Ютап жогары оку орындарынын студенттерше, магистрлерше, докторанттарына, эдебиеттанушы галымдарга, сондай-ак эдебиет суйер кепшшк кауымга арналган
жүктеу/скачать 31,36 Mb. Pdf көрінісі
|
Әдеби сын
| 6ip KepiHin
коятын жеке- леген к1таптар, каламгерлер туралы жазылган шагын макалалардан баска казак эдебиетш тутасымен алып карастырган ецбектер жоктыц касы болатын. Эдебиегп тутастай тану ушш к е р е т осындай улкен жумысты алгаш рет С.Сэдуакасов жогары, кэаби децгейде орындап шыкты. Бул турасында Смагулдьщ шыгармашылыгын арнайы зертгеген Дихан Камзабекулы: «С.Сэдуакасульшьщ «Казак эдебиеп» ецбегшщ казак эдебиет тануындагы орныныц ерекшелпт оныц бул саладагы орыс тш н д еп алгашкы зерттеулердщ 6ipi болуында гана емес, казак эдебиетш осындай кец аукымда, жанр-жанрга ж!ктеп туцгыш саралауында» - деп жазуы ете орынды. Осы кездеп елеул 1 окигалардыц 6ipi А.Байтурсыновтыц казак жазушыларыныц курылтайын шакыруы едь Оган небары уш-ак Kici келген. Осыган орай Ахмет «Калам кайраткерлершщ жайынан» («EH6eKmi казак», 8.VI.1922) атты арнайы макала жазды. Сол кездеп казак каламгерлерше катысты 6ipa3 мэселеш ашык та катты айткан Ахацныц сездерше кулак салайьщ: «1. Казак калам кайраткерлер1 орыстан корлык керген, таяк жеген, орыстыц табанында езшген журттан туган. 2. Калам кайраткерлер1 казак басына киын-кыстау, тар заман Tycin, кайгы булты ycTiH торлап каптаган шакта шыккан. Казак баласын ултым, журтым, бауырым деп уйренш калган казактыц бауырмал калам кайраткерлер! Казан e3 rep ic i болганда, б1рден интернационал (бейбауырмал) болып езгере алмады. Бауырмалдык жолында каламмен кайрат ery in бейбауырмалдык ук!мет хош кермейтш болды. Сейтш казак калам кайраткерлершщ халшде дагдарыс болып, езгерктен бурынгы каркындар кайтып, тартыцкырап калды. Айт- канды тыцдамайтын, «жасасын бейбауырмалдык» дейтшдер ауызга кагып сейлетпейтш болды, омырау кагып куш керсететш болды. Жалгыз калам кайраткерлер1 емес, казакка жаны ашитын баска азаматтар да казактыц баскалардан керген кем ш ш п н айтпай тура алмайды. Казактыц сезш каймьщпай сейлеу керек. Бауырмал десш, казакшыл десш, ултшыл десш, бутан кулак асып, ауыр алмаска керек. Казак касындагы журттардыц катарына жетш, тецелуше к е р е т iciMisfli колга алайык... Казак азаматгары мэдениет ж ш н жою жолындагы купли, icin сарп eryi керек. Баскалармен мэде- ниет! тецелш, жарамаса кунелтуге казак жеткен куш казакты касындагылар кацсылатуды кояды, казак азаматтарыныц казак ушш айрьицпа кайгыруы, кан кызуы жогалады, бауырмал- дык сонда e3iHeH-e3i жогалады. Бас озгерд!, бастьщ езгерд1, тебе езгерд1, тере езгерд1, баскасы arii карап тур. Казак керген корлык пен зорлык кебеймесе, кемтен жок. Жеуге жецш турганда жеу - табиги ic. Казакты бурын жегендер эл1 де зорлык кылып отыр. Казак мэдениеп орыстан кем болган соц, жем болатыны сезаз. Казак жем болудан тубшде декрет куатымен кутыл- майды, мэдениет куатымен кутылады». Заман езгергенмен казактыц жагдайы тузелмегенге кушнген ултжанды азамат журекжарды ойларын жайып салган. Мэдениетаз, б ш м а з тенджке жету киын деп бшген автор «Кецес ук1мет1 тарапынан казактыц Ka3ipri кутетш кемег1 - мэдениеп кетершуше колдан келген жэрдемш аямау. Солай болган соц казак ук1мет1 кур д е к р е т кебейте бермей, казактыц Эдеби сын тарихы 55 мэдениетш кушейту жагына кеб1рек кез салып, кеб1рек куш жумсау керек. Мэдениет куше- йед1 - енер-бш м кунпмен, енер-бш м кушейед1 - окумен. Оку ici сабактас эдебиетпен. Эдебиетаз оку, куаттану жок, мэдениет куаттанбай казак корлыктан, зорлыктан кутылу жок. Азаттык асылы мэдениетте, мэдениет кушеюшщ тетш - оку мен эдебиетте» - деп, эдебиеттщ орнын жогары кояды. Отюр де батыл жазылган бул макала, эрине, кенес уюметь нщ идеологтарына жакпады. А.Байтурсыновка саяси тургыдаи айып тагылып, партия ката- рынан шыгарылуына, халык комиссары кызметшен босатылуына экелш соктырды. Жаца заманда казак эдебиетшщ жай-куш калай болмак, кай багытта дамиды деген мэселе кун тэрп б вде турды. бйткеш большевиктер еткен кездеп лердщ бэр! де еси , бугшп жана заманга жат, социализмищ рухани казынасын тьщнан жасаймыз деп, эдеби мура атаулыга карсы шыга бастаган болатын. жүктеу/скачать 31,36 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|