Развитие образовательной среды в школе

427 

 

технологияларды  ақпаратты  оқытудың  әдіс-тәсілдерін  біліп  қана  қоймай, 

сабақты  дұрыс  ұйымдастыра  білу  қажет.Оқушылардың  білім  деңгейін, 

логикалық ойлау қабілетін жоғарылатуда Блум таксономиясын тиімді қолдану 

арқылы жақсы нәтижеге жетуге болады [5].   

 

Пайдаланған әдебиеттер тізімі: 

1.

 

http://banauka.ru/479.html 

2.

 

Білім берудегі менеджмент 2013 №1 84 с. 

3.

 

Вестник Акад. пед. наук 2011 №3 – 4  16 с. 

4.

 

Коджаспирова Г.М, Коджаспирова А.Ю. Педагогический словарь 145 с. 

5.

 

Қ.Р.  Президентінің  2010  жылғы  7  желтоқсандағы  «Қазақстан 

Республикасында  білім  беруді  дамытудың  2011-2020  жылдарына  арналған 

мемлекеттік бағдарлама». 

 

 

Комиссаров С.В.

1

, Тоянқызы А.

2 

1.Ғылыми жетекшісі, аға оқытушы, доцент 

2.Студент 4 курста, физика-математика және жалпы техникалық пәндер 

кафедрасы, мамандықтың «Кәсіптік оқыту» 

 

АҒАШТЫ КӨРКЕМДЕП ӨҢДЕУГЕ АРНАЛҒАН ЕҢБЕК 

ОБЪЕКТІЛЕРІН ӘЗІРЛЕУ ЖӘНЕ ЖАСАУ 

 

Ағаштың  керемет  қасиеттері  бар  және  ол  өңдеуге  өте  ыңғайлы.  Бұл 

жылуды  ұзақ  мезгіл  сақтай  алатын  ең  берік  және  жеңіл  материалдардың  бірі. 

Ылғал немесе арнайы суға салынған ағаш сіз қалаған форманы қабылдай алады. 

Ағаштан ас үйде қолданылатын түрлі заттарды жасауға болады, мысалы, қасық, 

саптыаяқ,  тамақ  кесетін  тақтайшалар  мен  ас  үй  құралдарын  салатын 

қобдишалар.  Өндірістің  дамуымен  өткен  жүзжылдықтың  басында  барлық 

ағаштан  жасалатын  бұйымдардың  орнын  алдымен  металл,  кейін  арзан  да 

гигиена тұрғысынан тиімді пластмасс бұйымдар басты. Алайда табиғат жеңбей 

қоймайды.  Ғалымдар  жүргізген  зерттеу  жұмыстары  ағаш  ыдыста  бактериялар 

мен түрлі аурулардың қоздырғыштары аз болатындығын дәлелдеді. Пластиктан 

жасалған тақтайға қарағанда ағаш тақтайшада азық-түліктер жақсырақ кесіледі.  

Ағаш бұйымдарды жасау үшін асқан шеберліктің қажеті жоқ. Тек аз ғана 

шыдамдылық  пен  еңбекқорлық  танытсаңыз  болды,  өз  қолыңызбен  жасаған 

түрлі  заттар  шаруашылығыңызда  пайда  болады.  Ағаш  құрылыс  материалы 

ретінде  қыңырлық  танытпаса  да,  онымен  жұмыс  істеген  кезде  кейбір 

қателіктерге  жол  беруге  болмайды.  Қисық  кесілген  тақтайға  бірнеше 

жетіспейтін  сантиметр  жалғау  немесе  болашақ  бұйымға  зарар  келтірмей 

бүлінген тегістіктікті түзету мүмкін емес. Бұл ермексаз немесе сазбалшық емес, 

бірақ икемділігі бойынша ағаш олардан кем емес[1]. 

428 

 

Ағашпен жұмыс істеген кезде оның текстураланған суретін бүлдіріп алуға 

да болады,  ажарландыра  түсуге  де  болады.  Соңғы  жағдайда  ағаш бұйым одан 

сайын көркейе түседі. 

Ағаш  өз  мәнін  жойды  деуге  болмайды:  ол  жиһаз  өндірісінде,  құрылыста, 

біздің тұрмысымызды әшекейлеуде өте қажет. 

Ағаш  қасықтар  негізінен  сувенир  ретінде  қолданылады,  әсіресе,  хохлома 

суретімен әшекейленген болса. Ағаштан жасалған бұйымдарды тамақ ішу үшін 

қолданбаған абзал, олар ылғалды ұнатпайды, ұзақ уақыт кебеді және аз уақытта 

жарамсыз  болып  қалады.  Ағаш  қалақшаларды  табаның  бетін  жырмау  үшін 

тамақ қуыру кезінде қолдануға болады. Бұндай қалақшаларды айына бір мәрте 

ауыстырып отыру керек. 

Адамның  ағаштан  жасаған  барлық  заттары  күнделікті  өмірде  қолдануға 

арналған  және  сонымен  қатар  олардың  рухани  манызы  да  жоқ  емес.  Өйткені 

қолданбалы өнердің ең бір маңызды белгісі – қолданыс үшін жасалатын заттар 

шебердің  көңіл-күйін,  оның  сезімдері  мен  ойларын  халыққа  жеткізуші  болып 

табылатындығы.  Адам  затты  формасы  мен  қабылдағыштығы  бойынша 

жақсартады,  ал  еңбек  үрдісінде  оның  қолы  жетіледі,  материалдың  формасын, 

түсін, пропорциясын, симметриясын, ырғағын сезіну қабілеті арта түседі. 

Ағаш бірқатар оң қасиетке ие: механикалық беріктілігі аса жоғары, жылу 

өткізу  қасиеті  төмен,  нығыздығы  орташа,  қышқылдар,  тұздар,  майлар  әсеріне 

химиялық  төзімділігі  бар.  Сондай-ақ,  дұрыс  пайдаланылған  жағдайда  ағаштан 

жасалған құрылғылар көп жылға дейін сақталады. 

Ағаштың  түсі  мен  құрылымы  сан  түрлі,  бұл  шеберге  көркем  композиция 

жасаудың  қосалқы  әдістерін  қолданбай-ақ  материалдың  әсемдігін  көрсетуге 

мол  мүмкіндік  береді.  Бүгінгі  күні  бізді  қоршаған  әлем  ақпаратқа,  сан  алуан 

жарнамалардың  түлі-түсті  бояуларына,  кеңсе  жиһаздары  мен  дүкендердің 

шыны  және  пластигіне  толы.  Сондықтан  да  кешке  үйге  қайтқан  кезде  біз 

жайлылықты, тыныштықты және жылулықты аңсаймыз[2]. 

Ағаш  өңдеу  өз  дамуының  басында  ұзақ  уақыт  бойы  тек  қана  қол  еңбегін 

қолданылатын  шағын  кәсіптің  саласы  ғана  болды.  Ағашты  механикалық 

өңдеудің алғашқы түрі ХІ ғасырда Голландияда пайда болған ағаш кесу болды. 

Бөренелер  жел  диірмендердің  көмегімен  қозғалатын  қарапайым  ағаш  кесетін 

рама  тәрізді  кесу  диірмендерінде  кесілген.  Кейін  ағаш  кесетін  рамалардың  су 

доңғалақтарынан (су кесу диірмендері) қуат алуы енгізіле бастады. 

Кез келген үй интерьеріндегі ағаш фактурасы, түсі және «табиғи» жылуы 

психологиялық  релаксация  атмосферасын  орнататын  материал  болып 

табылады.  Ол  бізге  балалық  шағымызды  және  әжеміздің  үйін  еске  түсіреді: 

жалаң  аяқ  басып  жүре  беретін  ағаш  еден,  қарапайым  ағаш  жиһаз  және 

айналардың жақтаулары. 

Мүмкін  содан  да  болар,  ғасырлар  бойы  табиғатпен  жасалынып  келген 

заттарды (тас, ағаш, жүн)  түпнұсқасымен сыртқы ұқсастығын керемет сақтай 

отырып, тіпті оларды беріктілік, суға төзімділік, тозуға төзімділік сияқты жаңа 

қасиеттермен  жақсартып  синтетика  арқылы  имитациялауға  қол  жеткізілген 

429 

 

қазіргі  жоғары  технологиялар  ғасырында  табиғи  материалдарға  деген 

қызығушылық жоғалмағанын айтпағанда, күннен күнге артып келеді. 

Ағаштан  жасалған  бұйымдардың  және  олардың  конструкцияларының 

саналуандығына  қарамастан  оны  өңдеудің    технологиялық  үрдістері  бірегей 

қағидалар негізінде құрылады. Тек өңдеу тәсілдері мен әдістері ғана өзгерген: 

қол  еңбегін  өндірістің  механикалық  тәсілдері  ауыстырды,  олар  ағашты  өңдеу 

уақытын  қысқартады,  еңбек  өнімділігін  және  орындалған  бұйымдар  сапасын 

арттырады. 

Ағашты  өңдеудің  ерекшеліктері  оның  сан  ғасырлық  дәстүрлерінде, 

адамның  нақты  қажеттіліктеріне  үнемі  бағдарлануында,  еңбек  тәсілдерінің 

эволюциялық  дамуында,  өнім  тізімдемесінің  үнемі  жаңаруында  және 

кеңеюінде, өндіріс тауарлығы ілгері өсуінде[3]. 

Ағаш матерал ретінде қиял үшін үлкен өріс береді. Оны жоғары дәрежеде 

қолданудың  мүмкіндіктері  сан  түрлі.  Ағашты  кесуге  болады,  ол  оңай 

сырланады,  желімденеді;  жылумен  өңдеу  кезінде  ағаш  өзгеру  қабілетіне  ие, 

сондай-ақ бұйымдар жасау үшін қолданады.  

Дайын  бұйымдардың  қасиеті  көбінесе  жасау  үшін  қандай  материал 

алынғандығына  байланысты.  Мысалы,  ағашты  таңдаған  кезде  оның  

жапырақты немесе қылқан жапырақты түрге жататыны маңызды.  

Ағаштан жасалған көркем бұйымдар және кәдесыйлар өндірісінде ағаштың 

жұмсақ жапырақты  түрі кеңінен  тараған: үйеңкі, қайың,  қандыағаш,  көктерек, 

емен;  сирегірек  қатты  түрі:  жаңғақ,  самшит  және  т.б.  Ағаштардың  қылқан 

жапырақты  түрінен  аздаған  көлемде  қарағай  және  шырша,  тисса,  арша 

пайдаланылады. 

Ағаш  бұйымдарды  токарлық  және  столярлық  білдектерде  әзірлейді, 

сондай-ақ,  қашаулар,  пышақтар  және басқа  да  қарапайым  құралдар  көмегімен 

қолмен  жасайды.  Содан  кейін  бұйымдардың  көпшілігін  тегістейді, 

жылтырлайды,  лакпен  жабады.  Көптеген  шеберлер  бұйымдардың  сыртын 

майлы,  анилин,  гуаш  бояуларымен  немесе  нитро-бояу,  күйдіру,  инкрустация, 

интарсия әдістерімен сурет салып әшекейлейді. 

Қобдиша  көлемі  шағын  ынғайлы  ұсақ-түйек  салуға  арналған 

зат.Қобдишаны ата-аналар қыздарына арнап жасатқан. 

 Қобдиша  тақтайдан  жасалып,сыртын  ою-өрнекпен  безендіріліп  және  әр-

түрлі асыл тастармен әшекейленген.Ағаш өңдеуді кәсіп еткен шебер өндіретін 

бұйымдарын әр түрлі бұйымдар жасай білді.Әр шебер өзінің мүмкіндігіне 

қарай  үй  бұйымдарын  асқан  шеберлікпен  көркемдей  білген.  Осындай 

шеберліктен  туындаған,  қазақ  арасына  кең  тараған  –  ағаштан  жасалған 

қобдиша. Ол Қазақстанның барлық аймағында кең таралған[4]. 

Ағаш  адамға  белгілі  және  түрлі  мақсаттарда  қолданылатын  ежелгі 

материалдардың бірі болып табылатындықтан осындай кең қолданысқа ие. Бұл 

жерде  сүректі  тек  металдармен  ғана  салыстыруға  болады.  Сондықтан  да  ағаш 

бойынша сан алуан жұмыс тәсілдері және қолдану салалары болғандығы табиғи 

үрдіс болып табылады. 

430 

 

Сонымен  қатар  сүрек  столярлық  және  ұсталық  істе  қолданылады.  Әрине, 

олардың арасында ерекшелік бар, бірақ бұл өзгешелік өте үлкен емес.  

Ағаштың  столярлық  және  ұсталық  өңдеуң  айтарлықтай  бұдыр  болады 

және  көбінесе  сүрек  шығармашылық  материалы  ретінде  ие  болатын  мәнерлі 

мүмкіндіктерге назар аударылмайды.  

Егер  қобдишаны  әр-түрлі    үлгілердегі  жобамен  жасап  нарыққа  ұсынатын 

болсақ  адамдар  күнделікті  өмірде  сапалы,әр-түрлі  қобдиша  таңдап  алуына 

мүмкіндік алар еді.Ұлттық өнерімізді дамуына жағдай жасар едік. 

 

Пайдаланған әдебиеттер тізімі: 

1.  Каплан  Н.И.,  Митлянская  Т.Б.  Народные  художественные  промыслы: 

Учеб. Пособие. - М.: Высш. Школа, 2006. - 176 с., ил. 

2. Моран А. История декоративно-прикладного искусства. - М.: Искусство, 

2008. - 577 с., ил. 

3.  О  судьбах  народного  искусства  см.:  Декоративное  искусство  СССР, 

1959, №11; 1960, №3-6, 8, 10-12; 1961, №7. О народности и современности см.: 

Декоративное искусство СССР, 1975, №8; 1978, №8. 

4.  Попова  О.С.,  Каплан  Н.И.  Русские  художественные  промыслы.  -  М.: 

Знание, 2004. - 144 с. 

 

 

Шагиахметова Л.М.

1

, Уразов М.А.

2 

1.Научный руководитель,магистр естественных наук, старший преподаватель 

2.Студент 3 курса, кафедры физико-математических и общетехнических 

дисциплин, специальность «Профессиональное обучение» 

 

ОБУЧЕНИЕ УЧАЩИХСЯ КОВКЕ В УСЛОВИЯХ УЧЕБНЫХ 

МАСТЕРСКИХ 

 

Кузнечное  дело  с  давних  времён  является  очень  важным  ремеслом.. 

Кузнец,  как  говорили  раньше,  разговаривает  с  металлом  и  обладает  большой 

силой. Кузнецу приписывали сверхъестественные силы, потому из-под молота 

кузнеца  выходили  самые  разнообразные  предметы  -  от  обычного  серпа  до 

трепетной  розы.  На  самом  деле,  знание  свойств  металлов,  умения  и  навыки 

позволяли мастеру творить чудеса. 

Особенное  значение  работа  кузнеца  имела  во  время  военных  действий, 

кузнец  ковал  доспехи,  мечи,  щиты  и  шлемы.  А  неизменными  клиентами 

кузнечного  дела  были  обычные  крестьяне.  Для  них  кузнец  всегда  ковал 

подковы,  косы,  вилы,  мотыги  и  т.д.  Но  на  смену  старому  пришло  новое. 

Появилась механическая ковка, не требующая большой силы, и инструменты и 

оружие, так необходимые в прежни времена,  перешли из разряда необходимых 

в разряд коллекционных.  

Сегодня  художественная  ковка  очень  редка,  но  довольно  таки 

востребованная.  

431 

 

Обучиться  художественной  ковке  или  художественной  обработке  метала 

сегодня можно: 



 

в профессиональных колледжах; 



 

на мастерских курсах. 

Чтобы    создать    изделие  методом  ковки  мастер  должен  знать  процессы 

происхождение  при  плавке,  закаливании  металла,  знать  температуру,  при 

которой металл будет пластичным или хрупким и многое другое.  

В школьную программу по технологии включены требования к знаниям и 

умениям  учащихся,  реализовать,  которые  можно  через  обучения  учащихся 

ковке. Но занятие ковкой требует особого оснащения учебных мастерских. 

В  некоторых  вузах  практикуется  Школа  кузнечного  мастерства,  где 

обучение художественной ковке становится одним из основных предметов.  

Чаще всего курс обучения художественной ковке делится на 4 уровня:  

1.

 

Подручный кузнеца (такой курс длится на протяжении 3 месяцев) 

2.

 

Кузнец-подмастерье 

(обучают 

основам 

мастерства 

также 

проводятся  занятия  по  композиции  и  рисунку,  длительность  обучения 

составляет 6 месяцев) 

3.

 

Мастер-кузнец  (на  протяжении  10  месяцев  изучается  дизайн, 

проектирование  и  композиция,  для  разработки  сложных  художественных 

изделий) 

4.

 

Инженер-технолог  (после  сдачи  дипломного  проекта,  становится 

мастером по художественной обработке метала).[1] 

Есть опыт обучения ковки в школе. Так, например, в одной из Российских 

школ  начала  свою  работу  кузнечная  мастерская  под  руководством  учителя 

технологии  Глозмана  Евгения  Самуиловича,  ныне  ГОУ  Центре  образования 

№293 кузнечная мастерская все эти годы успешно работает и развивается. На 

уроках  и  дополнительных  занятиях  по  технологии,  учащиеся  знакомятся  с 

древним  и  очень  интересным  мастерством  кузнечного  дела,  что  способствует 

формированию художественной культуры, как составной части материальной и 

духовной  культуры,  художественно-творческой  активности.  Творческое 

развитие  школьников  осуществляется  через  знакомство  с  произведениями 

декоративно-прикладного искусства, традициями народных ремесел, образцами 

дизайнерских  разработок,  обсуждение  художественных  выставок,  работ 

одноклассников,  поиск  и  подбор  иллюстраций  для  составления  коллекции 

школьного музея декоративно-прикладного искусства и др. 

На уроках и дополнительных занятиях по художественной ковке учащиеся 

приобретают серьезные знания и умения в обращении с ручным инструментом 

и  станочным  оборудованием,  им  представляет  уникальная  возможность 

попробовать свои силы в этом древнем ремесле.  

Основная цель обучения художественной ковке: сформировать у учащихся 

знания, умения и навыки. 

При  обучении  уделяется  большое  внимание  приёмам  безопасной  работы 

т.к.  кузнечное  ремесло  связано  с  опасными  для  жизни  и  здоровья  человека 

факторами  (высокие  температуры,  массивное  оборудование).  Для  достижения 

432 

 

этой цели разработаны требования к внешнему виду и спецодежде учащихся, к 

рабочему  месту,  интерьеру  мастерской;  инструкции  о  приёмах  безопасной 

работы.  

В теоретическую часть учебного курса входит: 

1.     знакомство с историей развития и становления кузнечного дела; 

2.     изучение законов композиции, 

3.      рассмотрение  различных  художественных  стилей,  применяемых  в 

художественной ковке; 

4.      изучение  свойств  металлов,  определение  температуры  металла  по 

цвету каления. 

В практическую часть входят занятия, на которых ученики: 

1.     подробно рассматривают кузнечный инструмент и оборудование; 

2.      разрабатывают  чертежи,  эскизы  своих  будущих  изделий  и 

проектируют их с помощью компьютерной программы CorelDraw; 

3.     изучают технологические приёмы такие как: гибка, протяжка, скрутка, 

высадка, осадка; 

4.     

начинают 

изготовление 

простых 

однодетальных 

изделий 

(строительная скоба, гвоздь, костыль); 

5.      по  мере  овладения  мастерством,  школьники  приступают  к 

изготовлению  более  сложных  изделий  состоящих  из  несколько  заготовок 

(многодетальных). 

Работы,  самостоятельно  выполненные,  учащимися  и  являющиеся 

законченными  произведениями  могут  быть  использованы  по  их  прямому 

назначению. Предполагается участие школьников в олимпиадах по технологии 

окружного,  городского,  регионального  уровня;  в  выставках  различного 

масштаба, фестивалях кузнецов-художников. 

То  есть,  помимо  организационной  работы,  такой  как:  внедрение  ковки  в 

обучение  в  вузе,  подготовка  курсов  для  учителей,  приобщение 

профессиональных  мастеров,  заинтересованность  учащихся,  проведение 

специальных  мероприятий  посвящённых  художественной  ковке,  подготовка 

оборудования школьных мастерских к проведению занятий по художественной 

ковке.[2] 

Для  обеспечения  занятий  в  учебных  мастерских  по  ковке  необходимо 

следующее оборудование: 



 

гибочный станок «Ажур-1М» 



 

мини горн кузнечный с вытяжкой, 



 

бак с водой, 



 

наковальня, 



 

железный топливный ящик, 



 

гибочная плита, 



 

формовальная  плита  и  гвоздильная  плита  на  раме  из 

металлического уголка, 



 

правильня, 



 

пневматический или гидравлический молот. 

433 

 

Также  потребуется  слесарный  верстак,  металлические  стеллажи  для 

кузнечных инструментов (стационарный и переносной), электрическое точило с 

набором  абразивных  камней,  кузнечные  и  слесарные  тиски,  электродрель  с 

набором  сверлильных  инструментов,  сварочный  аппарат,  слесарные 

инструменты, измерительные инструменты. 

Кузнечный  мини-горн  должен  устанавливаться  таким  образом,  чтобы 

доступ  к  нему  осуществлялся  с  трех  сторон.  Горн  служит  для  нагревания 

заготовки.  Кузнечный  мини-горн  может  быть  переносным  или  стационарным, 

закрытого или открытого типа и различной конструкции. 

Рассмотрим  такие  конструкции  горнов,  которые  наиболее  оптимально 

подходят  для  условий  мини-кузницы.  Горн  переносного  типа  очень  удобен  в 

мастерской  из-за  своих  небольших  размеров,  его  можно  передвигать  по 

помещению  и  за  его  пределы,  простое  изготовление  делает  его 

распространенным для кузнечных работ.  

Для  изготовления  кованых  изделий  небольшого  размера  при  помощи 

такого  инструмента,  как  кузнечный  мини  молот,  такой  горн  переносной 

подходит как нельзя лучше. Но для работы с крупным литьем горн переносного 

типа  не  годится.  Поэтому  в  мастерской  нужен  и  стационарный 

профессиональный горн. 

Для  работы  над  художественными  коваными  изделиями  больше  всего 

подходит  открытый  горн.  Конструктивно  он  несложен  и  таким  горном 

разогревают  изделия  любого  размера.  Топливо  для  таких  горнов  —  дрова  и 

уголь. Древесный уголь — это наиболее высококачественный вид топлива для 

кузнечного  дела.  Но  такое  топливо  дефицитно  и  дорого,  да  и  требуется  в 

немалых количествах, поэтому чаще всего для горна используют обогащенный 

кокс. 

Горн  обычной  конструкции  выстраивается  из  огнеупорного  кирпича  или 

бетона. Горн должен иметь горновое гнездо, над гнездом разогреваются детали; 

горновое  гнездо  футеруют  огнеупорным  кирпичом  или  обмазывают 

огнеупорным  шамотом  (глиной).  Такая  футеровка  нужна  для  того,  чтобы  при 

горении  топлива  гнездо  горна  не  разрушалось.  Воздух  в  горновое  гнездо 

подается  при  помощи  центробежного  вентилятора  или  воздушного  меха;  над 

горном укрепляется вытяжная труба. 

Это  оборудование  возможно  изготовить  в  условиях  учебных  мастерских. 

Конструирование  и  изготовления  оборудования  для  ковки  в  учебных 

мастерских будет темой дипломного исследования.[3] 

 

жүктеу/скачать 11,58 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: