«Синтаксистік күрделі бірлік» деп аталатын тарауда ғалым

...семантикалык тұтастықга, бірлікте тұратын дербес сөйлемдердің 
жиынтығы», - деп анықгап, күрдеяі бірлікке тән төмендегідей белгілерді 
көрсетеді:
1. Құрылымы жағынан бірнеше дербес сөйлемдерден кұралады.
2. Семантикалык бірлікте болады, компоненттер белгілі бір 
ой, мағынатөңірегіне топтасады...
3. ...баяндалатын пікірлерге ұйьггқы, орталық кіндік, темір қазық 
болып тұратын сөз немесе сөздер тіркесі болады.
4. Бірлік 
қүрамына 
енетін 
компоненттер 
байланысы 
олардың семантикалық тұгастығьшан ғана білінбейді, сонымен бірге, 
эр түрлі грамматикалық тэсілдерден де байқалады» /6,141-145/.
Сонымен, Т.Қордабаев, Р.Сьпдықова еңбеюгерінде мэтінніңтұлға- 
бірлігі эрі мэтін лингвистикасының бірден-бір зерттеу нысаны болып 
саналатын күрделі фразалық тұтасым өз алдына қарастырылып, 
аныктамасы берілді. Бұл - мэпгін лингвистикасының қазақ тіл білімінде 
дамуын айкындаған жол болды.
3. Қазақ тіл білімінде мэтін лингвистикасының бүгінгі дамуы
Қазақ тіл білім інде м этін лингвистикасы ғылымдағы 
сабақтастықтьщ, завды жалғастықшң көрінісі ретінде өзіне дейін 
жинақталған ғылыми тұжырымдар негізінде, жалпы дүниежүзі тіл 
біліміндегі зерттеудің жаңа бағыттарына сәйкес соңғы 10-15 жыл 
ішінде ілгері қадам басты. Осы уақыт ішінде мәтін лингвистикасы 
саласы бойынша ғылыми зерттеулер жүргізіліп, монографиялық 
еңбектер дүниеге келді. Мзтінніңтрга-бірлігі, мэтіннің категориялары, 
мэтін түрлері, мэтінді ұйымдастыратын тілдік бірліктердің колданылуы, 
мэтіннің прагматикалык сипаты, контекст секілді т.б. мәселелер туралы 
ғылыми тұжырымдар жасалды. Оқу-әдістемелік кұралда мэтін 
лингвистикасы саласы бойынша жазылған еңбектердің барлығын 
бірдей қамтуды мақсат етпейміз, дегенмен де қазіргі кездегі осы 
саланың даму бағытын айқындайтын бірнеше еңбекке токталып 
өтпекшіміз.
Б.ИІалабай мәтін мэселесіне байланысты бірнеше ғылыми 
мақалаларын арнады (солардың ең алғашқысы - 1975 жылы жарық 
көрген «Қазіргі қазақ тіліндегі күрделі синтаксистік тұтастық» атты 
мақаласы). Ғалым «Қатысым синтаксисі» (1998ж.) атгы еңбегінде 
мэтінді сезді сыртқа шығарудьщ, яғни тілді колданудың жемісі деп 
қарасгырып, сөйлеу процесінің тіл 

жүктеу/скачать 4,98 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: