Оқулық Алматы, 012 Əож 528(075. 8) Кбж 26. 12я73 т 53
Қазіргі кезеңдегі мектептің географиялық атластары
жүктеу/скачать 11,51 Mb. Pdf көрінісі
|
tokpanov-kartografia
| Қазіргі кезеңдегі мектептің географиялық атластары.
Оқушыларды картамен таныстыру бастауыш кластардан бас- талады. Дүниетану сабақтарында глобустар, столүсті жəне жарты шарлардың жəне Қазақстанның қабырға карталары қолданылады. Сондықтан бастауыш кластардың өзінде Жер жəне оны жазықтықта кескіндеу туралы түсініктер қалыптаса ба- стайды. Сыныптан сыныпқа көшкен сайын оқушылардың жаңа ақпаратты қабылдау деңгейлері мен көлемі біртіндеп артып, олардың картада кескіндеу əдістері де өзгереді. География сабақтарында оқушылардың өздік жұмыстарды орын дау, жаңа білімді меңгеру барысында қажетті нысандар мен құ - бы лыстардың кеңістіктегі орны мен таралу заңдылықтарын анық - тауға мүмкіндік беретін маңызды құрал атлас болып табыла ды. Мектеп жасындағы оқушылардың жасы мен мінез-құлықтық ерекшеліктерін ескеріп, картографиялық бейнелеуді, шартты белгілерді, масштаб пен жинақтауды біртіндеп меңгерту қажет. Дүниетану пəнінің атластары. Бастауыш кластарға арналған дүниетану пəнінің атластары негізінен суреттерден жəне күрделі емес мəтіндерден тұрады. Онда оқушылар алғаш рет түсбағдардың көмегімен бағдарлаудың жəне жергілікті жердегі заттардың бағытын анықтаудың қарапайым əдістерімен, соны- мен қатар, сұлбамен (планмен) шартты белгілермен танысады. Жер бетінің пішіні, өзен торларының элементтері сурет түрінде беріледі. Атластағы карталардың тақырыптары шектеулі болуы- мен ерекшеленеді. Қазақстанның картасы Карсовскийдің қиып 164 өтетін қалыпты конусты проекциясымен құрылған. Параллельдері концентрлі доға тəрізді, меридиандары бір нүктеден тарала- тын сəуле тəрізді болуымен ерекшеленеді. Параллельдері мен меридиандарының аралығы 5º-та жүргізілген. Ендіктері мен бойлықтары жазылған. 1:10 000 000 масштабты Қазақстанның картасында сандық, атау жəне сызықтық масштабтар берілген. Географиялық негізде көлдердің жағалау сызықтары, ірі өзендер мен басты салалары, ірі тау жүйелері жəне олардың аттары, кейбір ірі қалалар жазумен берілген. Тақырыптық мазмұны ерекше жинақталған. Ақпараттарды беру əдістері қарапайым, əрі түсінікті. Табиғат карталарында жануарлар мен өсімдіктер жамылғысы, пайдалы қазбалар, мас- штабтан тыс көркем бейнелі жəне белгілеу шартты белгілермен кескінделіп, таралған аумақтары ареал тəсілімен берілген. Əлеммен танысу жарты шарлардың физикалық жəне саяси кар- талардан басталады. Аталған картада картографиялық тор 20º кейін жүргізілген, сонымен қатар, Солтүстік жəне Оңтүстік по- люс, поляр шеңберлерінің сызықтары көрсетілген. Физикалық картада таулар, үстірттер мен ойпаттар сияқты жер бедерінің ірі пішіндері перспективті гипсометриялық қабатты бояулармен кескінделген. Бірақ құрлықтың биіктік, теңіздердің тереңдік шкалалары берілмеген. Материктердің табиғаты, физикалық картаның негізінде құрылған. Онда жануарлар мен өсімдіктердің жекелеген түрлерінің таралған аумақтарын көрсету үшін ареал əдісін қолданылған. Атласта жоғарғы кластарда астрономияны оқуға негіз болатын жұлдызды аспан əлемінің картасы да берілген. Тұтастай алғанда «Дүниетану» атласы мектеп карто- графиясына жақсы кіріспе бола алады. Онда бастауыш сы- нып оқушыларының түсінуіне жеңіл əрі қолжетімді болатын картаға түсіру тəсілдері қолданылған. Атласқа таңдалып алынған карталардың математикалық жəне географиялық негіздері, тақырыптық мазмұны, рəсімделуі картографиялық шығармаларға қойылатын барлық талаптарға сай келеді. 6 сыныптың географиялық атласы . Жалпыға бірдей білім беретін орта мектептерде география пəн ретінде 6 сыныптан 165 бастап оқытылады. 6 сыныпқа арналған атластағы карталар шолу сипатында болатындықтан олардың саны шамалы. Атлас ежелгі ғалымдардың Жердің пішіні туралы түсініктерін алғашқы картографиялық бейнелер, Ұлы географиялық ашылуларды көрсететін бөлімнен басталады. Одан ары сұлбаны (планды) құру, топографиялық карталардың маз мұны, Жер мен Күн жүйесінің құрылысы тақырыптарын ашатын карталар қамтылған. Бұл бөлімде тақырыптың мазмұнын ашу- ды көздейтін Жер бетінен түсірілген фотосуроеттер, аэро- жəне ғарыштық түсірілімдер қосымша берілген. Келесі бөлім көп ақпарат бере алуымен ерекшеленетін жарты шарлар картасымен ашылады. Физикалық карталарда градус тор- лары біршама жиі (10º кейін) жүргізілген 1:90 000 000 масштабты картада мұхиттар мен теңіздердің жағалау сызықтары бей не ленеді. Құрлықтар мен мұхиттардың бедері гипсометриялық əдіс пен кескінделген. Мұхиттардың айдынындағы жылы жəне суық ағыстар қозғалыс белгілерімен беріледі. Мұхиттардың, теңіз дердің, жылы жəне суық ағыстардың, өзендердің, көлдердің, ірі тау жүйелері мен жазықтардың аттары біршама ірі жазулармен жазы лады. Түсініктемелерінде биіктік жəне тереңдік шкала лары көр сетілген. Математикалық негізінің элементтерінен парал лель дердің ендіктері, меридиадардың бойлықтары, полюс тер, по ляр шеңберлері, экватор, тропик сызықтары сияқты карто гра фия лық тордың элементтері, со- нымен қатар сандық жəне атау мас штаб та ры берілген. Кейбір атластардағы 1:90 000 00 жарты шарлардың саяси карта сында Еуропаның 1:30 000 000 масштабты қима картасы енгі з ілген. Дүниетану пəндеріне арналған атластардан айырмашылығы В. В. Каврайскийдің қиып өтетін тең аралық қалыпты конусты про- екциямен құрылған Қазақстанның физикалық картасы берілген. Ол алдыңғы атластағы картаға қарағанда аз жинақталуымен, Жер бедерінің, су нысандарының біршама нақты əрі жан-жақты кескінделуімен ерекшеленеді. Ең соңғы бөлімінде климаттық, зоогеографиялық, табиғат қорғау тағы басқа тақырыптық карталар берілген. Шарт- ты белгілердің кестесі негізінен əрбір карталарда берілген. 6 166 сыныптың атласында көптеген көрнекі материалдар берілген. Ат- ласты əртүрлі мазмұндағы анықтама деректер қорытындылайды. жүктеу/скачать 11,51 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|