179
Бүкіләлемдік интеграция: басымдықтарды қайта бағалау
маңыздарын жойды. Неге десеңіз, «Еуропа отары» негізіндегі жоспар мен
әлемді басқару оны алға бастау емес, өткеннің құшағында жоғалып кету деген
сөз. Мұндай қадамдар фрагментация мен әлемдік ынтымақтастық арасында
шиеленістер тудырып, ғаламдық саясатты тығырыққа тірейді. Жаңару үстіндегі
әлем халықаралық жүйенің дамуы үрдістерінде саяси субьектілердің жоғарғы
деңгейдегі ұймдасқан қалыптарын талап етеді. Ғаламдық дүниені басқару
ережелер жасау ұстанымдары плюралистік сипатқа ие және басқарудың жаңа
тәсілдері иерархиялық көпвекторлыққа ауысады
(270,с.37). Бұл жерде «қарым-
қатынастар полифониясын» есепке алу әлемнің әр елінің ғаламдық саясат пен
басқарудың тұғырындағы ұлттық мүдделерін білдіреді. Ғаламдық басқарудың
негізгі міндеттерін (17, 221) өзіне алған мемлекеттераралық халықаралық
ұйымдар «баламалы саяси, экономикалық үлгілер» көмегімен оны «ұлтүстілік
ақиқатпен» қамтамасыз ете алады (219.с.171-176).
Ғаламдық деңгейде азаматтық қоғам құру үрдістері, әлбетте, «ұлттық
азаматтық қоғамды» дамыту кезінде «космополиттік мүдделерден» жоғары
тұратын болса ғана мүмкін болары ақиқат. Халықаралық саясаттың әдепнама-
сы «демократияның ұстамсыздығын» емес, оның ғаламдық саясат кеңістігінің
әр нүктесінде орналасуын талап етеді. Бұл жерде ең бастысы – жергілікті жағ-
дайлар мен ұлттық-этникалық ерекшеліктерді ескеріп отыру. Басымдықтарды
бағалау кезінде нақты жағдайға байланысты баға өлшемі берілетіндіктен, бұл
мәселе маңызды саналады. Түркі қоғамдарында әр қашанда әлемге ашықты-
ғымен көрініс беретін ерекше қасиеттерге космополитизм мен жалпы адамзат-
тық құндылықтар ерекше қасиеттерге иелігінен, осынау қоғамдардың әлемдік
қауымдастықпен ықпалдасуы тек қана саяси-экономикалық қажеттіліктерден
ғана туындамайды (18, 222). Бұл ақиқатында
ішкі ұлттық-әлеуеметтік
психологияның сұранысы нәтижесінде де жүреді. Еуразияның қамтитын
әлемдік ынтымақтастық түркі мемлекеттерінің ішкі ықпалдастықтарымен де
сабақтасып, нағыз ғаламдық бірліктің үлгісіне айналады...