Мүгедектігі бар балалардың жағдайына талдау: Қазақстан республикасында инклюзивті қоғамды дамыту балалар үшін бірігейік
жүктеу/скачать 3,63 Mb. Pdf көрінісі
|
Мүмкіндігі шектеулі балалар ҚР
- Бұл бет үшін навигация:
- 1-кесте. тіркелген мүгедектігі бар балалар саны (0 – 17 жас)
| 2.1. Қазақстан
республикасындағы балалар мүгедектігі туралы ұлттық үрдістер мен статистикалық деректер 2005 және 2012 жж. арасында Қазақстан Республикасында тіркелген мүгедектігі бар балалардың жалпы саны артты. (1-сурет және 2-сурет). ҚР Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау министрлігінің (ҚР ЕжХӘҚМ) деректері бойынша, 2012 жылы елдегі мүгедектігі бар балалар саны (0–17 жас) - 65 844, бұл 2005 жылы тіркелген 45 118 мүгедектігі бар баламен салыстырғанда 31 пайызға жоғары. Бұл өсімнің бір бөлігі Қазақстан Республикасындағы мүгедектігі бар балалардың жалпы санының өсуімен байланысты (0 – 17 жастағы балалардың саны 2005 жылғы 4 млн. 660 мыңнан – 2012 жылы 4 млн. 935 мыңға артты). Екінші жағынан, 1-суретте көрсетілгендей, мүгедектігі бар балалардың саны балалардың жалпы саны- нан пайызға шаққанда да артты (2005 жылғы 0,97 пайыздан 2012 жылғы 1,33 пайызға дейін). Солай бола тұрса да, Сейтенова мен Беккер (2008 ж.) Қазақстан Республикасында біршама «жасырын мүгедектігі бар» адамдар (бұл – ресми хабарланбайтын және/немесе мүгедектігі бар деп тіркелмейтін адамдар) бар деген қорытындыға келді. Бұл негізінен, екі түрлі басты себепке байланысты: біріншіден, мүгедектікке байланысты жәрдемақы алудың 1-кесте. тіркелген мүгедектігі бар балалар саны (0 – 17 жас) Ел 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 Беларусь 28 895 28 403 27 662 26 632 25 867 25 562 25 737 Молдова - - - 15 313 15 780 15 321 14 851 Ресей Федерациясы 561 881 556 907 527 126 506 636 495 378 495 330 - Украина 122 640 85 564 50 671 39 516 157 474 165 121 166 164 Армения 8 304 8 449 8 690 8 706 8 358 8 045 7 973 Әзірбайжан 51 925 48 479 55 066 56 439 58 122 57 941 61 693 Қырғызстан 18 517 19 931 20 660 20 842 21 194 22 359 23 565 Тәжікстан 16 963 19 101 15 319 18 612 20 348 24 013 29 144 Қазақстан* 47 590 46 765 44 935 45 582 47 377 49 349 52 884 Дереккөз: Трансмони, 2013 ж. Ескерту. * 0 – 16 жастағы мүгедектігіне байланысты жәрдемақы алатын мүгедектігі бар балалар 22 Мүгедектігі бар балалардың жағдайына талдау: ҚазаҚстан республикасында инклюзивті ҚоғаМды даМыту қиындығына байланысты (ҚР Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау министрлігінің деректері бойынша, 2012 жылы тіркелген 2 093 мүгедектігі бар бала мүгедектік бойынша жәрдемақы алмайды); екіншіден, мүгедектікке қатысты кемсітушілік жағдайлардың көптігі не- месе мүгедектігі бар адамдардың қоғамдық өмірге араласуы жолында кедергілердің көп болуы (БҰҰ, 2009 ж.). Сөйтіп, мүгедек бо- лып туылған балалардың ата-аналары отба- сы әлеуметтік стигмамен (қара таңба) және оқшаулаумен кезігуі мүмкін болғандықтан, көбінесе мүгедектік туралы хабарлауға аса ықыласты болмайды (ЭЫДҰ, 2009 ж.). Солай бола тұрса да, егер экономикалық өсімнің бая- улауы (2011 жылғы 7,5 пайыздан 2012 жылғы 5 пайызға дейін) (Дүниежүзілік банк, 2013 ж.) әлеуметтік бағдарламаларға бөлінетін қаражат көлеміне әсер ететін болса, соған сәйкес, мүгедектікті тіркеу үшін қосымша қиындықтар туғызатын болса (сондай-ақ мүгедектігі бар балалар мен олардың отбасыларының қауқарсыздығы мен әлеуметтік оқшаулануын арттыратын болса) оны әлі көруге болады. Шындығында, 1-кестенің деректері бұрынғы Кеңес Одағының республикаларында тіркелген мүгедектігі бар балалардың абсолютті саны 1-сурет. 2005–2012 жж. кезеңінде балалардың жалпы санымен салыстырғандағы мүгедектігі бар балалардың жалпы саны (мыңға шаққанда) 5 000 4 900 4 800 4 700 4 600 4 500 4 400 2005 2010 2011 2012 балалардың жалпы саны тіркелген мүгедектігі бар балалардың жалпы саны 2-сурет. Балалардың жалпы санынан пайызға шаққандағы мүгедектігі бар балалардың жалпы саны (2005–2012 жж.) 100% 95% 90% 85% 80% 2005 2010 2011 2012 балалардың жалпы саны тіркелген мүгедектігі бар балалардың жалпы саны Дереккөз: ҚР Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау министрлігі деректерінің негізінде, 2012 ж.; Трансмони, 2013 ж. 2005 және 2011 жылдардың арасында (Молдова мен Армениядан басқа) артқан. Бұл осы елдердің әрқайсысында балалар (және ере- сектер) арасындағы мүгедектікке көзқарастың өзгеруінің салдары болып табылуы мүмкін. Тіркелген мүгедектігі бар балалар санының оларға деген көзқарастың өзгеруімен байланы- сты артуы, сонымен қатар интеграция жөніндегі неғұрлым тиімді саясат бұл елдердегі «жасырын мүгедектік» санын азайтуға көмектесуі мүмкін. Қазақстан Республикасындағы мүгедектігі бар балаларға барған сайын көбірек көңіл бөлінуіне және оларды қоғамға арала- стыру бойынша қабылданып жатқан іс- қимылдарға қарамастан, олар күнделікті өмірде бұрынғысынша қиындықтарға кезігіп жатады. Мүгедектігі бар балаларды қоғамға араластыру, тұтастай алғанда, бұрынғысынша Қазақстан Республикасындағы әлеуметтік саясаттың шешілмеген мәселелерінің бірі бо- лып қала береді. Жалпы білім беру жүйесінде мүгедектігі бар балаларды қоғамға арала- стыру және олардың тең құқылығы секілді аспектілер міндетті түзеу, педагогикалық және психологиялық көмек тұрғысынан көп күш жұмсауды талап етеді (БҰҰДБ, 2008 ж.). 23 3-суретте Қазақстан Республикасындағы негізгі өңірлерге сәйкес 2012 жыл бойынша мүгедектігі бар балалардың жалпы санының бөліну кар- тасы бейнеленген. Абсолютті сан бойынша мүгедектігі бар балалар негізінен Қарағанды, Алматы, Жамбыл және Оңтүстік Қазақстан об- лыстарында шоғырланған. Мұны бұл өңірлерде тұратын халық санының көптігімен түсіндіруге болады (бүкіл халықтың 40 пайызға жуығы осы өңірлерде тұрады). Мүгедектігі бар бала- лар саны біршама көп басқа өңірлерге Шығыс Қазақстан, Қызылорда, Маңғыстау облыста- ры мен Астана және Алматы қалалары жата- ды, мұнда 18 жасқа толмаған мүгедектігі бар балалар саны 2 752 -ден 4 421-дің арасында. Бұлардан кейін Павлодар, Ақтөбе және Батыс Қазақстан облыстары тұр, мұнда мүгедектігі бар балалардың жалпы саны 2 440 -тан 2 752-ге дейінгі аралықты қамтиды. Мұндай айырмашылықтарды халықтың құрылымымен, сондай-ақ Оңтүстік Қазақстан аумағындағы уран концентрациясымен немесе қалаға жақын жерлердегі 456 ядролық сынақтың (Кеңес Одағы Семей ядролық полигонын (СЯП) алғашқы жарылыстан бастап 1949 жылдан 1989 ж. дейін басқарды) салдарлары секілді мүгедектіктің неғұрлым жиі болуына ықпал ететін басқа фак- торлармен түсіндіруге болады. жүктеу/скачать 3,63 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|