Тәуелсіздікті ұрпаққа насихаттау ісі өз деңгейінде жүргізіліп жатыр деп ойлайсыз ба?

ОЙ-КӨКПАР

БАЙЫП

кезекте шекара қызметіне енгісі келетін 

азаматтар алдын ала психолог мамандар-

дың тексеруінен өтіп, арнайы тесттер тап-

сырады. Тіпті психологтар мамандарды 

тексеруден өткізу барысында «шындық 

детекторы» аппаратын қолдануға да рұқ-

сат беріліп отыр. Жалпы, заңда Қазақстан 

Республикасының егемендігіне, аумақтық 

тұтастығына қол сұғылмауына, қастандық 

жасалуының алдын алуға және жолын 

кесуге арналған баптар айқын, айшықты 

етіп жазылған. 

Дәурен АРЫН, заңгер: 

– «ҚР Мемлекеттік шекара туралы» 

Заңы тұрғысында сөз етер болсақ, 

қазір де бұл заңның талаптары қатайып, 

біршама өзгертулер мен толықтырулар 

енгізілді. Кезінде біз Кеңес Одағы тұ-

сын да Қытай елімен тоғысып жатқан 

шекараны ғана күзетіп келсек, енді тә-

уелсіз елдің шекарасы барлық ендік-

тері бойынша толық күзетіле бастады. 

Қазірде еліміз өзімен шектесетін Ресей, 

Қытай, Өзбекстан, Түрікменстан және 

Қырғызстан мемлекеттерімен шекара 

мәселесінде халықаралық құжаттар 

бекітті. Бұл – біздің сыртқы саясатымыз-

дың табысы. Біз көршілес елдермен 

ын тымақтастық орната білген елміз. 

Осылайша, мамандардың байыпта-

уын ша, қазақ өзінің шекарасын бүтіндеуге, 

беріктігін мығымдауға барынша күш са-

лып-ақ келеді. Шекара қызметіне қатыс-

ты, әсіресе «шекара пункттерінде қажетті 

ғи марат тардың құрылысын жүргізу, ол-

арды инженерлік қондырғалармен қам-

тамасыз ету, шекараны қырағы күзету ге 

қажетті бас қа да күш-құрал, ресурстар мен 

жасақ тау жоғары деңгейде жүргізілу де» 

де седі  мамандар.

Егемен елдің шекарасы туралы пікір 

білдіргенде сарапшыларымыздың тағы 

бір басымдық беріп айтар тұсы, бұл – ел 

шекарасындағы ақпараттық жүйенің же-

тіліп келе жатқандығы. 

Жалпы, Қазақ елінің мемлекеттік шека-

расының ұзындығы 15 350 шақырымды 

құ рап, бес мемлекетпен шектеседі. Оның 

1 740 шақырымы Қытаймен, 1 050 шақы-

ры 

шақырымы Түрікменстанмен, 2 105 ша-

қы рымы Өзбекстанмен, 7 200 шақырымы 

Ресей Федерациясымен түйіседі. Дүние-

жүзіндегі құрлықтағы ең ұзын шекара – 

Қазақстан мен Ресей арасындағы шекара. 

Негізінде, шекара қызметін үнемі же-

тіл діріп отыру, осы саладағы мамандардың 

біліктілігін арттыру, техникалық базаны 

қуатты ету әрбір мемлекеттің маңызды 

міндеті екенін біз білеміз. Ал енді бүгінде 

біз осы үдені қалай бағындырып келеміз? 

Бұл межеде алға қойған мақсаттарымыз 

бен міндеттеріміз қандай болмақ? Біз 

Тәуелсіздік мерекесінің қарсаңында осы 

жайттарды бір мәрте сараптап көргенді 

жөн көрдік... 

АЛДЫМЕН ЗАҢ ҚАТАЙДЫ...

Шекара қызметі туралы сөз еткенде 

алдымен тереңдеп мән берер тұсымыз –

осы саладағы заңның қолдану аясы. 

Қазірде бұл қызмет түрін жетілдіру мақ са-

тында «Қазақстан Республикасының Мем-

лекеттік шекарасы туралы» жаңа Заң қа-

был данды. Осы заңдағы көрсетілген та-

лап тар бойынша бұдан былай еліміздің 

шекара қызметіне қабылдану үшін азамат-

Сөйтіп, мамандар байыптап отырған-

дай еліміздің шекара қызметі жыл сайын 

жаңашылдыққа бет бұрып отыр. Ендігі ке-

зектегі біздің тағы бір өзекті мәселеміз – 

«бұл бос жатқан шекара аумақтарын на-

зар дан тыс қалдырмау болуы тиіс» деседі 

мамандар. Шекарадағы елді мекендер 

мә 

селесін оңтайландыру қай кезде де 

қан мамандар «бос жатқан шекара бо-

йында иін тіресіп ел отырса, қайнаған тір-

лік болса, біздің қазаққа ешкім де қыр 

көр сете алмайды» дейді. 

Меруерт МОЛДАБАЕВА, 

әлеуметтанушы: 

– Шекара аумақтарындағы бос 

қаңырап қалған ауылдар мәселесі біз 

үшін өзекті болып отырғаны рас. Қазір-

де Өңірлік даму министрлігіне бұл бос 

жатқан аймақтар халқының әлеу мет тік 

жағдайын оңтайландыру жайы жүк-

тел ді. Мұның өзі – көңіл қуантарлық 

жайт. Егер болашақта Өңірлік даму 

ми нистрлігі бір ғана Зайсан ауданына, 

Тарбағатай жеріне қарасты «Терісай-

рық», «Қызыл» тәрізді шекара застава-

ла рындағы әлеуметтік жағдайды са-

уатты шешіп, бұл елді мекендерге ха-

лық ты қоныстандыру жайын ойластыр-

са мәселе жеңілдер еді. Көптеген елдер 

шекара аумағында жатқан ауыл-ай-

мақтарының ахуалын бірінші кезекте 

жоғары деңгейге көтереді. Себебі ол 

елді мекендерді бос қалдыру тұтасты-

ғымызға қауіп төндіруі де мүмкін. Сон-

дықтан шекара аумағын бос қалдыруға 

болмайды. Шекаралық аудандардың 

кәсіпкерлік қабілетін көтеру жайы, ол 

ауылдардың экономикалық әлеуетін 

қа лыптастыру мәселесі қазірде Мәжіліс 

қабырғасында да жиі-жиі қозғалады. 

Әрине, бұл – біртіндеп жүзеге асатын 

іс. Бастысы, бұл ұсыныстарды атқарушы 

билік тарапынан қолдау бар. Мұның 

өзі – оңды шешім. 

Дайындаған 

Құбаш САҒИДОЛЛАҰЛЫ

Гүлшат НҰРЫМБЕТОВА, саяси 

ғылымдар докторы, профессор

Қос тараптың да пікірінің жаны бар. Өйткені бұл пікірлердің 

астарына күнделікті өмірде куә болып келеміз. Ендігі мәселе –  жігерді 

жанып, Тәуелсіздіктен бойға қуат дарытып, елдігіміздің жалауын 

биікте желбірету әр азаматтың борышы екенін сезіну, мемлекеттің 

мұраты жолында тынымсыз еңбек ету.

ИƏ

ЖОҚ

Динара АҚБОЛАТ, 

Әл-Фараби атындағы ҚазҰУ-дың саясаттану 

кафедрасының доценті міндетін атқарушы, 

«Болашақ» бағдарламасының түлегі

  Өз басым университет қабырғасында 

студенттерге сабақ беріп, «Патриот» ғы лы-

ми үйірмесінің басы-қасында тәрбие лік-

ұйымдастыру шараларына белсене арала-

сып жүріп түйгенім, бүгінгі жастар дың бо-

йынан тәуелсіздіктің асқақ рухы ерекше 

бай қалады, олар – құлдық стерео тип тер-

ден ада Тәуелсіздіктің төл буыны. Жас буын 

Тәуелсіз елде туғандықтан, еш қы лаусыз 

мемлекетшіл санамен сусындап өскен, өзі-

нің бүкіл болмысымен тәуелсіз. Олардың 

көкіре гін де «Біз осы Қазақстан ның бетке-

ұстар азаматымыз, бабалар аңсаған Тәуел-

сіз ел ді еңселі етеміз, баянды етеміз, қор-

ғай мыз, болашаққа әлеуетті ел болып ба-

ра мыз» деген мотивация кернеп тұр. 16 

жел 

саңында бүкіл оқу орындарында Тә уел сіз-

дік құндылығын насихаттау бағы тын да көп-

теген мәдени-рухани, тарихи-таным дық, 

театрлық көрі ніс тер, концерттік бағдарла-

ма лар, Жел тоқсан оқиғасының тағылымы-

на орай іс-шаралар, біздің уни вер ситетте 

«Мен жас тар ға сенемін!» атты сту дент жас-

тардың республикалық пат риот тық фести-

валі өтті. Фестивальда сту дент тік иннова-

ция лық жобалар байқауы, Отанға деген 

белсенді азаматтық ұстаны мын танытатын 

проза лық шығармалар сын ға түсетін «Мен 

өз елімнің гүлденуі үшін не істей аламын?» 

атты студенттік эс се байқауы, студенттік, 

азаматтық-пат риот тық  бағыттағы  поэзия-

лық шығарма лар байқауы ұйымдастырыл-

ды. Студент тер дің өз белсенділіктерімен, 

ынта-ықыластарымен іске асырылып жат-

барудың қажеті жоқ. Кешегі кеңестік 

дәуірді еске түсірсек те жеткілікті. 70 жыл-

дан астам үстемдік құрған кеңестік идео-

логия қыспағынан қазақ халқы өзінің тілін, 

дінін, ділін ұмытып, бет-бейнесі айқынсыз 

мәңгүрттерге айналдық. Тәуелсіздіктің 

арқасында етек-жеңімізді жинап, есімізді 

жидық десек артық болмас. Әрі қазақтың 

кім екенін танып, оны өзгелерге танытуға 

ұмтылып отырмыз. Тек тәуелсіз дербес мем-

лекеттің Туы, Елтаңбасы, Ұлттық валю тасы 

сияқты өз нышандары болады. 

Тәуелсіздік қоғамның, оның мүшелері-

нің еркін, әділетті, алаңсыз ортада кемел-

денуі үшін қажет. Егер әлеуметтік әділет-

тілік сақтала бермейтін болса, Консти-

туциямызда айтылған құқықтық мемлекет 

құру міндеті қағаз жүзінде қала берсе, сөз 

бен істің арасындағы алшақтықты көрген 

ұрпақ Тәуелсіздіктің құндылықтарына 

сенбейтін болады. Сондықтан қазіргі 

ұрпақ Тәуелсіздіктің мәнін түсіну үшін Ата 

Заңымыз Конституцияда жазылған қағи-

даттар іс-жүзінде мүлтіксіз, қоғамның бар 

саласында, үлкен-кіші деп жіктелмей 

орындалуы керек.

ТҮЙІН

  Мәселен, кешегі кеңестік заманның 

«Қыз Жібек» фильмі – осындай талап дең-

гейінен көрінген шығарма. Оны көрген 

адам тарихтан, өнерден, салт-дәстүрден, 

жақ 

ғана болып шықпайды, қазақ деген ха-

лық тың ерекше мінезі мен болмыс-бітіміне 

құрметпен қарайтын дүниетанымын қа-

лып тастырады. Міне, Тәуелсіздікті осылай 

насихаттасақ, ұрпақ Қазақстанда туғаны-

на, осы елге қызмет ететініне мақтанатын 

болады. 

Біреуден тәуелді, бодан халықтың бо ла-

шағы туралы сөз етудің өзі қиын. Алысқа 

Шекара ұғымы о баста этникалық белгілерімен айқындалды. 

Мысалы, қазақтың жері, қырғыздың жері, өзбектің шекарасы 

деген тәрізді. Қазақ елі өз Тәуелсіздігін алғаннан кейін 1992 

жылдың 18 мамырында Елбасы Нұрсұлтан Назарбаевтың 

Жарлығымен қазақ шекарасының төл тарихы бастау алды. 

1993 жылдың 13 қаңтарында «Қазақстан Республикасының 

Мемлекеттік шекарасы туралы» және «Қазақстан 

Республикасының Шекара әскерлері туралы» маңызды Заңдар 

дүниеге келді. Содан бері қазақ өзінің шекара қызметін 

жетілдіруде ізденістен бір танған емес.

Қарлығаш ЗАРЫҚҚАНҚЫЗЫ

қан іс-шаралардың өзегі – Тәуелсіздік құн-

дылығы, қуатты ел болуға ұмтылыс. Ме нің-

ше, Тәуелсіздікті насихаттау деген – алау-

лату-жалаулату емес, нақты әрі батыл, 

кре 

тивті іс-әрекеттердің көрінісі. Біз 

Тәуелсіздікті насихаттау процесінен өтіп 

кеттік, қазір тәуелсіз екенімізді сезіну, түй-

сіну, өзгелерді мойындату сатысына қадам 

басып келеміз. Біз үшін қазір Тәуелсіздікті 

қалай сақтаймыз, қалай нығайтамыз де ген 

бағытта еңбек ету маңызды. АҚШ-та 

ғылыми тағылымдамадан өткен кезде көз 

жеткізгеніміз, 2 ғасырдан астам уақыт 

бұрын тәуелсіз ел болған америкалықтар 

осындай мейрамның қалыптасқан өзіндік 

базисі бар. Мейрамда ешкім айтпай-ақ, 

ешкім насихаттамай-ақ, міндеттемей-ақ 

сүйекке сіңген дағдымен киімдерін киіп, 

жалауларын желбіретіп алаңға, жұрт жиі 

жиналатын көрікті орын дар ға барып, от-

шашу ды тамашалайды, бірін-бірін құттық-

тайды, өткенге тағзым етеді. Былайша айт-

қанда, Тәуелсіздік ме ре кесі – ерекше от ба-

сылық, корпоративтік, жалпыұлттық мей-

рам. Бізге де оның ауылы алыс емес, осы-

ған қуантарлық үрдістер байқалады.

Пан ГИ МУН, БҰҰ Бас хатшысы:

– Ядролық қарудан азат болу жөнінен Қазақстан өзге 

елдерге үлгі көрсетіп отыр. Бұл ел дана Президент Нұрсұлтан 

Назарбаевтың жетекшілігімен Орталық Азияда тұңғыш болып 

аймақта еркін ядросыз кеңістікті қалыптастыратынын жария 

етті. БҰҰ Бас хатшысы ретінде бұл мәселе мен үшін басымдыққа 

ие. Ел жетекшісінің ядролық қарусыздану мен ядролық қаруды 

таратпау саласындағы халықаралық ынтымақтастықты шынайы 

қолдауы – адамзат дамуы үшін өте маңызды қадам. Мен 

Қазақстан Президентінің бұл мәселедегі көреген жетекшілігіне, 

сондай-ақ адамзат тағдыры үшін ерекше табандылық танытып 

отырғанына алғысымды білдіргім келеді.

АЛАШ-АҚПАРАТ

16 желтоқсан күні перзентханаларда 

дүниеге сәби әкелген аналарды құттық-

тау, аз қамтылған отбасылардың бала-

лары үшін және мүгедек балалар үшін 

қайырымдылық  іс-шаралары  ұйым дас-

тырылады. «Мерген сарбаз – 2013» са-

йысы сияқты теннис, то ғыз құмалақ т. т.  

спорт түрлерінен мектеп оқу 

шылары 

некі жерлерінде, халық көп жи нала тын 

орындарда мерекелік концерттер ұй ым-

дастырып,  келушілерге бауырсақтар те-

гін таратылады. Түнгі сағат 12-де ҚР Тұң-

ғыш Президенті атындағы  орталық сая-

бақ та мерекелік от шашу  болады.

Маржан ҚОРҒАНБАЕВА, Ақтөбе 

қалалық мәдениет бөлімінің бастығы: 

– Тәуелсіздік күні мерекесінің маңы зы 

зор. Оны әрбір қазақстандық жақсы 

түсінеді. Ақтөбе қаласы да  Тәуелсіздік 

кү нін мерекелеуге үлкен дайындықпен 

келді. Мерекеге орай өткізілетін шара лар 

сан алуан. Әсіресе тақырыптық кеш тер 

мен кездесулерге үлкен мән берілді. 

Бақыт ЖАНШАЕВА

Қазақстан Республикасы Тәуелсіздігі күніне  орай Ақтөбе 

облысында  мерекелік іс-шаралар қызу өтіп жатыр. Биыл бірқатар 

әлеуметтік маңызды, қайырымдылық, ғылыми-тәжірибелік, 

мәдени-бұқаралық және спорттық шаралар жоспарланған 

екен. Дәстүр бойынша кітап көрмелерін, тарихи сағаттарды, 

тақырыптық кештерді өткізу  өз алдына, бүгін, яғни желтоқсанның 

14-інде «Тәңірі сыйы – Тәуелсіздік» атты салтанатты мерекелік 

іс-шара өтеді. Онда жыл бойына еңбегімен көзге түскендер 

марапатталады.

Тәуелсіздік күніне орай 

250-ден астам шара өтеді

Халық игілігіне жарайтын әлеуметтік 

нысандарды тізбектеп берсек. Баянауыл 

ауданында жаңа балабақша есігін айқара 

ашады. Павлодар ауданының Ефремовка 

ауылында жаңа спорт кешенінің тұсауы 

кесіледі. Железин ауданында «Бизнестің 

жол картасы–2020» бағдарламасы ая-

сында балалар-жасөспірімдер спорт 

мектебі қолданысқа енеді. Тағы бір спорт 

нысаны Успен ауданында бой көтермек. 

Нақтырақ айтсақ, бұл өлкеде де балалар 

мен жасөспірімдерге арналған кешен 

жұмысын бастамақ. Ал Успен және Желе-

зин аудандарының елді мекендерінде мә-

де ниет үйлері салтанатты түрде ашылады. 

Сондай-ақ Лебяжі ауданында жаңа дәрі-

герлік амбулатория алғашқы пациенттерін 

қабылдаса, Павлодар қаласында көпқа-

батты үй қолданысқа берілмек.

Нұрғиса ЕЛЕУБЕКОВ (фото)

– Қашан да қолда бардың қадіріне жеткен абзал. Жалпы алғанда,

халқымыз бірлік пен татулықтың қадіріне жете алып отыр деуге бо ла-

ды. Әрине, бір өкініштісі, кейбір жастарымыз теріс ағымдар

р

дың же-

тег

і

іне 

ер

еріп

,

,

жо

лд

ан

а

да

дасы

п, ттын

ыштығымызға қаяу түсір

ріп

іп

ж

үр

үр.

Ол

Ол

ар 

қо

қо

ғамд

а

а өз

ор

рны

н

та

пп

ппай

а

а

дасқандар. Біз олардың қоғ

оғ

ам

ам

ға

қ

айта

ора 

болмаған жерде  береке  болмайды. Ондай береке қашқан елдер

баршылық. Ондай мемлекет өркениетке жетпейді, халқының тұрмыс 

жағ дайы  ешқашан  жақсармайды. Сондықтан әрбір азамат тыныш ты-

ғымызды қастерлеуі керек. Өтке

е

нд

е бі

р топ жігіт Үнді

д

станда бол дық.  Сон-

да

ғы халықтың тұрмыс жағ

да

да

йын 

кө

рі

п, Қ

аз

азақ

ст

ст

ан

да

т

у

ға нымызға 

қу ан дық. Елге қайтқанша асықтық. Қазақ – қиын-қыстау заманда та-

лай ұлтты бауырына басқан халық. Сондықтан Қазақстан тә уел сіз  ел 

бол ған  тұста еліміздің бар тұрғындары қазақ ұлтының маңына топ та-

сып, береке-бірлігі асқан бейбіт ел болуға атсалысуы қа жет. Топтасу 

үшін елі міздің әрбір азаматы мемлекеттік тілді меңгеруі тиіс. 

– Мағжанның мынандай сөзі бар: «Тұрандай ер жоқ, Түркідей ел 

жоқ», осы сөзді мен бүгінгі күні «Қазақстандай жер жоқ, қазақ тай ел 

жоқ» деп айтар едім. Бұл

ұ

 – шынайы шындық. Жері қандай кең болса, 

йіл

де ссон

да

да

й

ке

ң Ө

кі

кіні

шк

е 

қа

қа

ра

й,

қан, пейілі кең, жаны 

ы

жо

жома

рт

т х

алық

ты

тың 

жа

қс

ыл

ыл

ығын

ұ

ұқ пай тындар  да 

жа сап келеді. Өзге халықтардан соған сай жауап болуы тиіс. Қазақ-

станның әрбір азаматы осы елдің суын ішіп, нанын жеп, осы елде өсіп-

өркендеп отырған соң мем лекет құру шы қазақ хал қының тілі не,  яғни 

мемлекеттік 

к 

ті

лге құұр метпен қарау керек. Мем лекеттің

ң

б

бас

ты

т

да

дары

– ж

ері,

т

т

іл

і.

Дем

ек

ек

л

іі не

г

гізг

і 

ті

л 

л бо

лу

луы

тиіс. Қазақ еліінің

і  әр азаматы қазақ тілін білу ге  міндет і

ті. Ал қазақ тіл

і ііне 

қар сы адам – Қазақ еліне қарсы адам. Қазақ еліне қарсы адам – қа зақ

шағына қарсы адам дер едім. Өкі нішке қарай, еліміздегі мемлекет тік 

тілге де ген талап әлі де өз деңгейінде болмай тұр.