының иегері атанды. Ж.Нәжімеденов – Қазақстан Республикасы Әнұраны авторларының бірі, Мемлекеттік сыйлықтың иегері. Ақынның туған ауданында бір ауыл, орта мектеп, Астана қаласындағы көше оның есімімен атала- ды. Жұмекеннің өзі де, оның жырлары да елімен бірге мәңгі жасай береді. топырақтың қадірі мен касиетін ауызға алмай, ткендерге бас иіп, тағзым етпей Жұмекен ақын қолына қалам ұстамайтын секілді. Мұндайда оның сыйынары да, сүйенері де жеткілікті. Соның бірі – Абай аруағы. Абай – Жұмекеннің рухани тегі, қиналғанда алдына барып бас иер қағбасы. Бұрынғы-соңғы ақындар секілді Жұмекен де к п сырдың жауабын Абай- дан сұрайды, Абайдан табады.
Жұмекен поэзиясы қазақ тарихын- да, мәдениетінде, қазақ әдебиеті мен нерінде ғана емес, күнделікті мір- тіршілігімізде де шпес, лмес з орнын ойып алып, ұрпақтан-ұрпаққа ұласып, ұштасып бара жатыр. Оның жырлары жаттауға жеңіл емес еді, бірақ бүкіл халық ең болмаса бір леңін жатқа біледі, оның жырлары әнге арналмаған болатын, бірақ еліміздегі бүкіл ұлт пен ұлыстар оның қаламынан шыққан «Менің Қазақстанымды» оң қолдарын жүрегіне басып, тік тұрып шырқайды. Кеше осы әнмен Желтоқсан к терілісіне шыққан, бүгін де, ертең де осы әнмен келешекке қадам басады. Ақын бақыты деген осы. Ақында ажал болмайды. Жұрт оның туған күні мен туған жылын маңызды са- нап, мерейтойларын атап тіп жүргенімен, дүниеден ткен жылы мен қайтқан күнін тек ет жақын туыстары болмаса былайғы жұрт к бінесе естен шығарып алатыны содан. Біз қазір тіліміз құрып барады деп қанша зарлағанымызбен Ұлтымыз рухани негізінен, тәуелсіз санасынан айырылып қалмаса қазақ тілі ешқашан да лі тілге айналмайды. Жұмекен ақынның лмес леңдері салтанат құра беретініне сенімім кәміл, ал мұның зін ұлы қазақ тілінің салтанаты деп қабылдаған абзал. Соғыс жылдарындағы қазақ ауы- лының тұрмыс-тіршілігін, адал да аңқау адамдардың жан дүниесін Жұ- мекендей дәл берген жазушы кемде- кем. К е з і н д е с ы н ш ы л а р н а з а р ы - нан тыс қалған бұл тамаша роман- дар дәл бүгін де зінің актуальдығын жойған жоқ. Қайта шынайы да к ркем шығармаларға сусап отырған оқыр- мандардың талғамынан шығары с зсіз. «Жас спірімдер кітапханасы» сериясының талабына орай, роман- дарда ақынның мірбаяны, сондай- ақ қаламгердің шығарма шы лы- ғы туралы жазылған біш Кекіл- баевтың, Ғарифолла Есімнің, Мереке Құлкеновтің және автор дың з шы- ғармалары туралы жазған мақа лалары берілген. Бұл үш роман да к рнекті ақынның шығармашылығын жан- жақты зерттеуге мол мүмкіндік береді.
Жаным біреу, екі айырылды бір сенім, бірін таңдау керек болып тұр соның. Жыр жазып ем кеше де ыстық бу атып, ертең, бәлкім, романға кірісемін?! Белгісіздеу: қай жолды әлі к здерім, бірақ, бірақ екеуі де – з жолым. Жыр жазар ем, Қара с з де жазар ем, таза жыршы, прозаикпін таза мен. Қайрат та бар, қайратқа еңбек, талап тең, Уақыт біреу, ғұмыр біреу тек, әттең! Менің жолым – екі тарау болып тұр, сырбаз досым, сыншыларға соны ұқтыр. Маған, маған к ңіл-күй бер, ортайсам
Мені, мені денсаулықпен толықтыр. Жолым – екеу, екі айырылды бір мақсат, бір жақтан – с з, бір жағымнан жыр қақсап ауру тістей мазалап жүр. Осы бақ: Жыр – сері ғой, Қара с з жүр асырап. Бірді жырлап, Жасаймын деп мың кейпін, отыз тістен шығады ойнап тіл бейпіл. Араласып кетсе менде күлкі, мұң – Мен де бейне күздің қоңыр бұлтымын, Жел қысқанда не жауарын білмейтін.
БІР ШАҢЫРАҚ АСТЫНДА Жұмекен Нәжімеденов пен Меңдекеш Сатыбалдиев (оң жақта бірінші) қаламдас әріптестерімен
АНА ТІЛІ 7 №46 (1304) 19 – 25 қараша 2015 жыл
ДӨҢГЕЛЕК ҮСТЕЛ ШАРА
КЕШ Шараны ұйымдастыруға Қазақ стан Республикасы Тұңғыш Президенті – Елбасының қоры мен А.Бай тұр сын- ұлы атындағы Тіл білімі инсти туты жанындағы Жас ғалымдар кеңестері мұрындық болды. Д ңгелек үстелге А.Байтұрсынұлы атындағы Тіл білімі институтының, Алматы қаласындағы жоғары оқу орындарының ғалымдары, қызметкерлері қатысты. Д ң гелек үстелді «Ғалым феномені» тақы- рыбындағы баяндамасымен ашқан А.Байтұрсынұлы атындағы Тіл білімі институты директорының орынба- сары Анар Фазылжанова жүргізіп отырды.
Жиынға қатысқандар ғалымның тікелей жетекшілігімен әзірленіп, жарық к рген 15 томдық түсіндірме «Қазақ әдеби тілінің с здігі» (93 мыңнан астам с з), үлкен біртомдық «Қазақ с здігі» (106 мыңнан астам с з), жетекші авторлардың бірі ретінде қатысқан «Қазақтың этнографиялық катего- риялар, ұғымдар мен атауларының дәстүрлі жүйесі» (5 томдық) атты іргелі еңбектердің мән-маңызын жан-жақты талқылап, пікір алмасты. А.Байтұрсынұлы атындағы Тіл бі- лімі институтының директоры Мыр- заберген Малбақов Н.Уәлидің тіл ғы лы мына қосқан үлесіне тоқталса, С.Демирел атындағы университеттің «Тіл, мәдениет және коммуникация» зертханасының меңгерушісі Зәуреш Ахмет жанова ғалымның еңбектері бас- Конференцияны Ш.Уәлиханов атындағы Тарих және этнология инс- титуты директорының орынбасары, тарих ғылымының докторы Светлана Смағұлова жүргізіп отырды. Негізгі баяндаманы Абай атындағы Қазақ ұлттық педагогикалық универси- тетінің профессоры, тарих ғылымының докторы, ҚР ҰҒА корреспондент- мүшесі Мәмбет Қойгелдиев жасады. «Б.Қойшыбаев шығармашылығындағы Алаш тақырыбы» атты баяндамада жазушының тек Алаш тақырыбына арнаған 27 зерттеу мақаласы және зге де еңбектері ж нінде айтылды. Ш.Уәлиханов атындағы Тарих және этнология институтының бас маманы, тарих ғылымының кандидаты, « ділет» қоғамының басқарма мүшесі Қайдар Сейсенбайұлы Б.Қойшыбаевтың Қа- зақстан « ділет» тарихи-ағарту қоға- мындағы қызметі ж нінде с з қозғаса, мәдениеттанушы, әдебиет сыншысы лия Б пежанова оның к ркем шы- ғар ма шылығындағы ерекшеліктерге тоқ талды. Белгілі қаламгер Мереке Құлкенов 80-жылдары мерейтой иесінің зі басқарған «Білім және еңбек» жур на- лына Мағжанның леңдерін жария- лағанын, қашанда ақиқат пен әділдіктің Ғалым еңбегі – өміршең «Зиялылық – заман сұранысы» ты ерекшелігі – қазақтың мәдениеті мен ұстанымдарына негізделіп жазылға нын айтты.
Профессор Жамал Манкееваның тіл бірегейлігі, ұлт бірегейлігі мәселелер негізінде тілді зерттеу хақындағы ойла- ры к пшілік назарын аудартты. «Қазіргі әлемдік тіл ғылымында адам факто- рымен байланысты қарқынды дамып отырған когнитивтік парадигмадағы зерттеулерді қазақ тіл білімінде терең теориялық қана емес, практикалық жағынан да дамытуға зор үлес қосып келе жатқан ғалым-профессор Н.Уәли- дің «тіл – ұлт», «тіл – ұлттық сана», «тіл – мәдениет» аспектілеріндегі аса маңызды ізденістері мен жаңа сипат - тағы лингвомәдениеттанымдық-лек- си кографиялық еңбектер әзірлеудегі тағылымды тәжірибесін насихаттаудың маңызы зор» деді ол. Профессор Рүс- тем Шойбеков ғалымның лингвоэт- нология ғылымына қосқан лшеусіз еңбегін атап тсе, С.Демирел атындағы университеттің «Қолданбалы линг- вистика» зертханасының меңгерушісі Құралай Күдеринова ғалымның с здік- теріне талдау жасады. Сондай-ақ фило- логия ғылымының докторы, профес- сор Телғожа Жанұзақов, филология ғылымының докторы Орнай Жұбаева, филология ғылымының кандидаты Ал- мас Үдербаев ғалымның еңбектерінің мір шеңдігін атап тіп, ізгі тілектерін білдірді. жүктеу/скачать 20,39 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|