Нұ
Нұ
рғ
рғ
аз
азы
ы
СА
САСА
СА
ЕВ
ЕВ
Бұрын әлемдік додалар біздің елде де өтсе екен деп армандаушы едім, қазір
Аллаға шүкір, небір дүбірлі додаларды ұйымдастырып жүрміз. Менің білгім
келетіні, қазақ жерінде қандай жаһандық ірі жарыстар өткіздік?
Ермек ІЛ
ЛИЯ
ИЯСО
СО
В
В, Ас
Аста
тана
на қ
қал
алас
ас
ы
ы
Бұрын қол жетпей жүрген небір әлемдік
додалар, шынымен де, қазақ жеріне Тәуел-
сіз дік пен бірге есік ашып кіргендей. Әсіресе
2011 жылы Астана мен Алматы қалаларында
өткен VII қысқы Азия ойындары үлкен серпін
бе
бері
ріп,
п, Қ
Қ
а
а
за
за
қс
қс
та
а
нн
н ың қаншалықты әлеуеттіі е
ел
л
ек
екен
енін
іне
е кө
кө
з
з же
же
тк
ткізген дүниежүзілік спортты
ты
қ
қ
қауымдас тықтар бізге байрақты бәсекелер-
дің барлығын сеніп тапсырып жатыр. Бокс-
тан, бендиден әлем чемпионаттарын өткіз-
дік. Жыл сайын конькимен жүгіруден Әлем
кубогының бір кезеңі дәстүрлі түрде Астанада
өтіп тұрады. Одан бөлек, шаңғы мен тұғыр-
дан секіру, биатлон, шорт-трек сынды спорт-
тың қысқы түрлерінен де Әлем кубогының
жарыстарын өткізіп жүрміз. Бокстан WSB до-
да
да
с
с
ын
ын
ың
ың
ақт
қт
ық
ық
а
а
йқ
йқ
ас
ас
ы
ы
ме
м
н футзалдан УЕФА
ку
кубо
богы
гыны
ны
ң
ң фи
фи
на
на
лы
лы,
дз
дзю
юдодан «Әлем ше-
бер лері» додасы да Алматыда ұйымдасты-
рылған. Қанша мәрте Азия чемпионаттарын
өткізгені міз ден жаңылып та қалдық. Тізе
берсең, өте көп.
Ке
Кеңе
ңест
ст
ік
ік рух
у қазанда оянса, қазақы
қы р
р
ух
ух
ж
жел
елто
тоқс
қс
ан
анда
да
ж
жар
рып
шы
шыға
ға
ды
ды
-а
-ау
у д
деп қаласыз кейде. Бұл
л
о
ой
й өз
өз
ді
ді
гі
гіне
нен
н
ту
ту
а
а
са
са
лм
лмай
айд
ды,
яғни оған түрткі болар жайт бар, әрине, кәрі тарихта. 1986
жылғы Желтоқсанды айтсақ та жеткілікті. Алайда ең басты бір
дата бар, ол – Тәуелсіздігіміздің мейрамы – 16 желтоқсан.
Және күні кеше біріміз ескерсек, біріміз елемей өткізіп алдық,
желтоқсанн
ның
ың
1
1
2-
2-сі
сі –
– А
А
ла
ла
шо
шо
рд
рд
ан
ан
ың
ың
құрылған күні. Міне
е,,
керемет сәй
йкестік: қаз
ақ
с
он
ау
б
б
і
ір
кез
дерде де «Ұранымыз –
Алаш, керегеміз – ағаш!» деп алғаш өз алдына автономия
құрған кезі де, кейін 1991 жылы ресми түрде тәуелсіз республика
атануы да осы желтоқсан айына тура келеді екен.
Тә
Тә
уе
уелс
л
із
ізді
ді
кт
ктің
ің м
мән
ән-м
-мағынасын терең
түсініп, толыққанды тарихымызды зер-
делейміз десек, онда Алаш тақырыбын
аттап не айналып өте алмасымыз айдан
анық. Себебі қазақтың өзгеге кіріптар ұлт
болмауын, қазақтың өз жері
р
мен жерасты
қазба байлығының ө
ө
з
з
мү
мү
дд
дд
ес
есін
ін
е
е
жұ
жұ
м-
м-
салуы на алғаш ашып й
айтып, сол жолда кү-
рескен үркердей топ болса, ол – осы
алаш шыл ата-бабамыз. Бірақ сол жарқын
мүдденің ащысы, азабы, адам айтса сен-
гісіз қасіретін тартқан олар, яғни Әлихан
Бө
Бө
ке
ке
йх
йх
ан
ан
ов
в
б
б
ас
ас
та
та
ға
ға
н
н
қа
қ за
з
қтың текті ерлері
де
де ш
шын
ын
м
мән
нін
ін
де
де
Т
Т
әу
әу
ел
ел
сі
сі
з
здікті өз көзімізбен
көріп, егемен елдің көк байрағының ас-
тын да өмір сүріп жатқан мына бүгінгі ұр-
пақ. Тұңғыш Елбасымыз сол Алаш арыс та-
ры армандап кеткен ұлы мұратты қазағына
алып берді.
Айгүл ІСМАҚОВА,
филология ғылымының докторы,
профессор:
– 1988 жылы қайта оралған
Алашорда мемлекет қайраткерлері,
«А
«А
ла
ла
ш»
ш»
п
п
ар
ар
ти
ти
яс
яс
ын
ын
ың
ың
көшбасшылары,
Ал
Алаш
аш ғ
ғ
ыл
ылым
ымын
ының
ың б
б
а
асында тұрған қа-
зақ тың тұңғыш саяси элитасының мұ-
ра сы мен «Отанды сүю – иманнан»
тұр ғысынан іске асқан текті істерін мақ-
таныш ететін тәуелсіз кездің жас ұрпағы
қалыптасты. Алаш ардақтылары тура-
лы рухани әңгімеле
е
р
р
бү
бү
гі
гінг
нгі
і
қа
қа
за
зақт
қт
ың
ың
қазіргі жастарын
ның
ың ж
жан
ан
ын
ын
а
а қа
қа
же
жет.
т.
Себебі бұл рухани сабақтардың басты
ойы – Отанды сүю, елге қызмет ету,
Отан үшін отқа түсу. Мұндай мысалдар
Отан емес, тек ақшаға табынып бара
жатқан қаз
аз
іргі қазақтарға ерекше қа-
же
же
т
т
ек
екен
ен
і і
ай
айқы
қын.
н.
Қазақ егемен ел болғанда да, Тәуел-
сіздік концепциясын ойдан шығарып,
жоқ тан бар құраған жоқ. Яғни сонау бір
кез дердегі Жәнібек пен Керей құрған
хандық пен берісі Ал
Ал
аш
аш
а
авт
вт
он
он
ом
ом
ия
ия
сы
сы
сал ған сүрлеу, ту етк
к
ен
ен
и
и
де
деян
яны
ы
жа
жалғ
ғас
ас--
тырды. Ал Алаш көшбасшылары болса
сол тұста қазақтың бойындағы қайсар-
лық рухты түртіп ояту үшін ешқандай
езгіге жаншыл май, өз ұлттық ерекшелігін
са
са
қт
қт
ап
п қалған елді іздеді. ХІХ ғас
асыр
ыр
ды
ды
ң
ң
со
соңы
ңы
м
мен ХХ ға сырдың басынд
д
а
а Еу
Еу
ра
ра
зи
зия
я
кеңістігінде батыстың экспансиясына
ұшырамаған бір ден-бір ел Жапония еді.
М.Әуезов күншы ғыс елінің 1861 жылы
жүзеге асырған әй гілі «Мэйдзи» рефор-
масын та
талд
д
ай келе, сон
н
ың
ы
ішіндегі білім-
ге қат
атыс
ысты
ты ттұс
ұсын
ына
а ба
ба
са
са
н
наз
азар
ар
а
а
уд
уд
ар
ады.
Алашорда үкііме
і
тін құрып, аяқтан тік
тұрғызуға бізге сондай тәжірибе қажет
еді.
Алаштанушы ғалым Тұрсын Жұртбай
да өзінің осы тақырыптағы мақалаларында
ұл
ұл
тт
тт
ық
ық
бірлік пен Тәуелсіздік жо
о
лы
лы
нд
нда
а
құ
құ
-
-
ры
ры
лғ
лға
ан «Алаш» партиясының не
негі
гі
зг
зг
і
і
бе
бес
с
ұс танымын талда
ай
й ке
келе
ле
,, «Бесінші –
–
ең
ң не-
гізгі ұстанымы б
б
ой
ой
ын
ын
ша
ша ғ
ғыл
ылым
ымға
ға
,
,
со
со
ны
ны
ң
ң
ішінде тәуелсіз ғылымға, ұлттық дәстүрге
негізделген, заңға сүйене отырып, Жапо-
ния үлгісіндегі ұлттық-демократиялық
мем лекет құрылуы керек еді. Алаш қай-
рат керл
р ерінің бұл ұстанымының дұрысты-
ғы
ғына
на
с
сам
ам
ур
урай
ай
лы
лы
қ дәстүрге негізделген
жа
по
н
ұлтының бар-жоғы 20 жылдың
ішінде біртұтас империяға айналып шыға
келуі дәлел болса керек. Дәстүрге беріктік
деп отырғаны осы», – дейді.
таққа отырған тұста Сталин
ин өзі
з
н жа һан
ж
жаулаушысы Шыңғыс ханн
ннан
ан
к
кем
ем к
к
өр
өрм
мед
еді
десек те болады, қолына қан шең гел деп,
ысқырына іске кіріскен Йосифтің бе ті не
қарсы келу деген байлаулы тұрған дар
ағашына өз еркіңмен барып, мойныңа
қыл арқан салумен бірдей еді десем ар тық
а
айтп
тп
ас
ас
пы
пы
н,
н, с
с
ір
р
ә.
ә.
А
А
ла
ла
йд
йд
а
а
См
м
ағұл Сәд уа қа-
со
со
в
в, С
С
ұл
ұлта
танб
нбек
ек Қ
Қ
ож
ож
ан
ан
ов
ов,
Ә
Әлихан Бө кей-
ханов сынды арғы тегі Ашина, Көк бөрі ден
тарайтын қазақтың қасқыр жүрек ұлдары-
ның Кремль әміршісінің алдына именбей
кіріп, тайсақтамай турасын айт қаны жай-
лы бүгінгіге аңыздай боп жеттке
кен әң
әң
гімелер
аз емес. Бұл шүбәсіз шынды
дық,
қ, ссеб
еб
еб
ебі
і
ар
ар
ыс
ыс
-
тарымыз «Ленин айтты – заң», «Сталинге
құлдық» десе, оларды «теңізден сүзген
мар жандай» теріп алып, итжеккенге ай-
дап, атып, ұрпағын қырып әуре болмас
еді. Құлды кім өзіне теңдес дұшпан көруші
ед
ед
і?
і?
А
Ал
л бі
бі
зд
зд
ің
ң
а
а
ры
рыст
стар
ар
ым
ымыз
ы
Алашы үшін
арпалысып, кеудесіінде соңғы күші қал-
ғанша берілмеді. Құлдықтың қамытын
киіп тірі жүргенше, ұяты мен ұлтының ал-
дында қасқайған күйі бақиға аттануды
бақыт санады.
Неге екені, қайталанбас
с тұ
тұлғ
лғ
ал
ал
ар
ар
ды
ды
ң
көбінің артында ұрпақ қа
а
лм
лмай
ай
ды
ды
.
Бұ
Бұл
л д
да
болса өмірдің жазылмаған заңы ма бол-
ма са Тәңірдің тылсым құдіреті ме екен?!.
Тарихта бұған мысал боларлық тұлғалар
көп. Алаш көсемі Әлихан Бөкейхановтың
Үг
Ү іт
т
ай
а
(Серг
р
ей) ат
атты ұ
ұ
лы болғанын білсек
те
те,
, ол
олар
арда
дан
н ұр
ұрпа
па
қ
қ қа
қалм
лмағ
ағ
ан. Елизавета
Әли ханқызы Смағұл Сәдуақасовқа тұр-
мыс қа шықса да, олардан да ұрпақ қал-
мапты. Ахаң, Ахмет Байтұрсыновтай асыл
азаматтың да, Мағжандай отты ақынның
да, Сәкеннің де ошағының отын өшірмей-
ті
т
н бір перзенті қалмағаны
ы
ө
ө
зе
зект
кт
іі өр
өр
те
те
рл
рл
ік
і
ж
жайт. Алайда олар артынд
да
а мә
мәңг
ң і өл
өлме
ме
йт
йт
і
ін
мұра қалдырды, ол мұрамен сусындаған
әрбір Алаш баласы, демек, мына біздер,
сол Әлиханның, сол Ахаңның, Мағжан,
Сәкен, Сұлтанмахмұттардың жалғасымыз.
Біз бүгін тәуелсіз елде еркін өмір сүріп жат-
ссақ,
қ,
б
бұл
ұл
б
бір
ір
кез
ез
де
де
гі
гі
А
А
ла
ла
шт
штың
ы
арманы ның
ор
ор
ын
ында
далу
луы,
ы,
с
сол
ол
ар
ар
ды
ды
ң
ң қы
қыр
ршыннан қи ыл-
ған ғұмырлары мен көрмей кеткен қызық-
тарының өтеуі деп білгеніміз жөн. Сон-
дықтан күнде айнаға қарағанда біз одан
тек өз бейнемізді ғана көріп қоя салмауға
тиіспіз, сол бақытты жүздің
ң ар
р
жағынан
біздің асқақ кеудемізге кү
кү
ш-
ш-жі
жіге
ге
р
р
бе
бер
рі
п
тұрған Алаш рухын көруге тиііспіз
і
.
С
Себе
б б
бі
біз әрқайсымыз – Алаш баласымыз! Мой-
нымызда Алаш аманаты, қолымызда
Алаш туы бар. Біз сол тудың астында «Күн
сөнгенше, сөнбейміз»!
М
Мәр
әр
ия
иям ӘБСАТТАР
ҒАЛАМТОР
Мassaget.kz порталы мен Тәуелсіздік ұғымы арасында символдық бай-
ланыс бар. Ұлттық танымдық, ойын-сауық порталы Қазақстан
Тәуелсіздігінің 20 жылдығы тойланған 2011 жылдың 16 желтоқсанында
ашылды. Жоба ұжымы үшін сол
л
се
е
бе
б
пті ҚР Тәу
у
елсіздігі күні – қос мереке.
Ақ
Ақпа
па
ра
ра
ттық-танымдық материал
алда
да
р
р,
блог пен форум жүйесінен тұратын интер-
нет-ресурс бүгінде жастар арасында өте
та нымал. Оқушылар мен студенттер Мas-
sa get.kz-ті «мәнжазба әзірлеуге аса қажет
ақпарат кө
ө
зі» санайды. Бұд
ұд
ан порталдың
екі жыл
л
іш
ішін
інде
де
қ
қан
ан
ша
шалы
лы
қт
қт
ы
ы сұ
сұра
раны
нысқ
сқ
а ие
болғаны
ы кө
кө
рі
ріні
і
п
п тұ
тұр.
Ғ
Ғыл
лым мен
ен ттехника,
өнер мен шоу-бизнес, әдебиет пен мәде-
ниет жаңалықтарын осы жерден табуға
бо ла ды. Қазіргі қазақ жазушыларының
жаңа шығармалары мен батыс әдебиетінің
оз
о ық
қ ү
ү
лгілерінің аудармаларын ба
асқ
сқа
қа
қаза
зақт
қт
іл
ілді
ді
порталдардан таба берме
мейс
йсіз
із
.
Мassaget.kz-те жастар өздерін толғанды-
ратын кез келген мәселеге байланысты ой-
ларын блог түрінде жариялап жатады,
мұн дағы форум – мәдениетті пікірталас
ор талығы. Былтырғы Астана интернет
фору мында порталдың интерфейсі мен
логотипі ү
ү
зд
зд
ік
к д
деп
еп
т
т
ан
аныл
ылса
са
,, би
биыл
ыл
М
М
as
a
sa
saget.
kz сайтт
тар
ар
а
ара
расы
сынд
ндағ
ағы
ы
бі
біра
ра
з
з
ба
ба
йқ
йқ
ау
ауда
да ал-
ғашқы орындарды иеленді. Соның ішінде
ең беделді сыйлық – Award.kz ұлттық ин-
тернет жүлдесін жеңіп алуы – жастарға ар-
на
налғ
лғ
ан
ан
қ
қаз
аз
ақ
ақті
ті
лд
лді
і по
по
р
рталды жасау шылар-
дың тынымсыз еңбегінің нәтижесі.
Мейіргүл ОҢҒАРОВА,
порталдың шығарушы редакторы:
– Мassaget.kz
z
екі іжыл ішінде біраз
жетістікке жеттті
ті
.. Қа
Қаза
за
қ
қ жа
жаст
стар
ар
ы
ы үш
үш
ін
ін
орда болар өне
неге
гелі
лі о
о
рт
ртағ
аға
ай
айна
налды.
ы
Редакция бір күнде 40 материал жа рия-
лайды. Оқырмандардың қызығу шы лы-
ғы жоғары. Күніне 15 мың оқыр ман
кіреді. Көбіне жастар, оқушылар осы
сайттан
н
тәрб
р
ие алып, өз ойларын қал-
ды
дыра
а
ды
ды.
Ст
Студ
уден
ен
тт
тте
ермен, оқушы лар мен
жұмыс жасау біз үшін де өте қы зықты.
Порталдың мақсаты – жас тар дың дү-
ние танымын кеңейту, оқыр ман дарды
жан-жақты ақпармен қам та ма сыз ету,
қолданушылардың еркін ой ал ма суына
жағдай жасау. Порталда 10 ай дар бар:
Техно, Мәдениет,
т,
В
Вид
ид
ео
ео,
, Сп
Спор
орт,
т,
Б
Біл
іл
ім
ім
,
,
i-dos, Әдебиет
т
,
,
Та
Тағз
ғзым
ым
.
. Мұ
Мұ
н
н да
да
қ
қам
ам
ты
ты
л-
л-
майтын тақырып жоқтың қасы.
Достарыңызбен бөлісу: |