Тәуелсіздікті ұрпаққа насихаттау ісі өз деңгейінде жүргізіліп жатыр деп ойлайсыз ба?
жүктеу/скачать 12,36 Mb. Pdf көрінісі
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Тәуелсіздіктің 22 жылында қасаң кеңестік стереотиптерден толық арыла алдық па
- Нұршат ТӨКЕН XX ғасырдың басында айналасына интеллектуалды элитаны жинап, елдікке ұмтылған Әлихан Бөкейханов: «Ұрпақ үшін Мұхтаржан, Абайды
- Дайындаған Құбаш САҒИДОЛЛАҰЛЫ Басы 1-бетте Тәуелсіз мемлекетіміздің бастауы болған Қазақ хандығы дәуірін қанша
- 14.12.2013 жыл
ТӘУЕЛСІЗДІКТІҢ ҚҰНЫ Әрине, 300 жылдық бодандықтан тәуелсіз санаға жету оңай шаруа емес. 22 жыл ішінде Тәуелсіздігіміз жемісін беріп, ескі құндылықтарды жоққа шығара бас- тады. Енді азаматтарымыз бұрынғы кезді жиі еске түсіріп, «Үкімет асыраушы еді» деген қиялдан арылып, «мен елім үшін не істей аламын?» деген арман арғымағына мінуге тиіс. Өйткені біз тағдырдың тәлке- гімен отар ел болдық. Ресей империясы Қазақстанды уысында ұстаса, бүкіл Орта Азияға, Иран мен Ауғанстанға, Қытай мен Үндістанға ықпалын жүргізетінін білді. Демек, біздің Тәуелсіздігіміз іргемізде жат- қан Қырғызстан, Өзбекстан, Әзір бай жан, Түрікменстан, Тәжікстан секілді көршілес ел дерге де аса қымбат деген сөз. Біздің аза- маттарымыз осыны түсінсе, кеңестік кезең- нің стереотиптерден арылуға асығар еді. Тәуелсіздіктің 22 жылында қасаң кеңестік стереотиптерден толық арыла алдық па? Мансұр ХАМИТ (фото) Арыстар аманаты ақталады Жуырда «Оңтүстік» ақпарат орталығын- да «Аманат» интеллектуалды пікірсайыс клу бының ұйымдастыруымен дөңгелек үс- тел өтті. «Алаш көсемдері Алаш автономия- сын неге кеш жариялады немесе отаршыл Ресейден бөлінуге неге ұмтылмады?» деген тақырыпта өткен отырыста Астана- дан келген белгілі алаштанушы һәм Әли- хан танушы ғалым Сұлтан Хан Аққұлұлы баян дама жасады. Алаштың аманатын арқалаған кешті «Аманат» интеллектуалды пікірсайыс клубының жетекшісі, белгілі тележурналист Берік Құрманғали жүргізді. «Аманаттың» кезекті пікірсайысына ақын, халықаралық «Алаш» сыйлығының иегері, ОҚО саяси қуғын-сүргін құрбандары мұ- ра жайының директоры Ханбибі Есенқара- қызы, «Алаш» әдебиет сыйлығының ие- гері, жазушы Мархабат Байғұт және өңір дегі тарихшы ғалымдар қатысты.
Жалпы, «Аманат» отырысының 9 жел- тоқсан күні өтуі тегін емес. Өйткені 1917 жылдың 5-13 желтоқсаны аралығында Орынборда II жалпы қазақ-қырғыз құрыл- тайы өтіп, Алашорда мемлекеті құрылды. Құрыл тайда Алашорда мемлекетінің басшысы болуға лайықты үш азаматтың кандидатурасы ұсынылады. Ашық әрі демократиялық жағдайда өткен сайлауда 79 депутаттың 19-ы Бақтыкерей Құлман- ұлына, 20-сы Айдархан Тұрлыбайұлына дауыс береді. Ал қалған 40 депутат Алашорда мемлекетінің басшысы болуға Әлихан Нұрмұхаметұлы Бөкейхановты лайық деп табады. Бұл 1847 жылы Кене- сары хан өлтірілгеннен кейін қазақтың өз бас шысын өзі таңдаған айрықша сәті бола- тын. Өкінішке қарай, Алаш арыстарының Хан Кене өмірден өткен соң 70 жылдан кейін құрған мемлекеті небәрі 2 жыл 3 ай ғана өмір сүрді. Әрине, бұған себеп – ұлттық экономикамыздың дәрменсіздігі, ұлы империяның ізіне шырақ жағып қуда- лауы салдарынан өз өміршеңдігін тоқтат қан еді. Құдайға шүкір, Алаш аманатының алтын баулы арқауы үзілмей, бүгінге жеттік. Нұршат ТӨКЕН XX ғасырдың басында айналасына интеллектуалды элитаны жинап, елдікке ұмтылған Әлихан Бөкейханов: «Ұрпақ үшін Мұхтаржан, Абайды жаз» деп өсиеттеген еді... Бүгінде Абайды оқыған сайын есіңе есіл Әлекең түседі. «...Тірі болсам, ұлтыма қызмет етпей қоймаймын» деген дүр перзенттің ерлігіне сүйсінесің. Ұлтына шын жанашырлық пен адалдық бір болса, осылай-ақ болар. Иә, биыл Алашорда ұлттық мемлекетінің құрылғанына — 96 жыл. Ал сол ұлттық мемлекеттің тұңғыш көсемі Әлихан Бөкейхановтың туылғанына — 147 жыл. САУАЛНАМА Тәуелсіздік мейрамын ұлттық сипатта атап өту жөнінде қандай ұсыныс айтасыз? Cерік ЕРҒАЛИ, публицист, мәдениеттанушы: – Біріншіден, Тәуелсіздікті мереке- леу дің қысқаша тұжырымдамасын Үкі- мет бекітуі керек деп ойлаймын. Екіншіден, мемлекеттік мереке бол - ғанд ықтан, бұған жұмсалатын қар жы бюджеттен арнайы баппен қара лып, бекітілуі тиіс. Үшіншіден, мерекені үш күн ету қажет, бірақ оның бәрін де- малыс ету міндетті емес. Демалыс бір күн болса, жеткілікті, мәселен, 17 жел- тоқсан. Ал үш күнге келсек: 16-сы – Ұлт-азаттық құрбандарын еске алу күні; 17-сі – Ұлттық жаңару күні; 18-і – Азат- тық күні – Алашорданың мемлекет құру туралы шешім қабылдаған құрыл тайы жабылған күн (ескіше – 5.12). Сонымен бірге Тәуелсіздік мейрамына асқақтық, айбындық, азаттық атрибуттарын паш ететін ежелгі түркілік салтанаттарды жаң ғыртып, жаңаша сипатта ұлттық шеру ретінде атап өтуді тұжырымдамаға енгізсек, игі болар еді. Мейрамды тек қана салтанатты сипатта емес, келелі форумдар өткізіп, онда өткенді тал- қылау мен келешекті жоспарлау, сын көзбен қарау, мемлекетті нығайта түсу жолдары қарастырылуы қажет. Онсыз біржақтылық, бір сарындылықпен, санаулы тұлғаларды ұлықтаумен шек- те ліп қала беретін болады. Ғалия ҚАМБАРБЕКОВА, филолог, шығыстанушы: – Тәуелсіздік мерекесін ұлттық си- пат та атап өту үшін міндетті түрде ұлт тық киім киіп, сахналанған көріністер жасаудың немесе алаңға барып бір топ әншінің әнін тыңдап, сусын ішіп, айна- ласын ластап қайтудың қажеті жоқ. Мере ке бірінші кезекте, отбасында ата- лып өтілуі керек, себебі отбасы – кішігі- рім мемлекет. Мерекені өткізу форма- сына келсек, бірінші кезекте осы Тәуел сіздік үшін боздақ болғандарды еске алу қажет. Олар үшін мешіттерде, әрбір көше де, халық ортадан жиналып Құран ба ғыштап, дұға оқыса, Тәуелсіз- дігі міз баян ды болар еді деп ойлаймын. Екін шіден, осы күнге орай «Қазақтеле- ком», «Қазақ стан теміржолы», «Эйр Астана», қысқасы ұлттық компания лар, барлық сауда орталықтары жеңіл дік тер жасаса, 16-адамға, жолаушыға тегін қыз мет көрсетсе, бұл мерекенің ма ңыз- дылығы артар еді. Яғни мере ке нің қаншалықты маңызды екендігін үл кен де, жас та, әсіресе тұрмысы төмен адам дар сезіну керек. Онсыз мереке ұл т тық, халықтық сипатқа ие болмай- ды. Қарны аш, көңілі құлазыған адам қа лай мереке тойлай ды?! Ал мемле кет- тік ап парат бұл үрдіс тің барлығын тіке- лей қа да ғалауы на алуы қажет. Же ңіл- діктер бас қа мереке лер де емес, тек қана Тә уел сіздік мере кесіне орай жа- салуы керек. Қанат ӘУЕСБАЙ, тележурналист: – Тәуелсiздiк күнiн ұлттық сипатта атап өтудiң, менiңше, тұтас тұжырым- дамасы жасалса артық емес. Өйткенi Қазақстан халқы үшiн мерекенiң ең ұлығы – осы. Мұндай құжатта тек бұл мереке емес, мемлекеттiк саналатын барлық атаулы даталардың қоғамдық сипаттары және оны атап өтудiң барлық жолдары тәптiштелiп жазылса деген ой бар. Яғни әр мемлекеттiк және ұлттық мереке нақты қалай аталып өтiлу ке- рек? Оның атрибутикасы, нышаны қан- дай болуы керек? Жастармен жұмыс қалай жүру керек? Оның iшiнде, шетел- де оқып жатқан Қазақстан студенттерi де бар. Мұндай идеологиялық жұмыс- тың эффектiсi қандай болмақ? Шетел- дiк жастар деп арнайы ерекшелеп айтып отырмын. Осы Англияда оқып жүргенде кейбiр елдердiң студенттер қауымдастығын өз мемлекеттерi түрлi шараларды өткiзуге қаржылай көмек- те сетiнiн бiлдiм. Бұл – мемлекет имид- жi нiң мәселесi. Сосын ол тұжырым- даманың орындалуын қадағалайтын қоғамдық негiздегi арнайы комиссия құрылса да құба-құп болар еді. Дайындаған Құбаш САҒИДОЛЛАҰЛЫ Басы 1-бетте Тәуелсіз мемлекетіміздің бастауы болған Қазақ хандығы дәуірін қанша кезеңге бөлуге болады және қанша хан билік етті? Ернар, Алматы Қазақстан тарихында Қазақ хандығы дәуірі деп аталатын кезеңге XV ғасырдың ортасы мен XIX ғасырдың бірінші ширегі аралығы жатады. XV ғасырдың ортасында Керей мен Жәнібек хандардың бас шы лы ғы- мен Қазақ хандығы құрылды. Ол мемлекет қазақ жерінде сақ дәуірінен бері жалғасып келе жатқан мемлекеттіліктің жалғасы және қазақ халқының ұлттық сипаттағы мемлекеті болып саналады. XIX ғасырдың бірінші ши- ре гінде Ресей билігі алдыменен Орта жүзде (1822), содан кейін Кіші жүзде (1824) хан- дық билікті жояды. Тарих ғылымының док- то ры Б.Кәрібаевтың зерттеуі бойынша үш жа рым ғасырдан астам өмір сүрген Қазақ хандығы дәуірі өз ішінде екі үлкен тарихи кезеңге бөлінеді. Біріншісі – бір ор талықтан басқарылған кезең, екіншісі – быты раң қы- лық кезең деп аталады. Бірінші кезеңге хан- дық құрылғаннан 1715 жылы Тәуке хан қай- тыс болғанға дейінгі аралық жатса, ал екінші кезең – 1715-1824 жылдар ара лығын қам- ти ды.
Бірінші кезең тағы да өз ішінде шартты түрде бірнеше кішігірім кезеңдерге бөлінеді. Олар – хандықтың құрылуы, күшеюі, әл сі- реуі, қайта өрлеуі, өзара талас немесе теке- тірес, жоңғарлармен алғашқы күрес, «ал тын ғасыр» кезеңдері. Осы кезеңде Қазақ хан- дығында мынадай хандар билік жүр гізді: Керей хан, Жәнібек хан, Бұрындық хан, Қасым хан, Мамаш хан, Тахир хан, Бұй даш, Ахмет, Тоғым хандар бір мезгілде, Хақназар хан, Шығай хан, Тәуекел хан, Есім хан, Тұр- сын хан, қайта Есім хан, Жәнібек хан, Жәңгір хан, Тәуке хан. Тәуке хан қайтыс болғаннан кейін екінші кезең – быты раң қы лық кезең басталып Қазақ елінде –Ұлы жүзде, Орта жүзде және Кіші жүзде жеке хандар пайда болады. Қазақ хандығының бірінші кезе ңін- де 17 хан билік құрса, ал екін ші кезеңде Үш жүзде хан болғандар саны 20-дан асады.
Абай ОМАРОВ (коллаж) №219 (1130)
сенбі
ww w.alasha in asy.kz e-mail: info@alashainasy.kz y y РЕСПУБЛИКАЛЫ Қ ҚО
МД ЫҚ -САЯСИ АҚПАРАТТЫҚ ГАЗЕТ Басы 1-бетте Қазақ қай й кезде б болсын «қ й ой үстііне б бозторғай жұмыртқалаған заманды» аңсайды. Сол аңсаған заманға жету үшін бабаларымыз қолға найза алды. Ғұламаларымыз Алашорданың идеясымен ағартушылық жол арқылы күресті. Енді, міне, Елбасының салиқалы саясатының арқасында сол бозторғайдың өзі алаңсыз «қой үстіне ұя салатын» дәуірге де жеттік. Осы күніміз мәңгіліктерге жо жол л ба ба ст ст ау ау ү үші шін біз Тәуелсіздіктің қадір рін н а арт рт ты ты рғ рғ ан аным ымыз ыз ж жөн өн . Ол Ол ү ү шін қазақ қа қа ла ла уы уы ме ме н н бо бод дан болмағанын, Тәуелс с із із ді ді кк кк е е мы мың ң са сан н ше ше йі йі тт тт ер ерді дің ң қ қанымен ғана қол жеткізгенін айта беруіміз, айта беруіміз керек... Т Т Ү Ү Й Й І І Н ША РА Мұнай-газ саласы ел бюджеті үшін маңызды екені белгілі. Ал Тәуелсіздікке қол жеткізгеннен кейін алғашқы жылдары қанша тонна мұнай өндірілді? Сайран ДӘУІТОВ Тәуелсіздік жылдар ры ы мұ
мұна на й- й-га газ
з са сала
ласы сы е елд лде
е жүргізілген әлеуметтік-экономикалық рефор- маларды қолдаудың бірден-бір факторы болғаны айқын. Бүгінде ЖІӨ-нің төрттен бір бөлігі және мемлекеттік бюджетке түсетін табыстың жартысы- нан астамы осы саланың үлесінде. Жиырма жыл- ды ды
ң іш ішін
інде де м
м ұн ұнай ай ө ө нд нд ір ір іс іс і і үш ү есе артты. Салыстыру үш і
й йтсақ,
1 1 99 992 2 жылы 25,8 млн тонна «қара алтын» өндірілсе, 2012 жылы 80 млн тоннаны құрады. Сондай-ақ газ өндіру көлемі бес есеге өсіп, жылына 40 млрд текше метрге жетті. Тәуел- сіздік жылдары мұнай-газ саласына 60 млрд до д
лса са ,, он оның ың 2
20 0 ми милл ллио
ио ны ны соңғы бес жылда құйылған. Осы салада іске қосылған ең соңғы ірі жоба – Қашаған. Сонымен бірге ол соңғы 40 жылдың ішіндегі әлемдегі ең қымбат энергетикалық жоба саналады. Қашаған кен орнындағы геологиялық қо қо р р 4,
4,8 8 мл мл рд рд ттон онна на д д еп еп б бағ
ағал ал анған. 2015 жылы б бұл кенііштег і і мұнай
й өн і діру көлемі жылына 13 млн тоннаны құрайды деп жоспарланған. Қашағанды дамыту кезеңдерін есепке алғанда, әрмен қарай мұнай өндіру көлемі жылына 51 млн тоннаға жеткізілмек. Тайыр Ғатауов пен Сержан Кәуіков, таны- мал киноәртіс Венера Нығматулина, «Мю- зи зи ко ко ла ла » » ду ду эт э ын ы ың солисі Карина А Абду
дул л ли
ли на на, «Қ «Қ ар арақат» мектеп студиясы- ның бас директоры Қарақат Әбілдина, «Ас тана балет» хореографиялық ұжымы- ның бас балетмейстері Алила Әлішева, сон дай-ақ «Елбасы жолы» киноэпопеия- сында Н.Назарб рбае
аевт тың
ың р р өл өлін н с
с ом омда даға ға н н Нұрлан Әлімж ж ан
ов и и е е бо
бо лд лды ы. Ж Жас ас ә әрт рт іс іс оның бүгінгі марапатына соңғы ойнаған рөлі де өз септігін тигізді деп ойлайды. Ақордада өткен салтанатты марапаттау рәсімін қорытындылаған Президент: «Мен қа қ
і р р ла ла ур ур еа еатт ттар рдың тек бір тобына ғана на нагр
град ад а а та тапс псыр ырдым, ал бүкіл еліміз бойынша жоғары атаққа лайықты басқа да азаматтар менің атымнан марапатта латын болады. Сіздермен бірге барлығын еңбек етіп алған мемлекеттік наградала рымен МАРАПАТ Медицина саласы ы бо бойы йы нш нш а а жо
жоға ғары
ры технологиялық ем әдістерін енгізген Рес- пуб ликалық нейрохирургия ғылыми орта- лығының ұжымы үздік деп танылды. Оның ішінде басқарма төрағасы Серік Ақшолақ- ов о , , со сонд д ай-а ақ қ бөлі лім м ме
м ңг ң ерушілері – Тал- ға ғат
т Ке Ке рі рімб мбае
ае в, в, Е Ерб
рбол ол М
М ахамбетов, Айса Нұрпейісов, Марат Рабандияров және Нұржан Рыскелдиевтер бар. Серік АҚШОЛАҚОВ, Республикалық нейрохирургия ғылыми орталығының басқарма төрағасы, про ро фе фе сс с ор р: – Осыдан бес с ж ж ыл ыл б бұр ұрын ын Р Ре ес п пуб уб - - ликалық нейрохирургия ғылыми орта- лығының алдына биік мақсат-мін- деттер қойылған болатын. Бүгінде оны әлем таниды. Себебі онда дүниежүзінің 40-тан астам технологиясы негізінде от от а а жа жа са салы лы п, п о о сы сы у уақ а ытқа дейін Орта Аз А ия б бой йынша жасалмаған операция- ларды тәжірибеге енгіздік. Биыл біз ме дицина саласындағы халықаралық ал тын стандартқа ие болдық. «Парасат» ұлттық ғылыми-технология- лық холдингіне қарас с ты ты г г ео ео гр граф аф ия ия и и нс сти
ти - тутының ұжымы – ди дире рект
к ор ор А
А хм хмет етқа қал
л Медеу, профессор Фарида Ақиянова, зерт хана жетекшісі Виктор Благовещен- ский, бас менеджер Игорь Малковский, бас ғылыми қызметкер Эмиль Нұрмам- бе б то то в, в, с с он он да да й- й-ақ ақ А А ба ба й й атындағы Қазақ ұл л т т ты тық қ пе педа даго
го ги ги ка ка лы лы қ қ у университеті Геог- ра фия және экология ғылыми-әдістеме лік орта лығының басшысы Әлия Бейсенова мен «Қазтеңізгеофизика» компаниясының кеңесшісі Мирғали Қонаев Президенттің қолынан сыйлық алды. ы. О Ола ла рд рд ың ың а а рқ рқ а- а- сында еліміздің ұлтт т ық ық а атл тл ас ас ы ы жа жа са салд лд ы. ы. Алдағы уақытта оның 3D форматындағы үлгісін жасау жоспарланып отырғанға да ұқсайды. Ал Қазақстанның еңбек сіңірген қайраткері құрметті атағына Темірбек Жүргенов атындағы Қазақ ұлттық өнер академиясының профессоры Смағұл Ел Ел
уб ае ае в, «Жұлдыз» журналын ын ың ың б бас ас
ре реда дак
к т торы Ұлықбек Есдәуле етт, Қ Қаз
азақ ақ
ұлттық өнер университетінің доценті Сем- бек Жұмағалив, Ақмола облыстық филармониясы Кенжебек Күмісбеков атындағы халық аспаптар оркестрінің дири и
жері р Д
Д әу әу ре ре н н Ғы Ғылы
лы мо мов, в, М М ем емле
л кеттік кино
о қ құж
ұжат атта
та р р жә жә не не д дыб
ыбыс ыс ж
ж аз аз б балары
мұрағатының директоры Алла Сейітова, ҚР Президентінің телерадиокешені компа- ниясының бас директоры Ерлан Бекқожин, Қазақ стан дизайнерлер одағының пр пр ез ез ид д енті Тимур Сүлейменов, Қ Қ ұд
ды с Қо Қо жа жам мияров атындағы респуб убли
лика калы
лық қ ұйғыр музыкалық комедия театрының драма тобының жетекшісі Ялкуньжан Шамиев, «Астана Опера» мемлекеттік опера және балет театрының әртістері – және сыйлықтарымен құттықтай мын. Бүгінгі күні ел алдындағы қызметі мен қажырлы ең ең бе бе гі гі ү ү ші ші н н бү бүкі кі л л ре ре сп сп уб уб ли л ка к бойынша бір жа жары рым м мы
мыңн ңнан
ан а аст ст ам ам қ қаз аз ақ ақс стандық орден- дермен және медальдармен марапатталды. Қазақстанның Тәуелсіз діктің 22 жылы ішінде қол жеткізген бар лық табыстары мен жетістіктері барша қазақстандықтардың қы қ зметіне негіз деледі, өйтк к ен еніі әр әр кі кім м өз өз ін н ің ің
ж жұмыс бөлі гінде республик икан ан
ы да дамы мы ту ту ға ға
бір түйір болса да үлесін қосты. Біздегі ішкі тұрақ тылық, төзімділік, түсініктік пен достық елі мізді дамыту үшін жаhандық және мызғымайтын мәнге ие. Сондықтан біз ең үз үз ді ді к к де де ге ген қа а за за қс қс та та нд нд ық ы тардың еңбегін ба баға ғала ла ды ды қ қ де де п п ой ой ла лайм йм ын ын. . Сіздер Отаны- мыз дың – Қазақстан Республикасының даң- қын шығара отырып, басқаларға үлгі көрсетесіздер деп сенемін», – деді Н.Назарбаев. Б ЕЗБЕН
Яғни, олардың ойынша, біз өз ер р кіміз з бе б н бода
д н болып, ерік сіз дік- те те
тәуе уе лс лс із ізді ді к к ал а ған сияқтымыз. Тіпті Тәуелсіздік алғанымызға 22 жыл болса да, осы бір қасаң тү сі- нік тен, қасаң стереотиптен арыла алмай келеміз. Біздің бабаларымыз бодандыққа еріксіздіктен мойынұсынды. Егер де сол қадамға бармаса, қазір ір гі
Қ Қаз
аз ақ ақ ұ ұ лт лт ы ы бо бо л- л- мас еді... Біз тәуелсізд здік ікті
ті ж жар ар ия ия ла лау
у үш үшін ін кеңестік идеологияның шаңырағын шай- қалтқан, қазақ тарихындағы елдің рухын көтерер қасиетті күнді күттік. Яғни осы- лайша тәуелсіздік пен азаттық жолындағы ұл ұ т-азаттық көтерілістердің арасына ру ха- ни ни б б ай ай ла ла ны ы с с ор ор на нады ды . Ег Ег ер де бұлай бол- ма мағ ған
анда да, аз
аз ат атты ты қ қ жо жолы лы н ндағы Желтоқсан көтерілісі мен Тәуелсіздік ұғымын бір ар- наға тоғыстыру мүмкін емес еді...
жүктеу/скачать 12,36 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|