183
Еуропа мен түркілер
Әзербайжан ғана бар) 47 мемлекетті қамтиды. Еуропа Одағының ішкі жалпы
өнімі 17,6 триллион долларды құраса, оның әр жанға шаққандағы үлесі 35
мың доллардан айналады. Бұл әлемдік жалпы өнімнің 20 пайызы. Аса қуатты
ішкі нарығы мен жүйелі түрде ықпалдасатын саяси бағыты бар Еуропа Одағы
халықаралық ұйым ретінде Біріккен Ұлттар Ұйымына және Дүниежүзілік Сауда
ұйымына /ДСҰ/, G-8 G -20 мүше.
Еуропа Одағына кіретін елдер экономика мен саясаттың барлық мәселелері
бойынша қабылданған заңдар мен Еуропа Одағының алындағы негізгі
міндеттеріне сай қадамдар жасайды. Десек те, бұл елдер аталған салаларда еркін
де тәуелсіз. Еуропа Одағы мен оның жетекші мемлекеттері де әлемнің саяси,
ғаламдық және экономикалық, һәм мәдени үрдістеріне
айтарлықтай ықпал
жасауға қабілетті. Еуроодақтың саясаты, оның өңірлік және ғаламдық даму
бағдарламалары мен өркендеу жобалары әлемдегі демократияның дамуына
шын мәнінде де баға жетпес үлесін қосып келеді. Еуропаның тарихи өткенімен
салыстырғанда қазіргі Еуропада бастаушы да, бастаушылық та жоқ, тек аса күшті
елдерді ынтымақтастырушы құдіретті Одақ бар. Осынау құбылыстың өзі барша
әлем үшін өнеге саналады. Әсіресе, КСРО мен АҚШ арасында болған «қырғи-
қабақ соғыстың» текетірес жылдарында Еуроодақ екі мемлекеттің арасындағы
және Еуроатлантика мен Еуразия кеңістіктеріндегі тепе-теңдік ахуалдарын
сақтай алды. Осынау аталған міндеттерді атқара алған Еуроодақты айтарлықтай
қуатты субьект деп бағалаған дұрыс. Бүгінде Еуроодақ ғаламдық дамудың алғы
шебінде тұр. Әлемдік көрсеткіште ішкі жалпы өнімнің 22 пайызына ие АҚШ-
пен Еуроодақ бүгінде бір деңгейде тұр. Еуроодақ әлемдік жалпы ішкі өнімнің
22 пайызына ие.
Дегенмен, әлемдік әскери шығынның 41 пайызын иеленіп
отырған АҚШ-қа қарағанда, Еуроодақ бұл тұста өз ықпалдылығы үшін өзгеше
өркениетті технологияларды қолданады. Сондықтан Еуроодақ төңірегінде
еркін ықпалдастыққа мәжбүр болу ісі күшейе түсуде. Демократиялық және
инновациялық реформалларға мүдделі елдердің Еуроодаққа өтуге мақсаттар
ұстануы осынау үрдістердің ажырамас бөлшегіне айналуда.
Ақиқатында, Еуропадағы ахуалдар біркелкі немесе жеңіл де емес.
Соңғы уақыттарда Еуропаны дағдарыстар толқыны сілкілеуде.
Кейбіреулер
ықпалдастықтың кері кетерін болжауда. Десек те, нарықтық экономика
жағдайында Еуроодаққа мүше елдердің экономикаларының шарықтап өсуі
мен құлдырауы табиғи үрдістер саналады. Еуроодақтың жеткілікті тәжірибесі
бар. Оның сындарлы қызметтері қай уақытта да жоғары. Еуроодақтың әлемдік
экономикаға кірігіп кеткені соншалық, ондағы
кез келген дағдарыс толқыны
дереу бүкіл әлемді қамти қалады. Сондықтан Еуроодақ пен дамыған елдер
«экономикалық дағдарыс аймағын» қозғалысқа келтіруге мақсат ұстанып,
сондай-ақ, өндірістер мен тұтыну нарығы әлеуеттерінің әлсізденуі үрдістеріне
тосқауылдар қоюлары керек. Сөз жоқ, Еуроодақтың барша кеңістіктері
бәскелестіктің ашық нарығында тұр. Мұндағы оның даму стратегиясын түрлі