Editor-in-Chief Shakir Ibrayev Редакция алқасы Редакционная коллегия
АЛТАИСТИКА ЖӘНЕ ТҮРКОЛОГИЯ, №2, 2012
жүктеу/скачать 4,45 Mb. Pdf көрінісі
|
N.Kelimbetov
| АЛТАИСТИКА ЖӘНЕ ТҮРКОЛОГИЯ, №2, 2012
Немат Келімбетов бұлармен де тоқтаған жоқ. Өз өмірінің өзегіне айналған басты жұмысын жеріне жеткізіп кетті. Ол өзінің ұстазы Бейсенбай Кенжебаевтың «қай халықтың болсын ерте замандардағы алғашқы әдебиеті, жазба әдебиет нұсқалары сол халықтың бүгінгі тілінде болуы шарт емес. Кейбір халықтардың ондай әдебиетінің басқа тілде, сол халыққа осы күнде түсініксіз тілде болуы, бірақ сол халық жерінде, сол халық өкілдері тарапынан жасалған, сол халықтың бір кездегі өмірін көрсететін әдебиет нұсқалары болуы ықтимал» деген бағдарламалық сөзін ұстана оты- рып, әдебиет тарихын жазудың тың тұрпатты тұжырымдамасын ұсынды, бұған дейін айтыла беретін «Тілін лингвист мамандар болмаса, былайғы жұрт зорға түсінетін шығармаларды әдебиетімізге иіп әкеліп, тели беру жөнсіз» дегендей пікірлердің быт-шытын шығарды. Шынтуайтында, сол мәтіндерде қазіргі қазақ зорға түсінетін дейтіндей де ештеңе жоқ. «Алып Ер Тоңғаны жоқтаудағы»: Аlp Er Tonga oldi mu Isiz ajun kaldi mu Odhlek oshin aldi mu Emdi yurek yirtilur, – деген жолдардың несі түсініксіз? Шумақтың жолма-жол аудармасы: Алып Ер Тоңға өлді ме? Жаман дүние қалды ма? Заман өшін алды ма? Енді жүрек жыртылар. «Odhlek oshin aldi mu» деген жол қандай тамаша. Тіпті, осыны «Өткелек өшін алды ма?» деп сөзбе-сөз сірестірсеңіз де артықтығы жоқтай көрінеді. Ойлап қарасаңыз, заман деген де адамның басынан өтер өткелектің өзі емес пе? Өлімді заманның адамнан өшін алуы деу қандай терең сөз! Ал бертіндегі: Теңрі төпесінте тұтып, Иегеру көтүрміс ерінч, – деген сияқты жолдардың көне түркішесінің орнына қазіргі қазақшасын қоя-қоя салсаңыз «Тәңірі төбесіне ұстап, Жоғары көтерген екен» деген сөздер болады да шығады. Ал өзге жұрттар мұндай мәтіндер тұрмақ, түсінбейтін тілдердегі дүниелердің өзінен тастай қатып айырылмайды. Автор былай дейді: «Бұл сөзімізге орыс, бе- ларус, украин халықтарының жазба әдебиетінің ертедегі тілі толық дәлел. Бұл халықтардың ежелгі дәуірдегі әдеби шығармалары қазіргі орыс, беларус, украин халықтарына түсініксіз булгар тілінен тараған шіркеу-славян тілінде жазылған. Ал орта ғасырдағы француз әдебиетінің басым көпшілігі қазіргі французға түсініксіз латын тілінде жазылып келгені мәлім. Оның үстіне, қазақ әдебиетінің ежелгі дәуіріне қатысты әдеби жәдігерліктер көне түркі, шағатай, араб және парсы тілдерінде жазылған. Шағатай тілі – араб және парсы сөздері араласқан, түркі ру-тайпаларының кітаби тілі болған. Ал бұл тіл сол кездегі барлық түркі тектес ру-тайпаларға түсінікті тіл еді». Расында да, қазіргі орысқа түсініксіз деп «Игорь жасағы жайындағы жырдың» орыс әдебиетіне тиесілігіне күмәндану 24 |