18.м – РНҚ, бірінші,екінші, үшінші реттік құрылымдары. м-РНҚ-ның нуклеотидтік коды туралы түсінік. Кодтың қасиеттері. Матрицалы РНҚ жасушадағы жалпы РНҚ-ның 2-3% құрайды. Бірінші ретті құрылымы
ДНҚ молекуласындағы құрылымға ұқсас келеді. Айырмашылығы: нуклеотидтер құрамында.
Оның қатаң түрдегі арнайы екінші реттік құрылымы жоқ. Жалғыз полинуклетид тізбегі иілген
ілмектер түзеді. Бұл ілмектер ерітіндінің иондық күшіне қарай өзінің түрі мен көлемін
өзгертіп отырады. Жұмыс істемеген кезде мРНК шумақталып, белокпен байланысқан түрде
болады. Ал жұмыс істеген кезде мРНК-ның шумағы ширатылады.
М-РНҚ жасушаның ядросында ДНК-да синтезделеді. Бұл үрдіс транскрипция деп
аталады. М-РНҚ белоктың құрамына кіретін амин қышқылдары туралы хабарды
тасымалдайды.
Синтезделген белоктағы әрбір амин қышқылдарының орналасу тәртібі м-РНҚ тізбегіндегі
нуклеотидтердің орналасуымен қамтамасыз етіледі. Бұны генетикалық код деп атайды.
Бұл идеяны атақты физика-теоретик Гамовтың жасаған ДНҚ-ның моделінен шыққан.
Генетикалық код Кодондардың
бірінші әрпі
Кодондардың екінші әрпі
Кодондардың
үшінші әрпі
У
Ц
А
Г
У
УУУ-фен
УУЦ-фен
УУА-лей
УУГ-лей
УЦУ-сер
УЦЦ-сер
УЦА-сер
УЦГ-сер
УАУ-тир
УАЦ-тир
УАА-терм.
УАГ-терм.
УГУ-цис
УГЦ-цис
УГА-терм.
УГГ-три
У
Ц
А
Г
Ц
ЦУУ-лей
ЦУЦ-лей
ЦЦУ-про
ЦЦЦ-про
ЦАУ-гис
ЦАЦ-гис
ЦГУ-арг
ЦГЦ-арг
У
Ц
52
ЦУА-лей
ЦУГ-лей
ЦЦА-про
ЦЦГ-про
ЦАА-глн
ЦАГ-глн
ЦГА-арг
ЦГГ-арг
А
Г
А
АУУ-иле
АУЦ-иле
АУА-иле
АУГ-мет
АЦУ-тре
АЦЦ-тре
АЦА-тре
АЦГ-тре
ААУ-асн
ААЦ-асн
ААА-лиз
ААГ-лиз
АГУ-сер
АГЦ-сер
АГА-арг
АГГ-арг
У
Ц
А
Г
Г
ГУУ-вал
ГУЦ-вал
ГУА-вал
ГУГ-вал
АЦУ-ала
АЦЦ-ала
АЦА-ала
АЦГ-ала
ГАУ-асп
ГАЦ-асп
ГАА-глу
ГАГ-глу
ГГУ-гли
ЦГЦ-гли
ГГА-гли
ГГГ-гли
У
Ц
А
Г