Негізгі техникалық параметрлерді бақылау және реттеу: шығын, деңгей, қысым және температура. Жеке операциялардың жиынтығы нақты технологиялық процестерді
құрайды. Жалпы жағдайда, технологиялық процесс параллель, дәйекті
немесе аралас орындалатын технологиялық операциялар арқылы жүзеге
асырылады, келесі операцияның басталуы алдыңғы операцияның басына
қатысты ауысады.
Технологиялық процесті басқару ұйымдық
-
техникалық міндет болып
табылады және технологиялық процесті басқарудың автоматты немесе
автоматтандырылған жүйелерін құру арқылы оны бүгін шешеді.
Технологиялық процесті басқарудың мақсаты: белгілі бір физикалық
шаманы тұрақтандыру, оны берілген бағдарлама бойынша өзгерту немесе
одан да күрделі жағдайларда кейбір жалпылама критерийді оңтайландыру,
процестің ең жоғары өнімділігі, өнімнің ең аз құны және т. б.
Бақыланатын және реттелетін типтік технологиялық параметрлер
қатарына тұтыну, деңгей, қысым, температура және бірқатар сапа
көрсеткіштері кіреді.
Шығынды реттеу. Ағынды басқару жүйелері төмен инерциямен және параметрдің жиі
пульсациясымен сипатталады.
Әдетте ағынды басқару дегеніміз
-
клапан немесе Шибер көмегімен зат
ағынын дроссельдеу, сорғы жетегінің айналу жиілігін немесе айналу
дәрежесін өзгерту арқылы құбырдағы қысымның өзгеруі (ағынның бір
бөлігін қосымша арналар арқылы бұру).
Технологиялық процестерді автоматтандыру тәжірибесінде екі немесе
одан да көп орта шығындарының арақатынасын тұрақтандыру қажет болған
жағдайлар кездеседі.
Реттеу заңын таңдау параметрді тұрақтандырудың қажетті сапасына
байланысты.
Деңгейді реттеу. Деңгейді реттеу жүйелері ағынды реттеу жүйелерімен бірдей
сипаттамаларға ие. Жалпы жағдайда деңгей әрекеті дифференциалдық
теңдеумен сипатталады (4.1)
𝐷𝐷𝐷𝐷
(
𝑑𝑑𝑑𝑑𝑑𝑑𝑑𝑑 𝑑𝑑𝑑𝑑𝑡𝑡𝑡𝑡
⁄
) =
𝐺𝐺𝐺𝐺
вх
− 𝐺𝐺𝐺𝐺
вых
+
𝐺𝐺𝐺𝐺
обр
(4.1)
мұндағы S
-
сыйымдылықтың көлденең қимасының ауданы;
L-
деңгей;
Gвх, gвых
-
кіру және шығу ортасының шығыны;
Gobr -
T уақыт бірлігіне сыйымдылықта (0
-
ге тең болуы мүмкін)
ұлғаятын немесе азаятын орта мөлшері.
Қысымды реттеу. Қысымның тұрақтылығы, сондай
-
ақ деңгейдің тұрақтылығы объектінің
материалдық тепе
-
теңдігін көрсетеді. Жалпы жағдайда қысымның өзгеруі
теңдеумен сипатталады (4.2):
100
𝑉𝑉𝑉𝑉
(
𝑑𝑑𝑑𝑑𝑛𝑛𝑛𝑛 𝑑𝑑𝑑𝑑𝑡𝑡𝑡𝑡
⁄
) =
𝐺𝐺𝐺𝐺
вх
− 𝐺𝐺𝐺𝐺
вых
+
𝐺𝐺𝐺𝐺
обр
(4.2)
мұндағы V
-
аппараттың көлемі, р
-
қысым.
Қысымды реттеу әдістері деңгейді реттеу тәсілдеріне ұқсас.