Бағдарламасы бойынша жарық көрді Кітапты жүйелеп, баспаға əзірлеген немересі Нəзік Мəми Айтхожа М

  

365
Қазақстан Республикасының Президенті 
Президент Республики Казахстан
АСТАНА, АҚОРДА                                                  25/08/2006 ж.
М.Ғ.Айтхожаға
Құрметті Марфуға Ғалиқызы!
Мерейтойыңыз құтты болсын!
Сіз халқымыздың өзіндік нəзік те дара үні бар үлкен ақын 
қызысыз.  Сыршыл  лирикалық  жырларыңыз  өлеңнің  қадірін 
білетін оқырмандар жүрегінен берік орын алған. Бірқатар өзге 
халықтардың  тілдеріне  аударылған  шығармаларыңыз  қазақ 
поэзиясының қуат-қайнарын танытуға қосылған лайықты үлес 
болды. 
Озық  ойлы,  білімді  қаламгерлеріміздің  бірі  ретінде  елі-
міздің мерзімдік басылымдарына сіңірген еңбегіңіз де елеулі. 
Осылардың бəрі Сіздің бүгінгі үлкен мерейтойыңыздың қадір-
қасиетін арттыра түсетіндігіне күмəн жоқ. 
Өмірдегі  осы  жетістіктеріңіз  əрдайым  жалғасты,  жыр  ақ-
қуының жүзер айдыны қашанда ашық болсын. Зор денсаулық, 
бақыт,  бала-шағаңызға  амандық  пен  игіліктер  тілеймін.  Хал-
қымызды жақсы жырларыңызбен қуанта беріңіз.
 
 
 
 
          
  Н.Назарбаев

366
АҚЫН МАРФУҒА АЙТХОЖА 
60 ЖАСТА
ҚҰТТЫҚТАЙМЫЗ!
Құрметті Марфуға Ғалиқызы! Сізді Қазақстан Жазушылар 
одағы басқармасының секретариаты барлық қаламдас достары-
ңыздың атынан айтулы мерейтойыңызбен шын жүректен құт-
тықтайды.
Сіздің дарынды қаламыңыздан туған сазды да сəнді, назды 
да  нəрлі  туындыларыңыз  қазақ  поэзиясына  құйылған  мөлдір 
бұлақ  деуге  болады.  Сондықтан  да  қалың  оқырман  қадір 
тұтқан  тамаша  лирик  ақын  ретінде  атағыңыз  кең  жайылды. 
Өз  республикамыздан  басқа  көршілес  елдерге,  шет  жұртқа 
дейін  танымал болдыңыз. Кезінде дүниежүзіне миллиондаған 
таралыммен  жеткен  аса  беделді  басылымдар  «Правда»  мен 
«Комсомольская правда», «Молодая гвардияда» Сіздің ақындық 
кескін-келбетіңіз,  шығармаларыңыздың  қадір-қасиеті  жайлы 
орыс əдебиетінің танымал өкілдері көлемді мақалалар жазып, 
жоғары бағалағаны есімізде.
Қаламыңыздан отызға тарта өлеңдер мен поэмалар жинағы 
туған  екен.  Солардың  ішінен  «Шыңдағы  жазу», «Аққуым 
менің», «Қаракөз-Айым», «Баянжүрек»,  «Көзімнің  қарасы», 
«Ақ бесігім», «Перне», «Жапырақ сілкінген кеш», «Укрощение 
коня», «Летние  росы», «Струны  степей», «Утверждение» 
секілді кітаптарыңыздың оқырман назарын аудармағаны жоқ. 
Əдебиетші  қауым  да  əділ  бағасын  беріп  отырды.  Əсіресе, 
əдебиетіміздің көрнекті өкілдері Ж.Молдағалиев, С.Мəуленов, 
М.Қаратаев, Ғ.Қайырбеков, Т.Кəкішев, Т.Молдағалиев шығар-

маларыңызды жоғары бағалап, мақалалар жазғанын да жақсы 
білеміз.
Сіздің  өлеңдеріңіз  туысқан  республикалар  халықтары 
тілдеріне  түгелге  жуық,  оның  сыртында  чех,  болгар,  қытай, 
түрік тілдеріне де аударылды. Өзіңіз де аудармаға атсалысып, 
орыстың,  украинның,  əзірбайжанның,  өзбектің,  қырғыздың 
əйгілі ақындарын қазақша сөйлеттіңіз.
Қадірлі  Мəке,  халқыңыздың  арман-мұратын,  шаттығы 
мен  шарапатын,  мұқтажы  мен  мұңын  жырлаумен  келген 
мерейтойыңыз  құтты  болсын  дей  отырып,  шығармашылық 
табысыңыздың  арта  беруіне,  деніңіздің  сау,  отбасыңыздың 
аман болуына тілектеспіз.
Қазақстан Жазушылар Одағы
басқармасының секретариаты

368

369

370

371

372

373

374

375
МАРФУҒА АҚЫН 
ЕСЕНИН МЕДАЛІН ТАҚТЫ
ҚР  Мемлекеттік  сыйлығының  иегері, «Жыр  аққуы» 
атан-ған  Марфуға  Айтхожаның 75 жасқа  толу  мерейтойына 
орай, «Ойлан,  ақын»  атты  жыр  кеші  өтті.  Алматыдағы  Абай 
атындағы  Қазақ  мемлекеттік  академиялық  опера  жəне  балет 
театрында  өткен  ақынның  бұл  шығармашылық  кешіне 
жиналған  қауымның  қарасы  көп  болды.  Поэзияға  құштар 
жұртшылық  Марфуға  Айтхожаның  есімін  жақсы  таниды 
десек, артық айтпаспыз. Тұңғиық ойға жетелейтін сырға толы 
маржан  жырларымен  ақын  жыл  сайын  өз  оқырмандарын 
тəнті  етіп  келеді. 40-тан  астам  жыр-жинақ  пен 25 томдық 
туындыны  дүниеге  əкелген  ол – тек  қазақ  халқы  ғана  емес, 
күллі əлем мойындаған жыр иесі. Америка Құрама Штаттары 
мен Ұлыбритания халықаралық ғұмырнамалық орталығының 
шешімімен ол дүниежүзі бойынша «2007 жылдың үздігі» ата-
нып, Алтын медальмен марапатталған болатын. Мұндай шешім 
Орталықтың Вашингтонда өткен форумында қабылданған екен. 
Кешті Алматы қаласы əкімінің орынбасары Серік Сейдуманов 
өзінің құттықтау сөзімен ашып, қала əкімі Ахметжан Есімовтің 
жолдаған  құттықтау  хатын  оқып  берді.  Сондай-ақ,  ол  алдағы 
уақытта  өтетін  қалалық  мəслихаттың  отырысында  ақынға 
«Алматы  қаласының  құрметті  азаматы»  атағы  берілетіндігін 
жеткізді.  Ал  Жазушылар  одағының  басқарма  төрағасы,  ақын 
Нұрлан  Оразалин  поэзиядағы  əріптесіне  Мəскеуден  жеткен 
Есенин атындағы медальді табыс етті. Жыр кешіне жиналған 
қауым ақынның əр жылдары жазылған өлеңдерімен сусындап, 
оның сөзіне жазылған əндерді тамашалады.
«Алаш айнасы» газеті.
19.10.2011

376

377
МАЗМҰНЫ
«Тобылғы бүрлегенде» кітабынан 2008 жыл
Тобылғы бүрлегенде ...............................................................................4
Абай күнi ..................................................................................................6
Алтын адам ..............................................................................................7
Қауымдастық ...........................................................................................8
Қасiреттi өлеңнiң қасиетiмен... ............................................................11
Жыр – жүрек ..........................................................................................12
Кең даланың көкбөрiсi ..........................................................................13
Жырмен тербеп .....................................................................................15
Оралармын .............................................................................................16
Күндерiм өтiп жатыр ............................................................................18
Жазылды өлең... ....................................................................................21
Қаламаймын ешкiмнiң жылағанын... ..................................................23
«Əн шақыру» .........................................................................................25
Ауылым қонушы еді көлге жанай .......................................................33
Қоңыр күз ...............................................................................................35
Жағылды үйге бір шырақ .....................................................................36
Көз жұмғанша... .....................................................................................37
Ояндың ба... ...........................................................................................38
Сұлулардың сұлуы ................................................................................39
Не жетсін кең далама ............................................................................40
Беу, жүрегім ...........................................................................................41
Тəкаппар, сұлу дүние ............................................................................42
Жанарынан қарауылдың жыр ұшты ....................................................43
Үлбіреген Үлбінің жағасында .............................................................45

378
Жапырақтан жас тамшылап .................................................................47
Елімнің тыныштығы қымбат маған ....................................................48
Астана төл перзенті Елбасының ..........................................................50
Күн тұрса төгіп нұрын ..........................................................................52
«Алтын жүрек» ......................................................................................54
«Қазақ əдебиеті» ...................................................................................55
Жапырақтар жаудырап... .......................................................................57
Заман – ағын ..........................................................................................61
Айналайын .............................................................................................62
Ескек желi ерекше .................................................................................64
Өлең-тағдыр ..........................................................................................68
Асулардан асқанда ................................................................................69
«Кеткендей бiр керемет...» ...................................................................71
Ойладым ................................................................................................73
Атамекен ................................................................................................76
Көңiл күйi... ...........................................................................................79
Сағындырды ..........................................................................................81
Ақын шамы ............................................................................................83
Шалмасын аналардың шашын қырау ..................................................89
Əуенге айналған өлеңдер
Көміліп көкірегінде қалсын бір үн ......................................................93
Сайрамнан көшкен сағымдар ...............................................................95
Айтшы неден .........................................................................................97
Туған жерді аңсау ..................................................................................99
Бауырлар, қалайсыңдар, қалайсыңдар ..............................................101
Дара тұлға ............................................................................................103
Исламабад аспаны ...............................................................................105
Ойлан, ақын! ........................................................................................107

379
Сарбаздар маршы ................................................................................109
Келдің бе, жаным, көктеммен ............................................................111
Ауылың алыс қалғаны-ай! ..................................................................113
Ақ бесігім .............................................................................................115
Ақ жеңешем .........................................................................................117
Бір уыс топырақ ...................................................................................119
Жазғы аспан .........................................................................................121
Қарлығаш қайтты ауылға ...................................................................123
Марфуға ...............................................................................................125
Мұхтар аға ...........................................................................................127
Ару Алматым .......................................................................................129
Жер – аспан... .......................................................................................131
Тербейін тəуелсіз күн талбесігін .......................................................133
Жапырағын шуаққа жаяды үміт ........................................................135
Барады Сайрам көлден сағым көшіп ................................................137
Сырлы саз ............................................................................................139
Құс серпіліп барады ............................................................................141
Дала құсы .............................................................................................143
Махамбет семсері ме... .......................................................................145
Көтеріп көлеңкемді... ..........................................................................147
Күндер өтіп барады... ..........................................................................149
Отырмын сенен бейхабар ...................................................................151
Тобылғы бүрлегенде ...........................................................................153
Қайран Құлжа ......................................................................................155
Жайық жағалаулары ............................................................................157
Қайда сол бір мəңгі жас... ...................................................................159
Өтер жастық, келмес қайта оралып ...................................................161
Күрсіндім .............................................................................................163
Айналайын ...........................................................................................165
Аларсың еске .......................................................................................167

380
Айтшы неден? .....................................................................................169
Астана ..................................................................................................171
Қарттарым ............................................................................................173
Арнаулар мен мақалалар
Əбділда аға ...........................................................................................176
Тəуелсіз еліме тағзым .........................................................................177
Махаббат жыршысы ...........................................................................179
Күллі түркі рухын ту көтерген ...........................................................181
Cафуанның Саяны ...............................................................................183
Жеңістің биігінен үн қатады ..............................................................184
Құтты болсын талтүсің .......................................................................186
Дүние есігін ашыпсың ақпандатып ...................................................188
Біздің Жақаң... .....................................................................................190
Қазақ ақыны Марфуға Айтхожа «Радуга» газетіне .........................192
Бақыт – бесігі .......................................................................................195
Шалқар  даланың  Сайыны ....................................................210
Үш жиырма бес ...................................................................................218
Керекпін мен жұртыма .......................................................................221
Жыр аққуы – Марфуға (естеліктер, құттықтаулар)
Лебіздер
Əбділдə ТƏЖІБАЕВ ...........................................................................224
Ғафу ҚАЙЫРБЕКОВ ..........................................................................225
Əзілхан НҰРШАЙЫҚОВ: Шалқар шабыт иесі ...............................226
Ғафу ҚАЙЫРБЕКОВ: «Жапырақ сілкінген кеш» 
өлеңдер жинағы ...................................................................................232
Мұхамеджан ҚАРАТАЕВ: Қыз жеткен қия ......................................239

381
Сырбай МƏУЛЕНОВ: Өлең – еңбек .................................................252
Манаш ҚОЗЫБАЕВ: Ел қызы – Марфуға Айтхожа 
қарындасқа ...........................................................................................256
Төлеген АЙБЕРГЕНОВ: Марфуға .....................................................257
Мұзафар ƏЛІМБАЙ: Ақын қыз сезімтал ма 
ақын ұлдан?! ........................................................................................259
Сафуан ШƏЙМЕРДЕНОВ: Сағыныш пен 
сазға толы жырлар ..............................................................................261
Татьяна БЕЛОВА: Екі жұлдыз ...........................................................267
Бауыржан ЖАҚЫП: Ақындардың аққуы .........................................274
Биікке жырым жетсе, қыран жеткен .................................................276
Құл-Керім ЕЛЕМЕС: Ана – қыран ....................................................285
Ғалым ЖАЙЛЫБАЙ: Марфуға .........................................................286
Дүйсенбек ҚАНАТБАЕВ: Сағыныш самалы ...................................298
Сəлеметсіз бе, құрметті Марфуға Ғалиқызы! ..................................306
Нүкеш БƏДІҒҰЛ: Ата жұрттың аққуы .............................................312
Өтеш ӨТЕУЛІҰЛЫ: Марфуға Айтхожа 
«Алматы қаласының құрметті азаматы» атанды .............................314
Сəкен ИМАНАСОВ: Марфуға ...........................................................318
Несіпбек АЙТҰЛЫ: Марфуға ...........................................................319
Қорғанбек АМАНЖОЛ: «Аман бол, 
бар қазақтың бақыты үшін…» ...........................................................321
Жыр аққуының жүрек лүпілі .............................................................323
Қуат ҚАЙРАНБАЕВ: Сырлы саз немесе 
жыр аққуы атанған ақын хақында .....................................................326
Қазтай ƏБІШ: Адам жанының тамыршысы .....................................341
Қарашаш ТОҚСАНБАЙ: Жыр-аққуы ұя салды 
жүректерге ...........................................................................................344
Жанат ЕЛШІБЕК: Қыран-жыр қанаты талмайды 
немесе оңашада өлеңмен сырласу .....................................................346

Бижамал РАМАЗАНОВА: Жыр-қайнардан 
атқылап ой бұрқағы... .........................................................................349
Жанат ЖАУБАСОВ: Марфуғаға ........................................................355
Жарасқан ƏБДІРАШЕВ: Марфуға Айтхожаға .................................356
Жəркен Бөдешұлы: Сарғайып туған жыр жұлдыз ...........................358
Қазақстан Республикасы Президентінің құттықтауы .....................365
Ақын Марфуға Айтхожа 60 жаста ....................................................366
Марфуға ақын Есенин медалін тақты ...............................................375

Кітапты шығаруға жауапты –
«Қазығұрт» баспасының директоры
Темірғали КӨПБАЕВ
МАРФУҒА АЙТХОЖА
Көп томдық шығармалар жинағы
Жетінші том
Редакторы Жұлдыз ƏБДІЛДА
Суретшісі Нұран АЙЫМБЕТ
Техникалық редакторы Дарико ОМАРҒАЛИЕВА
Беттеген Ниязбай ОРАЗЫМБЕТОВ
ИБ № 431
Басуға 07.10.2014 ж. қол қойылды. 
Қалыбы 84×108
1
/
32
. Офсеттік басылым.
Қарiп түрi Times New Roman. 
Шартты баспа табағы 20,0.
Таралымы: мемлекеттік тапсырыс бойынша 2000 дана + баспаның 
тапсырысы бойынша 70 дана. Тапсырыс №
«Қазығұрт» баспасының компьютер орталығында теріліп, беттелдi.
«Қазығұрт» баспасы, 050009, Алматы қаласы, 
Абай даңғылы 143, 405-офис. 
Телефон (факс): 8(727) 394-42-86
e-mail: kazygurt@list.ru
http://www.kazygurt.kz

ЖШС РПБК «Дəуір», 050009, Алматы қаласы,
Гагарин даңғылы, 93. Тел.: 8(727) 394-39-22, 394-39-34, 394-39-42
e-mail: rpik-dauir81@mail.ru, rpik-dauir2@mail.ru