РАЗДЕЛ 6  ТЕХНИЧЕСКИЕ НАУКИ

Қазақ инновациялық гуманитарлық-заң университетінің хабаршысы № 4 (32), 2016 
 
199 
ОӘЖ 621.039.52 
 
Қозтаева Ұлпан Пернебекқызы 
физика-математика ғылымдарының кандидаты, «Атом Энергия Институты» филиалы 
Курчатов қ. 
Серікқан Еркебұлан Ержанұлы 
магистрант, Семей қаласының Шәкәрім атындағы мемлекеттік университеті
 
 
ИВГ.1М РЕАКТОРЫНЫҢ ЖЫЛУТАСЫМАЛДАҒЫШЫНЫҢ САЛҚЫНДАТУ ЖҮЙЕСІН 
ЖЕТІЛДІРУ 
 
Мақалада  ИВГ.1М  реакторының  екі  контурлы  салқындату  жүйесінің  сызбасын  құрастыру  нәтижелері 
көрсетілген. Бір контурлы салқындату сызбасы кезінде реактор N = 6 МВт шамасында жеті сағат жұмыс атқара 
алса,  ал  аз  қуатты  жылуалмастырғыш  аппаратын  іске  қосқан  кезде  жұмыс  уақыты  он  сағатқа  дейін  ұзаратыны 
анықталды.  Екінші  контурды  құрастыру  реактор  тоқтағаннан  кейін  жылутасымалдағышты  суытуда  да  орынды 
екендігі көрсетілді. 
Түйін сөздер: ИВГ.1М реакторы, суыту жүйесі, жылутасымалдағыш, контурлы, жетілдіру. 
 
В  статье  приведены  результаты  системы  охлаждения  двухконтурной  схемы  чертежей  установки  реактора 
ИВГ.1М. Если при одноконтурной схемы охлаждения с N = 6 МВт реактор может работать в течение  семи часов, а  
при подключении теплообменного аппарата с малою мощностью, время работы увеличится  до десяти часов. Также 
было  показана,  что  составление  второго  контура  имеет  значение  при  охлаждении  теплоносителя  после  остановки 
реактора.  
Ключевые слова: Реактор ИВГ.1М, система охлаждения, теплоноситель, контурный, модернизация. 
 
The article the results of dual-circuit cooling system IVG.1M reactor installation drawings. If the single-cooling system 
with N = 6 MW reactor can be operated for seven hours, and when connected to the heat exchanger maloyu capacity, while the 
increase  to  ten  hours.  It  was  also  shown  that  the preparation  of the  second  circuit has  a  value  of  at  cooling  the  coolant  after 
reactor shutdown. 
Keywords: Reactor IVG.1M, cooling system, heat transfer agent, contour, modernization. 
 
ИВГ.1М 
реакторы 
[2] 
нейтрон 
шағылдырғышы 
бериллиден 
жасалған, 
жылутасымалдағыш пен баяулатқыштың рөлін 
жеңіл  су  атқаратын,  су-сулық  гетерогенді 
зерттеу 
реакторы 
болып 
табылады. 
Реактордың  қуаты,  орталық  ұяшықтағы 
зерттеу 
обьектісінің 
қуатын 
косқанда 
(жобаланған  номиналды  қуат)  –  72  МВт. 
Қазіргі  уақытта,  реактордың  суыту  жүйесінің 
модернизациясы  толық  көлемде  жасалмаған, 
сол  себепті  реактордың  номиналды  қуаты  35 
МВт-пен  шектеледі.  ИВГ.1М 
реакторының 
зерттеулік іске қосулары 
қазіргі кезде
  реактор 
қуаты
  9  МВт-қа  дейінгі  аралықтарда  жүзеге 
асады. 
Экспериментті  зерттеулердің  көлемі  мен 
мүмкін  бағыттарын  кеңейту  үшін  ИВГ.1М 
реакторлық 
қондырғысының 
модернизациясын  жалғастыру  жоспарлануда. 
Бұл  модернизация  аясында  келесі  жұмыстар 
орындалатын  болады:  жаңа  белсенді  аймақты 
құру,  реактордың  сумен  суытылу  жүйесіне 
қайта  конструкциялау  жүргізу,  энергетикалық 
реакторлардың  сумен  суытылатын  ЖБЖ-қа 
сынақ  жүргізу  үшін  тұзақтық  қондырғы  құру, 
газбен  суытылатын  ЖБЖ-ті  сынау  және 
сутекті  алу  технологиясын  жасау  үшін 
тұзақтық қондырғы құру. 
ИВГ.1М  реакторы  үшін  үзіліссіз  жұмыс 
уақыты  негізінен  екі  фактормен  анықталады: 
белсенді  аймақ  құрамына  тәуелді  реактор 
кампаниясы  және  реакторды  ұзақ  уақыт 
салқындату 
жүйесін 
іске 
асыратын 
жылутасымалдағыштың берілу жүйесі [2]. 
Бұл  тезис  жоба  сипаттамасында,  ұзақ 
мерзімді  белгіленген  электр  режимдерін 
жүзеге асыру тұрғысынан су реакторы жүйесі 
ИВГ.1М  техникалық  мүмкіндіктері,  тест 
ұзақтығын  арттыруға  мүмкіндік  береді, 
салқындату  жүйесі  сұйықтарын  жабдықтау, 
жаңғырту үшін ұсынысын тапсырады. Реактор 
қос  тізбекті  салқындату,  реактор  төгетін  су 
қосу арқылы жылу құру кезінде тұрақты күйде 
реактордың 
ұзағырақ 
жұмыс 
атқаруын 
қамтамасыз  ету  үшін  реактордың  салқындату 
ағынының жаңғырту. 
Реактордың  екі  контурлы  салқындату 
жүйесі 
реактордың 
салқындату 
жылу 
асыратын, реактор және процесс сумен (екінші 
тізбек)  жабық  цикл  салқындату  тізбек 
құрайды. 
Технологиялық 
каналдардан 
шығатын  суды  салқындату  сулы  жүйенің 

Қазақ инновациялық гуманитарлық-заң университетінің хабаршысы № 4 (32), 2016 
 
200 
бөлімдерінде  орналаса  алатын  800ТНГ-
2,5М1В/25Г маркалы жылуалмастырғышының 
көмегімен жүзеге асады [2]. 
Технологиялық  су  контуры  құрамына 
жылуалмастырғыштан  басқа  контурдағы  су 
циркуляциясын  жүзеге  асыратын  сораптар 
және  жылуалмастырғыш  арқылы  өтетін 
технологиялық  суды  салқындатуға  арналған 
градирнялар  жүйесі,  бекітуші,  реттеуші  және 
тоқтатқыш арматуралар кіреді. 
Қайта 
жөндеуге 
ұшырайтын 
жүйеде 
реакторды  қалыпты  салқындату  режимінде  су 
көлемі 
1500 
м
3
 
болатын 
төгу 
сыйымдылығынан  электр  сораптар  көмегімен 
реакторға 
берілуі 
керек, 
реактордан 
шыққаннан кейін жабдықтау бактарынан келіп 
түсетін 
сумен 
суытылатын 
жылуалмастырғышқа келіп түсуі керек. Екінші 
контур 
суын 
салқындату 
буланатын 
суытқыштар  есебінен  жүзеге  асады.  Мұндай 
жүйе 
ИВГ.1М 
реактор 
жұмысының 
ұзақтылығын қамтамасыз етеді. 
Ұсынылып  отырған  жүйеде  еш  өзгеріссіз 
дерлік  реакторға  суды  беру  және  төгу  
коммуникациялары, 
бірінші 
контурдың 
жабдықтау  багы  сонымен  қатар  4МСК  -  10 
және  ЦНГ  -  70  сораптарынан  тұратын 
сораптар тобы қолданылады.  
Берілген жаңғырту бар су қоры мен реактор 
кіре  берісіндегі  температураны  арттырмау 
шартына  тікелей  байланысты.  Әртүрлі  қуат 
мөлшерінде  жұмыс  істеген  кезде  реактор 
кірісіндегі  судың  шекті-мүмкін  деңгейі  55  °С 
құрайды. 
 
 
 
1 сурет – ИВГ.1М реакторы су жүйесінің сұлбасы 
 
Бір  контурлы  суыту  жүйесімен  жұмыс 
істеген жағдайда іске қосу ұзақтығы ыдыстағы 
су  мөлшері  температурасының  берілген 
мөлшерге  дейін  суыту  уақытымен  шектеледі. 
Ыдыстағы  су  температурасын  азайту  үшін 
реакторға  суды  көп  уақыт  бойы  контур 
бойынша айдау қажет болды. Аталған процесс 
тиімсіз болып табылады, өйткені контур бойы 
суды айдауға қанша көп уақыт жұмсасақ та су 
температурасы елеусіз ғана өзгеріп отырды, ал 
ол  үшін  жұмсалған  қуат  мөлшері  ауқымды 
болатын. 
Осындай 
мәселелерді 
шешу 
мақсатында  төмендегі  суреттегі  екі  контурлы 
суыту жүйесін  қарастыруды ұсынамын.   
 

Қазақ инновациялық гуманитарлық-заң университетінің хабаршысы № 4 (32), 2016 
 
201 
 
 
2 сурет – Екі контурлы суыту жүйесінің сұлбасы 
 
Екі  контурлы  суыту  жүйесі  бойынша  суды 
реактор 
тоқтағаннан 
кейін 
де 
жылуалмастырғыш  арқылы  суытып  алуға 
болады.  Осы  орайда  жылуалмастырғыш 
ретінде  қуаты  1,8  МВт  қабықшалы-құбырлы 
жылуалмастырғыш  аппараты  600ТНГ-1,6-
М8/20-2-1  алатын  болсақ.  Сонымен  қатар 
технологиялық 
су 
контуры 
құрамына 
жылуалмастырғыштан  басқа  контурдағы  су 
циркуляциясын  жүзеге  асыратын  сораптар 
және  жылуалмастырғыш  арқылы  өтетін 
технологиялық  суды  салқындатуға  арналған 
градирнялар  жүйесі,  бекітуші,  реттеуші  және 
тоқтатқыш арматуралар кіреді. [1] 
Жүйе  тоқтағаннан  кейін  бактағы  су 
температурасы  t
баст
=  55  °С.  Ыдыстағы  су 
көлемі  V=  1200  м
3
,  ал  сораптар  тобы 
туғызатын  су  шығыны  G=  60  м
3
/сағ.  Реактор 
шығысындағы су шығыны G= 54 м
3
/сағ. 
Егер соңғы температура мәні ретінде t
соңғы 
= 
25  °С  алсақ,  онда  реактор  кірісі  мен 
шығысындағы 
температуралар 
айырмашылығы  8  °С.  Толық  шығынды 
ескерсек температура айырмашылығы 6,75 °С. 
Ыдыстағы су контур арқылы өтетін уақыт: 
G
V


 
Ыдыстағы судың суу жылдамдығы: 


RAD
T


. 
Ыдыстағы 
судың 
t
соңғы
= 
25 
°С 
температураға дейін суу уақыты, сағ.: [5] 

сонгы
баст
суу
t
t
t


 
Осындай  есептеулер  нәтижесін  төмендегі 
кестеден көруге болады.  
1 кесте – Қуаты N=6 МВт болған кездегі әр 
түрлі  жұмыс  ұзақтықтарындағы  тоқтаған 
реактордағы судың суу уақыты 
  
Жұмыс 
уақыты, 
сағ 
Суды 
қыздыру 
темпера-
турасы, 
Судың 
соңғы 
темпера-
турасы, 
Қуат N=6 МВт болған 
кездегі әр түрлі жұмыс 
ұзақтықтарындағы 
тоқтаған реактордағы 
судың суу жылдамдығы 
Қуаты 
МВт
N
8
,
1

болатын жылу 
алмастыр-
ғыштағы судың 
суу уақыты 
Реактор тоқтағаннан 
кейін жылу 
алмастырғыш-тағы 
судың суу уақыты, 
сағ 

Қазақ инновациялық гуманитарлық-заң университетінің хабаршысы № 4 (32), 2016 
 
202 
1 
27,966 
25 
2,396 
1,268 
2,288 
2 
30,932 
25 
2,396 
1,268 
4,577 
3 
33,898 
25 
2,396 
1,268 
6,865 
4 
36,864 
25 
2,396 
1,268 
9,154 
5 
39,830 
25 
2,396 
1,268 
11,443 
6 
42,796 
25 
2,396 
1,268 
13,731 
7 
45,762 
25 
2,396 
1,268 
16,020 
8 
48,728 
25 
2,396 
1,268 
18,308 
9 
51,694 
25 
2,396 
1,268 
20,597 
 
Қорытынды 
1.  Екі  контурлы  салқындату  сызбасын 
құрастыру  барысында  жоспарланған  іске 
қосулардың жиілігі мен ұзақтылығы ескеріліп, 
аз 
қуатты 
жылуалмастырғыш 
аппарат 
қолданылды. 
Бір 
контурлы 
салқындату 
сызбасы  кезінде  реактор  N  =  6  МВт 
шамасында жеті сағат жұмыс атқара алады. Ал 
аз  қуатты  жылуалмастырғыш  аппаратты  іске 
қосқан  кезде  жұмыс  уақыты  он  сағатқа  дейін 
ұзарады.  Екінші  контурды  құрастыру  реактор 
тоқтағаннан 
кейін 
жылутасымалдағышты 
суытуда  да  орынды  болып  табылады.  Осы 
негізде біз жоспарлы іске қосулардың жиілігін 
анықтауға мүмкіндік аламыз. 
2.  Техникалық  қызмет  көрсету  кезінде 
құйылмалы  ыдыстағы  температура  режимін 
реттей  алу  мүмкіншілігі  аталған  нұсқаның 
артықшылығы болып табылады. 
3.  Екі  контурлы  салқындату  жүйесі  бір 
контурлы  салқындату  жүйесіне  қарағанда 
энергияны  аз  тұтынады, жабдықтардың  тозуы 
аз,  бірақ  жөндеу-реттеу  жұмысына  кететін 
шығындар ауқымдырақ. 
 
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі 
1.
 
Абрамов М. А., Авдеев В.И., Адамов Е.О. и др. Канальный ядерный энергетический реактор РБМК /Под 
общей редакцией Черкашова Ю. М. — М.: ГУП НИКИЭТ, 2006. - 632 с. 
2.
 
Айтхожин Э.С., Аринкин Ф.М., Батырбеков Г.А. и др. Реакторные комплексы ИГР, «Байкал-1», ВВР-К и 
перспективы развития на их базе фундаментальных и прикладных исследований: Препринт НЯЦ РК-00-12. – 
Курчатов, 2000. – 75 с. 
3.
 
Комплекс  научно-исследовательских  реакторов  «Байкал-1»,  реакторная  установка  ИВГ.1М. 
Технологический  регламент.  Часть  3.  Порядок  подготовки  и  проведения  испытаний  и  экспериментов.  К. 
9750.00.000.ИО2. 
4.
 
Комплекс  научно-исследовательских  реакторов  «Байкал-1»,  реакторная  установка  ИВГ.1М. 
Технологический регламент. Часть 2. Обеспечение безопасности работ. АК 65.000.00 515 ИО. 
5.
 
Физический  расчет  ядерного  реактора  на  тепловых  нейтронах/  В.И.  Бойко,  Ф.П.  Кошелев,  И.В. 
Шаманин, Г.Н. Колпаков, О.В. Селиваникова. - Учебное пособие. – Томск: Изд. Томского политехнического 
университета, 2009. – 504 с. 
 
Козтаева Улпан Пернебеккызы 
кандидат физико-математических наук, Филиал «Института Атомной Энергии» г.Курчатов 
Сериккан Еркебулан Ержанулы  
магистрант, Государственный Университет имени Шакарима города Семей 
Модернизация системы охлаждения теплоносителя реактора ивг.1м 
 
Koztaeva Ulpan Pernebekkyzy 
Candidate of Physico-Mathematical Sciences, Branch of «The Institute of Atomic Energy», Kurchatov 
city 
Serikkan Yerkebulan Yerzhanuly 
graduate student, Shakarim State University of Semey 
Modernization of cooling system coolant reactor ivg.1m 
 
 

Қазақ инновациялық гуманитарлық-заң университетінің хабаршысы № 4 (32), 2016 
 
203 
ОӘЖ 373(072) 
 
Курманбаев Ербол Асылханович 
физика-математика 
ғылымдарының 
кандидаты, 
Қазақ 
инновациялық 
гуманитарлық-заң университеті, Семей қ. 
Ракишев Жомарт Кабидоллаевич 
магистрант, Қазақ инновациялық гуманитарлық-заң университеті, Семей қ. 
 
МАТЕМАТИКА САБАҒЫНДА АҚПАРАТТЫҚ-КОМУНИКАТИВТІК 
ТЕХНОЛОГИЯЛАРДЫ ҚОЛДАНУ 
Берілген  мақалама  математика  сабағында  ақпараттық  технологияны  пайдалану  мәселеріне  арналған. 
Ақпараттық  және  коммуникативтік  технологиялар  пәндік  және  пәнаралық  дағдыларды  игеруде  толтырмайтын 
көмек, баланың шығармашылық зияткерлік әлеуетін дамытады. 
Түйін сөздер: ақпараттық технология, интерактивті тақта, информатика, телекоммуникация, электронды 
оқулықтар  
 
Данная  статья  посвящена  проблеме  использования  информационных  технологий  на  уроках  математики. 
Применение  информационных  технологий  в  образовании  существенным  образом  ускоряет  передачу  знаний  и 
накопленного технологического и социального опыта человечества.  
Ключевые  слова:  информационные  технологии,  интерактивная  доска,  информатика,  телекоммуникация, 
электронные учебники 
 
 
This article is devoted to the use of information technologies at mathematics lessons. The application of information 
technologies in education significantly accelerates the transfer of knowledge and accumulated technological and social 
experience of mankind. 
 
Keywords: information technology, interactive whiteboard, informatics, telecommunications, electronic textbooks 
 
Білімдік  бағдарламаны  игеру  нәтижесіне 
жоғары  талаптарды  жүзеге  асыру,  оның 
құрылымы 
мен 
шарттарын 
орындау 
ақпараттық 
және 
коммуникативтік 
технологияларды  пайдаланусызмүмкін  емес. 
Ақпараттық 
және 
коммуникативтік 
технологиялар 
пәндік 
және 
пәнаралық 
дағдыларды  игеруде  толтырмайтын  көмек, 
баланың  шығармашылық  зияткерлік  әлеуетін 
дамытады. 
Ақпараттық 
коммуникативтік 
технология  (АКТ)  оқушыға  алдарына  қойып 
отырған 
талап-баланы 
оқуға 
үйретудің 
шешуші 
міндеттерін 
жүзеге 
асыруға 
көмектеседі.  
Интерактивті 
оқыту-педагогикалық 
әдістеме  ияқты  оған  әртүрлі  денгейлі  және 
алуан  аспектілі  өзара  іс  қимыл  ретінде  қарау 
қажет.  Бірінші  кезекте  дамулардың  өз  ара  іс 
қимылы: оқытушы және оқушы, оқушылардың 
өзара  қатынасы.  Бірақ  интерактивтілік  оқу 
процесіне  қатысушылардың  өзара  іс  қимылы 
ғана 
емес 
бұл 
оқушының 
оқу 
материалдарымен  өзара  іс  әрекеті.  Оқудың 
интерактивті 
моделінде 
салғырттыққа, 
жаттауға,  оқу  материалын  есте  сақтауға  жол 
жоқ.  Оқытудың  бұл  моелінде  оқушының 
өзіндік  танымдық  іс  қимылының  субьектісі, 
зерттеушісі  бола  алуына,  танымдық  іс 
қимылын  белсендендіруіне  жағдай  туғызу 
қажет [2, 123 б.].  
Бүгінгі  таңда  интернет  интерактивті  орта 
ретінде  танымдылық  процесінде  белсенді 
пайдаланады  және  аса  маңызды  құзырды 
қалыптастырудың  тиімді  құралы.  Компьютер 
базасында  жүзеге  асырылатын  интерактивті 
технологиялар  бірінде  үш  бағытта  дамуда:-
қолданбалы  бағдарламалардың  көздері  (ҚБК), 
мұның 
басым 
көпшілігі 
мәні 
бойыншадиалогты 
 
болып 
оқушының 
ақпаратпен  оқу  мазмұнымен  өзара  іс  әрекетін 
қамтамасыз  етеді;-Интернетті  ақпарат  көзі 
ретінде пайдалану пайдаланушыдан танымдық 
белсенділікті  және  араласу  кеңістігін  талап 
етеді,оның 
ішінде 
арақашықтық 
оқудыңмүмкіншіліктерін 
де 
туғызады;-
бастапқы 
бетте-ақ 
интерактивтікидея, 
пайдаланушымен  диалогта  болу  қабілеті 
салынған  қазіргі  жабдықтарды  пайдаланады. 
Қажетті  бағдарламалық  қамтамасыздандыру 
мен  ресурстарды  интерактивті  тақта  сияқты 
қазіргі  жабдықтармен  үйлестіре  отырып 
пайдалану  оқытудың  интерактивті  моделін 
(үлгісін)  құруға  мүмкіндік  береді.  Ал  мұның 
мақсаты  оқушылардың  бір  бірімен  белсенді 
өзара  іс  қимыл  жасауна  жеткізетін  оқытудың 
жайлы  жағдайын  ұйымдастыру.  Сабақтарда 
пайдаланылатын 
негізгі 
ақпараттық 

Қазақ инновациялық гуманитарлық-заң университетінің хабаршысы № 4 (32), 2016 
 
204 
технологияға  Мультимедиялық  тұсау  кесерді 
жатқызуға  болады.    Дәріс  (лекция)  кезінде 
оқытушы  түрлі  графикалық  кескіндермелерді, 
кестелерді, үлгілерді пайдаланады, тіпті қысқа 
видиотаспаларды  көрсету  мүмікндігі  де  бар. 
Рәсімдеуге 
түрлі 
диаграммаларды, 
сұлбаларды, 
кестелерді, 
кескіндемелерді 
енгізуге болады.  
Рәсімдеуге  дайындықты  оқытушы  сондай–
ақ  мектептің  жоғарғы  сынып  оқышулары  да 
жүргізе  алады.  Бұл  орайда  оқышулар  өз 
материалдарын  рәсімдейді,  сөйлеу  қабілетін 
дамыта 
отырып 
өз 
өнімдерін 
ұсынға 
жаттығады. 
Бұл 
оқушылардың 
қызығушылығын 
арттырып, 
материалды 
барынша  көрнекі  және  қол  жетімді  етеді  [1, 
112 б.].  
Компьютерлік 
техникаларды: 
проекторларды, 
интерактивті 
тақталарды, 
планшеттерді  пайдалану,  түрлі  техникалар 
оқытушыға 
сабақты 
оңтайландыруға, 
материалды  тез  және  көрнекі  етуге  мүмкіндік 
береді. 
Проеторды 
пайдалану 
барлық 
оқушыларды  жұмысқа  тартып,  материалды 
қол  жетімді  және  көрнекі  етеді.  Ал  бұл, 
сабақта 
бірталай 
уақытты 
үнемдеп, 
оқытушыға  жұмыс  кезінде  бүкіл  сыныптың 
жұмысын  қадағалауға  жағдай  туғызады. 
Техника  молшылығының  ортасында  өмір 
сүруге  үйренген  қазіргі  балаға  аұпаратты 
осындай  түрде  қабылдау  жеңіл.  Интерактивті 
тақтаны  пайдалаған  кезде  оқуш  ақпаратты 
көріп,  оны  тақтада  еркін  орналастыра  алады. 
Электронды оқулықтарды оқушылар өздігімен 
және  топтаса  пайдалана  алады,  ол  өз  білімін 
көтеру  немесе  белгілі  бір  курсқа  әдістемелік 
қамтамасыздандыру  құралы  ретінде  өолдана 
алады, нақ осылай оқулықтың қағаздағы үлгісі 
де  пайдаланады.  Онда  түрлі  тапсырмалар, 
мысалдар,  тестілер  болуы  әбден  мүмкін. 
Материалды  үнемі  басып  отыру  қажеттігі  де 
жоқ. 
Электронды 
оқулықтың 
бір 
артықшылығы  текст  бойынша  қажеттіні  тех 
тауып  алуға  болады.  Ал  басылған  кітаптың 
балығында  бірдей  индекс  бола  бермейді, 
болған  жағдайда  ол  шектеулі.  Электронды 
кіпаттардағы  гипертекст  материалды  көтеген 
фрагменттерге  (үзіктерге)  бөліп,  оларды 
логикалық  тізбектемеде  әсірлеме  түсінікке 
біріктіреді [3, 78 б.]. Бағдарламаны оқушылар. 
Сабақтарда, 
сабақтан 
тыс 
уақытта 
бағдарламаны 
оқушылардың 
барынша 
белсенді, 
жұмыстары 
жекеленіп, 
өз 
танымдылық 
іс 
қимылын 
басқару 
мүмкіншілігін  береді.  Пәндік  міндегі  оқыту 
бағдарлама,  мысалы  «Тірі  математика»,  «Тірі 
геометрия»,  «Компас»  үлкен  аудиторияға 
шынайы уақыт режимінде эксперименттер мен 
тәжірибе  жұмыстарын  жүргізуге  мүмкіндік 
туғызады.  Ал,  «Еркін  тегістік  ЕТ2О»,  «План 
Мир», «J3D SecBvilder» сияқты бағдарламалар 
сызбаларды 
жинақы 
құруға 
немесе 
қалыптастыруға  көмектеседі,  дайын  болған 
сызба  кез  келген  геометриялық  құрылымды, 
операциягы  орындауға,  әдеттегі  белгілеулерді 
шығаруға, 
ұзындықты 
автоматты 
түрде 
өлшеуге  т.с.с.  мүмкіндік  туғызады.  Қол 
жетімді Интернет. Интернет оқушыларға жетті 
ақпаратты  алуға  және  іріктеуге  мүмкіндік 
береді.  Олар  кез  келген  материалды  тауып 
алып 
өзінің 
ой-өрісін 
кенейте 
алады. 
Интерактивті  (интербелсенді)  тақта-бірегей 
иновациялық  құрал,  ол  бүкіл  сыныптыоқыту 
үшін  пайдаланады.  Бұл  оқытушының  оқу 
материалын әдемі, әсерлі және тартымды етіп 
түсіндіруіне  көмектеседі.  Интерактивті  тақта 
ақпаратты 
түрлі 
мультимедиалық 
ресурстардың  көмегімен  ұсынуға,  осылай 
оқытушының  және  оқушының  материалды 
түсініктемелеп,  барынша  максималды  оқуға 
көмектеседі  [3,  80  б.].  Негізгі  мектептегі 
математикадан 
мектеп 
курсы 
бойынша 
интерактивті  тақта  үшін  бірқатар  мысалдар 
мен тапсырмаларды қарап өтейік. Ақпараттық 
қамтамасыздандырудың    Smart  Notbook  10 
көзінен 
функциялар 
мен 
құралдарды 
пайдаланып 
 
материалды 
жасаймыз. 
Тасымалдау  функциясы  (қызмет  аясы).  Оны 
интерактивті 
тақтапайдалана 
отырып 
интерактивті  тақтада  пайдалана  отырып  5-
ші,6-шы,7-ші 
сыныптар 
үшін   
негізгі 
мектептегі 
математика 
курсы 
бойынша 
бірқылдыру  тапсырмалар  жасалған.  5-ші 
сыныпта «Дұрыс және дұрыс емес бөлшектер, 
аралас  сандар»  тақырыбы  бойынша  оқу  және 
бастапқы  алынған  білімді  бекіту    үшін  екі 
тапсырма  жасалған.  Жаңа  білімдіигеру  және 
білімді  бастапқы  бақылау  үшін  оқушыларға 
жаңа  білімді  игеру  кезеңінде  «аралас  сандар» 
түсінігін  еңгізген  соң  мына  тапсырманы 
орындау  ұсынылады:  сандарды  суреттермен 
жалғастыру.  Бұл  тапсырмада  оқушылар  әрбір 
суретке  тасымалдау  арқылы  дұрыс  санды 
қоюлары  керек.  Оқушылар  кезекпен  тақтаға 
шығып 
суретке 
сәйкес 
сандарды 
тасымалдайды. 
Аталған 
тапсырманың 
мақсаты: 
оқушыларда 
пәндік 
дағдыны 
дамыту:дұрыс  және  дұрыс  емес  бөлшектер, 

жүктеу/скачать 4,01 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: