Әртүрлі жастағы топтық жобалау және зерттеу

15
3
-ке
ст
е.
Ш
ЖМ
б
іл
ім
а
лу
ш
ы
ла
ры
ны
ң 
ж
об
ал
ы
қ 
ж
ән
е 
зе
рт
те
у 
жұ
мы
ст
ар
ы
ны
ң 
бағ
ы
тт
ар
ы
М
ат
ем
ат
ика, ф
изика, х
им
ия
, б
иол
ог
ия
, 
дүние
тану ж
әне
 т
. б (
ж
оғ
ар
ғы
 
сы
ны
пт
ар
да
ғы
 ж
ар
ат
ы
лы
ст
ану
-
м
ат
ем
ат
ика
лы
қ 
бағ
ы
т.)
 
Әд
еб
ие
т, т
іл
 б
іл
ім
і, т
ар
их
 ж
әне
 т
. б. (
ж
оғ
ар
ы
 
сын
ы
пт
ар
да
ғы 
қо
ға
м
дық
-г
ум
анит
ар
лы
қ ба
ғы
т)
 
Ш
ы
ғар
м
аш
ы
лы
қ б
ағ
ы
т (
әд
еби, к
өр
ке
м
 
сипат
тағ
ы
 ж
әне
 т
. б.)
 
1
-4 
сын
ып
 
5
-9
с
ын
ып
 
10
-11 
сын
ып
 
1
-4
 с
ын
ып
 
5
-9
 с
ын
ып
 
10
-11
 сын
ып
 
1
-4 
сы
нып
 
 5
-9 
сын
ып
 
10
-11
 сын
ып
 
О
бл
ы
с 
2017
-
2018
оқ
у 
жы
л
ы
2018
-
2019 
оқ
у 
жы
л
ы
2017
-
2018
оқ
у 
жы
л
ы
2018
- 
2019 
оқ
у 
жы
л
ы
2017
-
2018
оқ
у 
жы
л
ы
2018
-
2019 
оқ
у 
ж
ы
лы
2017
-
2018
оқ
у 
ж
ы
лы
2018
-
2019 
оқ
у 
ж
ы
лы
2017
-
2018
оқ
у 
ж
ы
лы
2018
-
2019 
оқ
у 
ж
ы
лы
2017
-
2018
оқ
у 
ж
ы
лы
2018
-
2019 
оқ
у 
ж
ы
лы
2017
-
2018
оқ
у 
ж
ы
лы
2018
-
2019 
оқ
у 
ж
ы
лы
2017
-
2018
оқ
у 
ж
ы
лы
2018
-
2019 
оқ
у 
ж
ы
лы
2017
-
2018
оқ
у 
ж
ы
лы
2018
-
2019 
оқ
у 
ж
ы
лы
Ақ
мо
ла
2
1
2
4
0
0
0
1
2
1
0
1
0
0
0
0
0
0
Ақ
тө
бе
37
25
73
32
9
9
21
11
41
37
5
10
2
1
6
8
3
4
А
лм
аты
3
5
13
9
15
21
7
2
19
7
20
13
19
11
20
19
8
10
А
тыр
ау
4 
7
10
7
2
3
5
4
7
5
3
5
1
1
2
3
0
0
Шығ
ыс 
Қ
аз
ақ
ст
ан
116
117
121
216
53
67
167
163
188
257
52
51
19
24
31
31
8
1
Ж
ам
был
21
12
6
6
4
5
1
1
6
1
1
5
0
0
1
2
1
0
Бат
ыс 
Қ
аз
ақ
ст
ан
11
6
68
69
35
10
8
1
37
20
25
19
1
0
12
4
3
2
Қ
ар
ағ
ан
да
121
142
163
154
52
59
96
144
142
147
59
61
114
123
91
103
46
49
Қ
ост
ан
ай
103
88
181
153
62
156
85
71
178
197
55
65
16
11
16
16
9
7
Қы
зы
ло
рд
а 
0
0
0
2
0
0
0
0
0
2
0
0
0
0
0
1
0
0
Маң
ғыст
ау
0
2
4
3
3
1
3
1
6
5
2
5
0
1
1
1
0
0
П
ав
ло
дар
81
60
139
97
48
28
56
59
123
94
27
35
23
31
25
30
10
14
С
ол
тү
сті
к 
Қ
аз
ақ
ст
ан
70
78
98
98
26
46
72
54
77
87
39
37
41
16
21
27
1
9
Тү
рк
іст
ан
12
14
24
21
7
3
10
10
13
16
7
3
4
4
7
6
1
2
Ба
рл
ығы
: 
581
 
557
 
902
 
867
 
316
 
408
 
531
 
522
 
839
 
876
 
295
 
310
 
240
 
223
 
233
 
251
 
90
 
98
 

16 
Осылайша, зерттеу қызметі: 

әлем туралы ғылыми түсінік алу көзі болып табылады, білім 
алушыларда тұтас білім образын жасайды; 

зерттеу мәдениетінің негізін қалыптастыруға ықпал етеді; 

іс-әрекеттің жаңа тәсілдерін игеруге ықпал етеді;

өз білімін өз бетінше құрастыра білуді дамытады;

оқушылардың қосымша білім алуға уәждемесін арттырады;

ғылыми танымның маңызды әдістерін зерттеуге ықпал етеді (ойды 
ұсыну және негіздеу, жоба міндеттерін өз бетінше тұжырымдау, 
жағдайды талдау әдістерін іздеу); 

маңызды жалпыадамзаттық құндылықтарға (әлеуметтік серіктестік, 
төзімділік, диалог) тәрбиелейді, коммуникативтік іскерліктер мен 
дағдыларды дамытады;

жауапкершілікке, өзін-өзі тәрбиелеуге, өздігінен ұйымдастырушылық
қабілетін арттыруға, өз жұмысын сапалы жасауға тәрбиелейді, 

тұлғаны зерттеу және шығармашылық қабілетін, себептік және 
эвристикалық ойлау қабілетін дамытады;

өзін-өзі анықтау және мақсат қою қабілетін дамытады;

ақпараттық кеңістікте бейімделу қабілетін, түрлі мәтіндермен жұмыс 
істей білуге үйретеді;

тайм-менеджмент дағдыларын жаттықтырады;

талдау және рефлексия дағдыларын, өз жұмысының нәтижесін көрсете 
білуді дамытады. 
Білім алушылардың зерттеу қызметі үш деңгейде ұйымдастырылуы 
мүмкін: мектеп, оқу-зерттеу және ғылыми-зерттеу. 
Бірінші деңгей білім алушыларды көптеп тартуды көздейді. Тақырып 
өте қарапайым, әртүрлі және міндетті түрде жұмыс авторының мүдделеріне 
сәйкес келеді. Осы деңгейдегі білім алушылардың қызметі таңдалған тақырып 
бойынша ақпарат іздеуге және рефераттар жазуға негізделеді. Яғни бірінші 
деңгейді реферативті деп атауға болады. 
Екінші деңгей, алғашқы көздермен жұмыс істеуді, қандай да бір 
эксперименттерді немесе практикалық бағыттағы басқа да іс-әрекеттерді 
міндетті түрде жүргізуді талап етеді. Мысалы, бұл «Қоғамдық сауалнамалар», 
сыныптастарына, басқа да білім алушылар топтарына немесе басқа санаттағы 
адамдарға сауалнама жүргізу, фольклорлық немесе этнографиялық 
материалдарды өз бетінше жинау және т.б. (гуманитарлық бағыттағы жұмыстар 
үшін) болуы мүмкін. Астрономия үшін жұлдызды аспан карталарымен (түрлі 
тарихи кезеңдерде де болуы мүмкін) және жұлдызды аспанның 
фотосуреттерімен, сондай-ақ Жердің жасанды серіктерінің, жер бетінің 

17 
суреттері 
мен 
атмосфералық 
түзілімдердің 
көмегімен 
алынатын 
фотосуреттермен жұмыс істеу. Сонымен қатар ғарыш объектілерін зерттеудің 
қазіргі заманғы даму деңгейі, сондай-ақ жинақталған ақпараттар саны және оны 
тарату тәсілдері Күн жүйесі денелерінің салыстырмалы кең шеңберін қарауға 
мүмкіндік береді. Физика және химия бойынша эксперименттер физика және 
химиядан мектеп кабинеттерінде бар жабдықтар базасында өткізіледі. Егер 
мүмкіндік болса, қажетті құралдар мен материалдар қосымша сатып алынады. 
Биология бойынша зерттеу қызметі нақты объектілермен жұмыс істеуді 
көздейді: учаскедегі (мектеп жанындағы немесе үйдегі) тәжірибе қызметі, 
Жердің магниттік өрісін қоса алғанда, термиялық және химиялық әсерлердің, 
магниттік өрістердің, электр өрістері мен токтардың өсімдіктерге де, олардың 
тұқымдарына да әсері. Тәжірибе тек зертхана жағдайында ғана емес, 
мүмкіндігінше үйде де жүргізілуі мүмкін. Қандай да бір әсер мен 
заңдылықтарды зерттеу үшін бөлме өсімдіктері пайдаланылуы мүмкін. Ұзақ 
мерзімді жұмыстарды жүргізудің қажетті элементі «бақылау күнделігін» 
жүргізу болып табылады. Микроскоптарды пайдалана отырып эксперимент 
жүргізуге болады. Математика бойынша жұмыстағы күрделілік деңгейін 
арттыратын элемент тақырыпқа жаңа көзқарас, яғни осы оқу жылында білім 
алушылары үшін жеткілікті күрделі болса да, бөтен материалды ойнату ғана 
емес, зерттеу сәтін енгізу болып табылады. Мысалы, қандай да бір міндеттерді 
шешудің әртүрлі тәсілдерін қарастыру, соның ішінде ең ұтымды және 
күрделенген бір нәтижеге әкелетін бірнеше шешімдер қоршаған болмыста және 
әр адамның өмірінде көпнұсқалылық мүмкіндігін бейнелейді. 
Зерттеу қызметінің үшінші деңгейі білім алушы тарапынан да, педагог 
тарапынан да айтарлықтай күш-жігерді талап етеді. Мұнда таңдалған 
тақырыптың өзектілігі мен практикалық маңыздылығы ғана емес, оны 
әзірлеудегі жаңашылдығы да қажет, яғни бұл зерттеу жұмысында авторлық 
тұжырымдар мен логикалық ойлар, эксперимент жүргізу бойынша өз 
ұсыныстары, нәтижелерді өз бетінше түсіндірулер болуы тиіс. Математиктер 
үшін бұл жерде «Қолданбалы математика», физиктер үшін – эксперименталды 
қондырғылардың немесе аспаптардың өзіндік конструкторлық шешімдері және 
т.б. қолайлы.
Ғылыми зерттеулерді өз кезегінде 
іргелі, іздестіру және қолданбалы
деп 
бөлуге болады. 
Іргелі ғылыми зерттеулер – адамның, қоғамның, қоршаған табиғи 
ортаның құрылысының, қызмет етуі мен дамуының негізгі заңдылықтары 
туралы жаңа білім алуға бағытталған эксперименттік немесе теориялық қызмет. 

18 
Іздестіру ғылыми зерттеулері – жаңа объектілерді, аумақтарды, деректер 
банкін және т.б. зерделеу және талдау жолымен қазіргі бар білімнің жолжүгін 
толықтыруға бағытталған зерттеулер. 
Қолданбалы ғылыми зерттеулер – практикалық мақсаттарға қол жеткізу 
және нақты міндеттерді шешу үшін жаңа білімді қолдануға бағытталған 
зерттеулер. 
Ғылыми-зерттеу жұмыстарының (ҒЗЖ) толық түрлері 4-кестеде 
көрсетілген [5].
4-
кесте. Ғылыми зерттеулердің түрлеріне байланысты нәтижелері 

жүктеу/скачать 5,4 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: