Тайм-менеджмент

Аятта бізге бір істен басқа іске ауысу арқылы демалу
керектігі көрсетілген. Мұны «жұмыс істеу арқылы демалу» деп
атауға болады.
Алла Елшісі (с.а.с.) мүміннің аптадағы мейрам күні ретінде
сипаттап кеткен Жұма күні жайлы айтылған аятта бос
уақыттың қалай өткізілуі қажет екендігі турасында маңызды
жайт тілге тиек етіледі: 
«Уа, иман еткендер! Жұма күні
азан айтылып намазға шақырылғанда, дереу (құтба
тыңдап, намаз оқу арқылы) Алланы зікір етуге
асығыңдар, шаруаларың мен сауда-саттықты доғара
тұрыңдар. Біле білсеңдер, бұл өздерің үшін әлдеқайда
қайырлы болмақ. Намаз өтелген соң жер бетіне
тараңдар және (адал кәсіп қылып) Алланың шексіз
шарапатынан ризық-несібелеріңді іздеңдер».
71
Бұл аятқа назар аударар болсақ, мейрам күнге қатысты екі
маңызды жайттың айтылғанын көре аламыз:

Жұмыстан толықтай бір күн бойы алыстап кету емес, тек
намаз уақытында уақытша тоқтатып қою.

Намаздан соң жер бетіне тарап, Алланың шексіз
шарапатынан ризық-несібелерді іздеуді жалғастыру.
Яғни, сатушы саудасына, ғалым ілім ізденуіне, шәкірт
дәрісіне қайтып, мақсатына жету жолында тер төгіп, Алладан
ісінің нәтижелі болуын сұрайды. Тек бос уақыт өткізбеуі
керек. Аятта Алла Тағала Өзі білдіргендей, жұма күні
болғанына қарамастан, адал еңбекпен ризық табу жолына
түсуге рұқсат етілген. Тіпті мешітте қалып ғибадат етумен
уақыт өткізетін сахабалардың өздері де Алла Елшісінің
сүннетін орындау үшін жұма намазынан соң базарға бет
алып, онда біраз уақыт болғаннан соң қайтадан мешітке
оралатын болған.
72
Адамзаттың ардақты ұстазы – Пайғамбарымыз (с.а.с.)
ешқашан қолы бос отырмаған. Айша анамыз (р.а.) бұл жайлы
«Үй ішінде қолы бос отырғанын ешқашан көрмедім» деген.
73

Олай болса, мұсылман баласы яһудилер мен христиандар
секілді толықтай бос уақыт өткізетін апталық демалыс не
мейрам күнінен аулақ болуы қажет.
74
Олардың қасиетті
кітаптарында сенбі күні жұмыс істеуге тыйым салынғандығы
белгілі. Себебі олардың сенімі бойынша, Алла Тағала көктер
мен жерді алты күнде жаратқаннан соң шаршап (біз Алланы
мұндай нұқсандықтан пәктейміз), жетінші, яғни сенбі күні
демалған.
75
 Сондықтан ол күні жұмыс істеуді харам санаған.
Алла Елшісі (с.а.с.) көптеген хадистерінде адамдарды бос
уақыты мен денсаулығының қадірін білуге үндейді. Имам
Бұхари 
риуаят 
еткен 
бір 
хадисте 
былай 
делінген:
«Адамдардың көбі қадірін білмейтін екі нығмет бар: денсаулық
пен бос уақыт».
76
Басқа бір хадисте былай делінеді: «Бес нәрседен бұрын бес
нәрсенің қадірін біл: өлмей тұрып өмірдің, ауырмай тұрып
денсаулықтың, қартаймай тұрып жастықтың, кедейленбей тұрып
байлықтың, көп жұмысқа тап болмай тұрып бос уақыттың қадірін
біл!»
77
Бұл кеңестердің барлығы уақытты бос өткізбей, барынша
тиімді пайдалану үшін айтылғанын көре аламыз. Осындай
ескертулерден сабақ алған ғалымдардың бірі Алла Тағаланың
адамды жақсы көрмеуінің бір белгісі оның уақытын босқа
өткізуіне жол беруі деп атаған. Алла ондай адамдарды ең
құнды нығметтен мақұрым қалдырған.
Адам баласы әрдайым қайырлы іспен айналысып, бос уақыт
қалдырмай, сол арқылы нәпсі мен шайтанға еш мүмкіндік
бермеуі керек.

Бос отырған адам қажетсіз сандырақтарға кіре бастайды.
Сөйтіп, бос мылжыңымен өзіне де, өзгелерге де зиянын
тигізеді. Сол себепті әзірет Омар (р.а.) ұлдарына мынадай
ескерту жасайтын:
«Таңды атырған соң бәрің сан-саққа тараңдар, әркім өзіне
бір іс тапсын. Бір жерде үймелеп отырмаңдар. Өйткені бір
жерге жиналып отырсаңдар, бір-біріңмен келіспей қалып,
араларыңда реніш шыға ма деп қорқамын».
78
«Тамағы тоқтық, жұмысы жоқтық аздырар адам баласын»
деп Абай атамыз айтпақшы, адамның бос отыруы – шайтан
үшін таптырмайтын мүмкіндік. Ол дереу бос отырған адамның
ойына түрлі жамандық салып, азғыра бастайды. Күнәға
итермелейді. Сол себепті мұсылманның өмірінде бос уақыт
болмауы тиіс.
Шайтан адам баласындағы бостықтың орнын толтырады. Ал
адам 
бір 
жұмыспен 
айналысқан 
уақытында 
бос
болмағандықтан, шайтанның оған жол табуы қиындайды.
Солайша жұмысы көп адамның жамандық ойлауға да мұршасы
келмейді. Жамандық ойламағандықтан, жамандық жасаудан да
аулақ бола алады.
Бiр хадисте уақытты бос өткізудің немесе ешбір пайдасы жоқ істермен
шұғылданудың шайтанның адам тәубе етпесі үшін тапқан айласы
екендігін баяндайды:
«Алла Тағала Адамды (а.с.) жаратып, перiштелерге және әзәзiлге
оған сәжде етудi бұйырғанда, әзәзiл тәкаппарлық жасап пейiштен қуылған
уақытта:
– Әй, Раббым! Сенiң құдiретiңе ант етiп айтамын. Адам баласының
кеудесiнде жаны бар екен, азғырғаным азғырған, – дедi.
Алла Тағала:
– Ей, малғұн! Құдіретім мен ұлықтығыма ант етемін. Егер пенделерім
тәубе етіп истиғфар айтса, күнәларын кешіремін, – деді.

Алла Тағала Құранда «Күнәларды Алладан басқа кiм жарылқайды?!
Сондай-ақ олар (мүмiндер) iстеген iстерiне бiле тұра қасарыспайды»
79
деген.
Осы аят түскенде Iбiлiс (қарғыс атқыр) әскерлерiн бар даусымен
айқайлап шақырған екен. Сонда алай-дүлей болып, басына топырақ
құйылып кетедi. Шөлдегi, көлдегi барлық жердегi қызметкерлерi келiп:
– Әй, жетекшi ұлығымыз, саған не болды? – деп сұрайды. Шайтан-
малғұн:
– Құранның мына бiр аяты түстi. Ендi адам баласының бiрде-бiрiне
кесiрiмiз тимейтiн болды, – деп мұңаяды. Қызметшілерi:
– Ол қайсы аят? – деп сұрағанда, жоғарыдағы аятты оқып бердi.
– Яғни, бұл аяттың мағынасы – мүмiндер iстеген iсiн мойындап,
Аллаға әрдайым истиғфар айтып, тәубесiне келiп, тәкаппарлық көрсетпей
өзiн төмен санап, ғибадаттарының қабыл болуын Алладан сұрап жүредi
деген, – деп түсiндiредi. Қызметшiлерi:
– Олай болса, бiз оларға пайдасы жоқ, сауапсыз iстердi көрсетемiз.
Сонда олар өздерiн «тура жолдамыз» деп ойлап тәубе етпей, истиғфар
айтпай жүре бередi, – дедi. Шайтан (қарғыс атқыр):
– Ондай болса, дұрыс екен, – деп көңiлi жай тауып, қуанып қалады».
80

жүктеу/скачать 2,81 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: