И. К. Бейсембетов ректор Зам главного редактора
● Физика–математика ғылымдары
жүктеу/скачать 51,43 Mb. Pdf көрінісі
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Технология JSP для создания электронных учебников Резюме.
- JSP technology to create electronic textbooks Summary.
- Негiзгi сөздер
- Key words
- «Тереңдікке іздеу» алгоритмі.
- «Көлденеңінен іздеу» алгоритмі.
● Физика–математика ғылымдары
ҚазҰТЗУ хабаршысы №2 2016 487
болып табылады. Servlet-тің сонымен қатар оның конфигурациясын білдіретін контекстін де білу керек. Осыларға байланысты javaх.servlet пакетінің мүшелерімен танысу керек. JSP беті HTML тегі мен Java кодынан тұрады. HTML тегі ұсыну есебін орындайды, ол код құрылымдарды құрады. Өзінің қарапайым формасында JSP беті тек HTML ды ғана өзіне қосады. JSP технологиясы javax.servlet.jsp және javax.servlet.jsp.tagext пакеттерінен тұратын API JSP-ға негізделеді. Осы екі JSP пакетіне қосымша сервлеттердің екі пакеттері javax.servlet және javax.servlet.http керек. JSP беті элементтерден және шаблондық берілгендерден тұрады. Элементтер JSP тегтері деп те аталады, олар JSP-нің синтаксисін және семантикасын құрады. Шаблондық берілгендер - бұл JSP- контейнері түсінбейтіндері, мысалы HTML-тектері. Элементтердің үш түрі бар: Дерективті элементтер Сценарий элементтері Қозғалыс элементтері Қандайда бір ақпараттар HTML арқылы ұсынылады, ал басқалары кітапқа ұқсас түрде құрылып ұсынылады. Мысалы олар жүйелік басқару, электрондық кітаптар. Электрондық кітап–(e–book), олда кәдімгі кітап сияқты оның мазмұны, тараулар қатары бар. Электрондық кітап жүйеде жүрсе де кәдімгі баспа кітаптарында жоқ қасиеттерге ие. Мысалы баспашы электрондық кітаптың барлық тарауларының тізімін жасау арқылы, оқырмандарға ыңғайлылық жасап қояды. Мысалы басқа да тарауды оқып жатып, келесі немесе қалаған тарауға лезде өте алады. Электрондық кітаптың форматын таңдау ең басты шешім болып табылады. Е-book баспа кітаптарының басқа да қасиеттеріне ие. Біріншіден e-book-ты интернетке орналастырсақ, оны барлық қалаған адамдар оқи алады, екіншіден электрондық кітапты кез–келген уақытта өзгерте аламыз. Тек қана бір кемшілік–бұл оқырмандар Интернетке қосылу керек. Дегенмен де қазіргі таңда Интернетке қосылу әдеттегі құбылысқа айналып бара жатыр. Енді иерархиялық берілгендермен жұмыс істеу үшін формат таңдау қажет. Қазіргі кезде XML- біздің қажетімізге жарауы мүмкін. XML-бұл кең таралған, оны оңай түзетуге болады. Егер кітап құрылысы XML-документінде сақталса, онда оған өзгертулер енгізгіңіз келсе тек XML-документін ғана түзетуге болады. Электрондық кітаптың құрылысын XML-форматында жақсартумен қатар, енді оны экранға шығару мәселесін қарастыру қажет, ол үшін Java Script-ты қолдану қажет. Объектілі ағаштың ішкі түрін өзгеру үшін Java Script объектілі документте тазалау мен қайта жазу жүргізу керек, сондықтан рамкалармен (frame) жұмыс істеу жеңіл. Рамкалар(frameset) жиыны, негізгі документ болып табылатын, Java Script–тың барлық кодынан және екі рамкадан тұрады. Сол жақ рамка кітаптың құрылысын, ал оң жақ рамка таңдап алынған HTML-бетін көрсетеді. JavaScript объективті ағашта объектілер арасындағы байланысын көрсетеді. Әрбір объектінің құрылуы үшін екі функция қажет болады, бұлар: Create Object және append. Create Object функциясы объектілі ағашта объектіні құру үшін қолданылады, ал append функциясы екі функция арасынағы байланысты құру үшін қолданылады. Ағаштағы объект кітапты және оның тараулары мен тармақтарын ұсынады. Әрбір объект ерекше идентификаторлардан тұрады және бұлар осы объектілерді, тарауларды іздеуде қолданылады. Объектінің негізгі бөлігі экранға шығарылған тараулар аты, ерекше идентификаторлар, HTML-дан тұратын URL-дар болып табылады. Осы үшін элементтерге қосымша ашу немесе жабу элементі де жатады. Ашық объект барлық бұтақтарды көрсетеді, егер олар бар болса. Жабық объект өзегінің жанында, (+) таңбасы тұрады. Осы объектіні ашу үшін (+) таңбасына басу керек. Ашық объект (-) таңбасынан тұрады. Объектіні жабу үшін осы (-) таңбасын басу керек. Объектіні құру үшін Create Object функциясын шақырып, оған ерекше идентификатор, тарау атын және URL құрамын беру керек. Java Script объектілі ағашын құрудағы бір қиыншылық - бұл XML документін Java Script кодына трансляциялау болып табылады. Электрондық кітапқа сұраныс кезінде XML файлын әр ретте оқуда серверлік өңдеу қажет болады. Сонымен мұнда жасалынған кітап мазмұнын өзгертуде тек XML-документін ғана түзетуге болады.
● Физико–математические науки
№2 2016 Вестник КазНИТУ 488
ӘДЕБИЕТТЕР [1] КурнявянБ.Создание Web приложений на языке Java с помощью сервлетов JSP и EJB-М.: Лори 2005. С.3-19. [2] Дж. Бамбара Д., Дин З, Ашнаульт М., и др.J2EE. Разработка бизнес-приложений -М.:DiaSoft, 2002.С.25-32. [3] Кэри И.,Амриш, ХаварЗаман Ахмед.Разработка корпоративных Java-приложений с использованием J2EE и UML-М.: Вильямс 2004. С.6-19.
REFERENCES [1] Kurnyavyan B. Building Webapplications in JavausingJSPservlets andEJB-M.: Lory 2005.P.3-19. [2] Dz. Bambara Dz., Din Z, Аchnault M., andoth.J2EE. Developing Business Applications -М.:DiaSoft, 2002.p.25-32. [3] КeryI.,Аmrish, HаvаrZаmаnАhmеd.Developing EnterpriseJava-based applicationsusingJ2EEand UML- М.:Vilyams 2004. p.6-19.
Черикбаева Л. Ш., Телғожаева Ф.С., Алимбаева Б.К., Төлеугазы Б., Темірбекова Ж.Е. Технология JSP для создания электронных учебников Резюме. Показано создание электронного учебника как WEB приложений. Для создания WEB приложений использована технология JSP. Этот результата можно использовать в дистанционном обучении. Cherykbaeva L.Sh, Tulepberdynova G.A.,. Adylzhanova S.A, Telgojaeva F.S., Alymbaeva B.K., Toleugazy B., Temyrbekova Zh.E. JSP technology to create electronic textbooks Summary. The article shows how to create an electronic text book as WEB applications. For creation of WEB applications use technology JSP. This result can be used in distance learning.
УДК 574+517.925
(Международный университет информационных технологий Алматы, Республика Казахстан medeu@rambler.ru)
Экология - наука об окружающей среде, и является одной из наиболее бурно развивающимся научным направлением. Тем не менее, формирование и становление экологии как науки происходило на базе других, более развитых направлений исследований, таких, как биология, география, физика, химия и т. д. Базирующаяся на других науках, экология естественным образом впитала в себя приемы и методы научных исследований, принятые в «родительских» науках. Это в полной мере относится и к математическим методам в теоретических исследованиях [1]. Развитие компьютерной техники, с одной стороны, и присутствие созданных численных методов, с другой стороны, во многом способствуют прогрессу в использовании математических методов в теоретических исследованиях. В данный момент наибольшие успехи в использовании компьютеров для проведения исследований достигнуты в физике, развилось единое назначение — компьютерная физика. В других науках, таких, как химия, биология и т. д., также наблюдается расширение сфер использования компьютеров для теоретических исследований и при этом широко применяют приемы и методы компьютерной физики. Не являются исключением и экологические исследования, в которых наблюдается явно выраженная тенденция к расширению использования компьютерной техники по всем направлениям исследований [1]. Совершенно очевидно, что роль экологии в нашей жизни и в теоретическом, и практическом плане возрастает. Если до недавнего времени считалось, что экология - одна из тех областей науки, в которых надежнее полагаться на мнение опытного практика, чем на предсказание теоретика, то в последние годы наблюдается заметное увеличение числа теоретических исследований и усиление их ● Физика–математика ғылымдары
ҚазҰТЗУ хабаршысы №2 2016 489
значения. Современная экология интенсивно изучает проблемы взаимодействия человека и окружающей среды [2]. Также очевидно, что получаемые при исследовании уравнения, возникающие в экологии, не всегда разрешимы явно. Поэтому здесь неизбежно использование численных методов [3]. Целью данной работы является изучение устойчивости одной экологической модели. Сформулирована теорема об устойчивости этой модели. Дан важный вывод о влиянии длины пищевых цепей на устойчивость. Более подробно математические модели и проблемы в экологии описаны в работе [4], выполненной под руководством автора. Не останавливаясь на получении одной модели в экологии, рассмотрим итоговую систему обыкновенных дифференциальных уравнений ) ( ) ( ) ( ) ( ' 3 3 ' 2 2 ' 2 1 z c g w w w c y c f z z z c x c e y y y c bx a x x (*) , выписанную в [2], [4]. Исследуем положение равновесия на устойчивость. В [2] высказано предложение, что положения равновесия данной системы будут устойчивы. Для доказательства данного предположения воспользуемся классическими теоремами устойчивости [5]. В итоге получено следующее утверждение.
положительны. Для пищевой цепи любой длины положения равновесия будут устойчивы. Замечание. Ранее в [2], [4 ] данное утверждение исследовано при частных важных случаях. Таким образом, делаем важный для экологической модели вывод: увеличение длины пищевых цепей само по себе не создает неустойчивости. Определение пищевой цепи и других экологических терминов дано в [2].
ЛИТЕРАТУРА [1] Самарский А.А., Михайлов А.П. Математическое моделирование: идеи, методы, модели.- М.: ФИЗМАТЛИТ, 2005 [2] Дж.М.Смит. Модели в экологии, изд. Мир, М., пер. с англ., 1976 [3] Самарский А.А. Теория разностных схем.- М.: Наука, 1989 [4] Султанбеков А.С. «Математические модели в экологии», дипломная работа, каф. Математического и компьютерного моделирования, МУИТ, 2015 [5] Ногин В.Д. Теория устойчивости движения, СПб ГУ, Санкт-Петербург, 2008
REFERANCES [1] Samarski A.A.,
Michailov A.P.
Matematicheskoe modelirovanie: idei,metody,modeli.-M.: FIZMATLIT,2005 [2] Smit D. Modeli v ekologii, izd Mir, M. 1976 [3] Samarski А.А. Teoriya raznostnyh schem.- М.: Nauka, 1989 [4] Sultanbekov A.S. Matematicheskie modeli v ecologii, MUIT, kaf. Matematicheskogo I komputernogo modelirovaniya, 2015 [5] Nogin V.D. Teoriya ustoichivosti dvizheniya, SPbGU, Sankt-Peterburg, 2008
Мұстафин М.А. Экологияда математикалық модельдер және оның тұрақтылық Түiндеме. Макаланың мақсаты - экологияда математикалық модельдер және оның тұрақтылық зерттеу Негiзгi сөздер: : экологиялық модель, тұрақтылық
Mustafin M.A. Mathematical models and their stability Summary. The goal of this article is devoted stability in some ecological model. Key words: ecological model, stability
● Физико–математические науки
№2 2016 Вестник КазНИТУ 490
УДК 37.016.02:004:371.26 Г.И. Салғараева, Е.Н. Бастауова (Қазақ мемлекеттік қыздар педагогикалық университеті, Алматы қ., Қазақстан Республикасы, b.enlik_92 @mail.ru
) ГРАФТЫ ҰСЫНУДЫҢ ТҮРЛІ ФОРМАЛАРЫНДА АЛГОРИТМДІ ІЗДЕУДІҢ ЕСЕПТЕУ ҚИЫНДЫҚТАРЫ Аннотация. Тиімділік түсінігі кең мағынада алгоритммен жұмыс істеуге қажетті барлық есептеу ресурстарымен байланысты, бірақ уақыт бойынша шектелу тәжірибедегі нақты алгоритмнің жарамдылығын анықтайтын негізгі фактор болғандықтан есептеу қиындығы бар алгоритмдер тиімділігін бағалайтын боламыз. Ол үшін әрбір ұзындығы n болатын кірісті максималды (n ұзындықты барлық тапсырмалар бойынша) уақыт пен осы ұзындықта жеке тапсырмалар шешімін алу және ұсынуға жұмсалатын алгоритмдерді сәйкестендеріміз.
ұзындығы, ақпараттық ұзындық.
Тиімділік түсінігі кең мағынада алгоритммен жұмыс істеуге қажетті барлық есептеу ресурстарымен байланысты, бірақ уақыт бойынша шектелу тәжірибедегі нақты алгоритмнің жарамдылығын анықтайтын негізгі фактор болғандықтан есептеу қиындығы бар алгоритмдер тиімділігін бағалайтын боламыз. Ол үшін әрбір ұзындығы n болатын кірісті максималды (n ұзындықты барлық тапсырмалар бойынша) уақыт пен осы ұзындықта жеке тапсырмалар шешімін алу және ұсынуға жұмсалатын алгоритмдерді сәйкестендеріміз [1]. n ұзындықты кіріс түсінігі жеке тапсырмалардың шығыс ақпараттары мен бірмәнді ұсынуда сипаттауға қажетті қандай да бір алфавиттің символдарының саны ретінде қолданылады. Барлық заманауи электронды есептеуіш машиналардың негізі болып табылатын {0, 1} екілік алфавитін қолдану кезінде кіріс ұзындығы ретінде ақпараттың ұзындығы қолданылады, яғни барлық тапсырмалардың сипаттамасы мен кіріс ақпараттарының нұсқаларын ұсыну үшін жеткілікті екілік разрядтар саны. Қандайда бір алфавиттің символдарының санымен
анықталатын кіріс
ұзындығы математикалық абстракцияны береді, ол алдымен алгоритмдер мен тапсырмаларды полиномиальді және экспоненциалды деп топтастыру мақсатында енгізілген. Полиномиальді алгоритм (полиномиальді есептеу қиындығы бар алгоритм) деп O(P(n)) есептеу қиындығы бар алгоритмді айтамыз, мұндағы P(n) - n кіріс ұзындықты полиномиальді функция. Бұл бағалаумен есептелінбейтін бірақ есептеу қиындықтары бар алгоритмдер экспоненциалды деп аталады. Тапсырмалар мен алгоритмдерді топтастыру көзқарасы тұрғысынан қарағанда экспоненциалды және полиномиальді алгоритмдерде сипаттау үшін қандай нақты алфавит қолданылғандығының ешбір айырмашылығы жоқ. Кейбір әдебиеттерде «ақылды» кодтау сызбалары үшін жеке тапсырмалардың кіріс ұзындықтарында полиномиальді сәйкестіктер көрсетілген. Түрлі полиномиалдьді алгоритмдерді өзара салыстыру барысында бір есептің шешімін табу үшін кірістің ақпараттық ұзындығына қатысты есептеу қиындығын бағалау мақсатты түрде ұсынылады. Мұндай жол уақыттың нақты шығындарына әсер ететін есептеу қиындықтарын бағалауға мүмкіндік береді, себебі кез-келген сызбалық кодталуларда есептеуіш машиналар {0, 1} екілік алфавитімен ұсынылған ақпараттармен нақты жұмыс істейді, яғни l-разрядты екілік сандар, мұндағы l – қолданылатын машина типімен анықталатын бір машиналық сөздің максималды разряды. Мысалы, өлшенбейтін графтарға берілген есептерді сипаттауда кіріс ұзындығының үлкен бөлігі графтың құрылымын сипаттайды, яғни графтың төбелері мен қабырғаларының барлық атауларын (нөмірлерін) көрсету үшін қолданылады. Егер n –кіріс ұзындығы болса (әдетте граф төбелерінің саны), онда кірістің ақпараттық ұзындығы ретінде nlog 2 n–графтың құрылымын сипаттауға қажетті екілік разрядтар саны түсіндіріледі, оның құрамына барлық төбелер мен қабырғалар кіреді, ол үшін мен
алгоритмдердің есептеу қиындықтарын бағалау кірістің символдық ұзындығына (яғни, қандай да бір анықталмаған алфавиттің символдар санымен өлшенетін) қатысты алынғанын ескере отырып, бұл жұмыста берілген графты ұсынудың формасы мен олармен орындалатын операциялар {0, 1} екілік алфавитін қолданады, онда барлық есептеу қиындықтарының бағалауларын екі нұсқада
● Физика–математика ғылымдары
ҚазҰТЗУ хабаршысы №2 2016 491
беретінболамыз – кірістің символдық ұзындығы мен кірістің ақпараттық ұзындығына қатысты, ол есебін сипаттауда қолданылатын екілік алфавит символдарының санымен өлшенеді. Іздеу алгоритмдері графта қандай-да бір Т ағашын құрушы алгоритмдер болып табылады және олар Т-ға қосылатын кезекті төбені таңдау әдісімен ерекшеленеді. Графтаға іздеу алгоритмдерін «тереңдікке іздеу» (ары қарай - ) және «көлденеңінен іздеу» ( ) алгоритмдеріне бөлетін боламыз.
алгоритмінің жұмыс қағидасын қарастырайық. G=(V, E) графы берілсін, V және E – сәйкесінше графтың төбелері мен қабырғаларының жиынтығы болсын. v төбесі болып осы төбеге көршілес графтың төбелері табылады, ол N(v) арқылы белгіленеді. G графында көмегімен төбесінен бастап Т ағашын құралық. Ең соңынан Т ағашына төбесі
қосылсын. Сол кезде ағаштағы келесі төбе нөмерін анықтау үшін келесі әрекеттерді орындау керек: - құрылған ағаш бөлігіне жатпайтын N( ) төбелері бар ма екен соны анықтау керек; (1) - осындай кез-келген төбелердің нөмірін табу керек. Егер бірінші сұраққа теріс жауап алынатын болса, онда ағашқа алдыңғы қадамда қосылған төбеге қайта ораламыз. Ағаштың құрылған бөлігіндегі ағаштар жиынын VT арқылы белгілейміз, ол кезде – VT-ға қатысы жоқ төбелер жиыны. Ағашқа қосылуы жағынан реттелген төбе нөмерлерінің тізімі (p) стегі түрінде ұйымдастырылған (мұндағы р – стектің соңғы төбесінің нұсқауышы), стекке тек қана жиынына кіретін төбелер қосылады, сондықтан Q стегінен v төбесін алып тастау оның қайта орнына келуіне кепілдік береді (себебі VT жиынынан төбелер алып тасталынбайды). Егер ағашқа барлық төбелер қосылып болса немесе төбесіне қайта оралса, оның ішінде VT жиынына жатпайтын N( )-де төбелер қалмаса алгоритм өз жұмысын тоқтатады.
) алгоритмін қарастыралық. ( ) көлденең іздеу алгоритмінің көмегімен төбесінен бастап V жиынан қиылыспайтын ішкі жиынының бөлініп шығуын құрастырамыз. ішкі жиыныны құрылып қойған болсын, мұндағы і=0, 1, ..., k. Егер
болса, v онда v жиыны «і» белгісімен белгіленіп қойылған болсын. жиыны арқылы графтың белгіленбеген төбелерін белгілейік. Онда жиынын құру үшін келесі әрекеттерді орындау керек: - төбелері үшін табу керек; - барлық төбелеріне “k+1” белгісін қою және - дан келесі төбеге өту. (2) жиынын құру (2) әрекет төбесінің барлық төбелері үшін орындалғанда аяқталады. Алгоритм жұмысының орындалу нәтижесінде V жиынының қиылыспайтын ішкі жиынына бөлінуі келесі түрде жүреді:
Осылайша іздеу алгоритмінің ((1), (2) әрекеттері) негізгі есептеу процедурасы тереңдікке іздеу кезінде
немесе көлденең іздеу кезінде жиындарын құрумен аяқталады, яғни граф төбелері жиынының әрбір қадамында қиылысатын анықталған екі алгоритмді құру, сондықтан іздеу алгоритмінің есептеу қиындығы (1), (2) әрекеттердің орындалу қиындығымен анықталады. Енді графты көршілес матрицалар түрінде ұсыну кезіндегі іздеу алгоритмінің есептеу қиындығын қарастырайық. G графы , көршілес матрицалар түрінде берілсін, мұндағы теңдігі болған жағдайда ғана орындалады. Графтың осылай ұсынылу жағдайында (1) және (2) әрекеттерінің орындалуы үшін әрбір n төбе үшін n қарапайым опереция қажет болады, себебі қатарының элеметтерін кем дегенде бір рет қарап шығу керек. Сондықтан, графты көршілес матрицалар түрінде ұсыну кезіндегі іздеу алгоритмінің есептеу қиындығы (O)n 2
емес, яғни . (O)n 2
әдебиеттерде келтірілген. ● Физико–математические науки
№2 2016 Вестник КазНИТУ 492
Енді графты көршілес тізбектер түрінде ұсыну кезіндегі іздеу алгоритмінің есептеу қиындығын қарастырайық. , көршілес тізбек түрінде графты есептеу қиындығы бар алгоритмге алып келеді. Себебі, әрбір төбе үшін (1) және (2) әрекеттерін орындау үшін әрбір n төбе үшін тізімінің элементтерін кем дегенде бір рет қарап шығу керек. есептеу қиындықтары бар іздеу алгоритмдерінің мысалдары [3] әдебиетінде келтірілген. Кірістің ақпараттық ұзындығына ({0, 1} екілік алфавитінің символдар саны) қатысты бұл алгоритмдердің есептеу қиындығы –ді құрайды, себебі матрицасының әрбір элементін қарап шығу графтың сәйкес төбелерінің нөмерлерін оқумен байланысты, яғни жалпы жағдайда қарайым операциясының орындалу нәтижесінде әрбір р нөмері екілік алфавиттер символы түрінде ұсынылады. Енді графты матрицалар инциденциясы түрінде ұсыну кезіндегі іздеу алгоритмінің есептеу қиындығын қарастырайық. G=(V, E) графы болсын, мұндағы матрица
инциденциясы түрінде берілсін, яғни тікбұрышты (n x m) матрицасы болсын, ол:
Ағаштың әрбір келесі төбесін іздеу жалпы жағдайда графтың қабырғасын қарап шығуды талап етеді, сондықтан матрицалар инциденциясы түрінде ұсынылған графтағы іздеу алгоритмінің есептеу қиындығы немесе болады, ол екілік алфавиттегі кіріс сөзінің ұзындығына байланысты. Есептеуіш машина жадында инциденттер матрицасы түрінде берілген D бағытталған графындағы алгоритмді іздеудің есептеу қиындығы жоғары айтылғандар үшін ақиқат болады, егер:
Жалпы жағдайда көршілес матрица, тізбек және басқа да белгілі формаларда ұсынылған графтарда алгоритмді іздеудің есептеу қиындықтары қандай да бір алфавиттің символдар санымен берілген n кіріс ұзындығына қатысты O(n 2 )-ге тең және{0, 1} алфавитіндегі кіріс ұзындығына қатысты -ға тең болғанымен, олар қағидалы түрде жақсартылмайтын болып табылады, себебі есептеуіш машина жадында қажетті ақпаратты көрсетілген формада сақтау үшін қандай да бір әмбебап алфавиттің O(n 2 )-ден кем емес символдар саны керек немесе екілік алфавиттің - ге тең символы керек. жүктеу/скачать 51,43 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|