ҚазаҚстан Республикасының білім және ғылым министРлігі а и. артемьев, с.Қ. мырзалы ғылым таРиХы және ФилОсОФиЯсы
жүктеу/скачать 2,22 Mb. Pdf көрінісі
|
Философия
| жан поль сартр
(1905-1980) адамды тіпті де қорғансыз кейпінде көреді. Сартр атеистік экзистенциализмнің өкілі болды. Оның таны- мал болған еңбегі «Болмыс және ештеңе» экзистенциализмнің басты құжатына айналды. Сартр мен оның серіктестері француздардың Қарсылық қоз- ғалысының қайраткерлері және идеологтары болды, сол себепті азаттық мәселесін аса маңызды деп санады. Ницше сияқты, Сартр да: «Құдай жоқ, Құдай өлген және адам азат», – деп мәлімдеді. Сартрдың ойынша, адам ешқандай жағдайларға қарамастан, азат та, құл да болып қала алады. Қолына кісен салынған адам азат бола алса, ал еркіндікте өмір сүріп жатқан, тұрмыс жағдайы әбден жақсы адамның да құл бо- луы ғажап емес. еркіндік ұғымы экзистенциализмдегі негізгі түсінік бол- ды. Еркіндік адамның тектік қасиеті болып табылады. Еркіндік, марксизмдегідей, «танылған қажеттілік» емес немесе «табиғи дарындылықты ашу» да емес, ол – адамның шынайы экзистенциясы, оның тіршілік етуінің тәсілі болып табылады, өйткені ол – өз-өзінің жобасы. Адам өзін – өзінен тудырады. Адам – өзінің себеп-салдары да (causa sui). Бұл дүниеде ештеңе де адамға билік ете алмайды. Бірақ еркіндік – таңдау емей, немене?! Ол қалағаның бәрін таңдауға ерікті. Бұл жерде басымызға экзистенциализмді анархизмнің әлдебір нұсқасымен теңестіретін бір ой келе қалады. Алайда ж.п.сартр Еркіндік – тұлғаның өзінің де, басқа адамдардың да алдындағы адамгершілік жауапкершілігінің үлкен ауыртпашылығы екенін айтады. Міне, сондықтан қазіргі заман әлемінде адамдар өзіне жауапкершілік алғысы келмей, еркіндіктен қашады. Таңдау жасап қана, яғни еркіндікті іске асыра отырып, адам өзін терең түсінуге, сол арқылы басқаларды түсінуге жетеді. Адам болмысының маңызды ерекшелігі – трансценденция – өз шектерінен шығу болып табылады. олай болса: «Шектерінен шығып, тұлға қайда ұмтылады?» – деген сұрақ туады. Экзистенциализмнің діни нұсқасы (К.Ясперс, Г.Марсель) трансценденттікті Құдаймен теңдестіреді. Демек, тұлға шынайы еркіндікті Құдайдан тауып, Оны- мен бірігуге ұмтылады. Белгілі орыс экзистенциалисі жүктеу/скачать 2,22 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|