Оқулық жалпы орта білім беру деңгейінің жаңартылған мазмұндағы

23
бо лып құ ла зи ды. Ма ғы на сыз «бос қу ыс тай» дү ние ден уа қап тап пай, «бір­ақ уыс» 
бо лып отыр ған ақын дін ге иек ар та ды. Қо шы жоқ құ ла зы ған кө ңіл күй ін ға жап шын­
шыл дық су рет пен бей не леп, ша ра сыз ха лін «ха лық», «мах лұқ», «дәһ рі», «ләмә кән» 
си яқ ты ді ни лек си ка мен бе дер лей ді. Со дан ары со зер ца ние ре тін де гі ой ла рын те ре 
ке ліп, ақын өзі нің на ным жө нін тол ғай ды. Бо лып өт кен ау ыр қа за лар ға жо ға ры да 
та ныл ма ған кей бір тү ңі лу са рын да ры қо сы лып ке ліп, ыза мен қа за дан ту ған бір 
алу ан дін шіл дік ой лар, күй лер шы ға ды.
Мұх­тар­Әуе­зов
Білген­үстіне­біле­түс
Тіл ма ман да ры ның әде би ет ші ға лым дар дан бір ай ыр ма шы лы ғы – бұ лар 
тек Абай дың қа зақ әде би ті лі не қа ты сы (ор ны мен рө лі) ту ра лы жал пы пі кір ай тып 
қа на қой май ды, со ны мен қа тар іші на ра тіл дік ма те ри ал дар ға тал дау жа сай ды. 
Сәр сен Аман жо лов Абай дың сөз қол да ны сын да ғы кей бір тә сіл де рін көр се те ді: 
«та лап тың аты, жү ре гің мен тың да май, құ ла ғың мен қар мар сың» тә різ ді жа ңа 
сөз тір кес те рін жа са ға нын, бір сөз ге бір не ше эпи тет қо сақ тай ты нын, өт кен 
шақ кө сем ше ні кө мек ші етіс тік сіз тия нақ ты тұл ға ре тін де қол да на ты нын, жа тыс 
сеп тік те гі есім ше лер ді ба ян дау ыш қыз ме тін де жұм сай ты нын тал дап көр се те ді. 
Сон дай­ақ Абай дың ар ха изм дер ді қол да ну ше бер лі гін, сөй лем де гі сөз дер дің 
ор нын ау ыс ты ру тә сі лін жа ңа ша пай да лан ға нын, ау дар ма да ғы ше бер лі гін сөз 
ету ге бо ла тын ды ғын ай та ды. Тіл дік ма те ри ал дар ды тал дау да Нығ мет Сау ран­
ба ев та Абай дың стиль дік тә сіл де рін сөз ете ді. Ха лық ті лін де гі ма қал­мә тел, 
фра за лар ды Абай дың сұ рып тап, кей бі реу ле рін өзі жа сап қол дан ға нын атай ды, 
оған мы сал дар кел ті ре ді. Зерт теу ші Абай текс те рін де гі араб, пар сы, орыс сөз­
де рі не едәу ір тал дау жа сап, қол да ны лу се беп те рін көр се те ді.
Абай ті лі нің грам ма ти ка лық ерек ше лік те рін та нып­бі лу ге 1950 жыл­
дар дың соң ғы ке зі нен бас тап біз де кі ріс кен бо ла тын быз. «Абай дың про за лық 
шы ғар ма ла рын да ғы не гіз гі мор фо ло гия лық ерек ше лік тер» де ген та қы рып қа 
кан ди дат тық дис сер та ция қор ғап, Абай ті лін та нып­бі лу де гі із де ніс те рі міз ді 
әрі қа рай жал ғас ты рып, ар найы жа зыл ған екі мо ног ра фия жа рия ла дық.
Ра­би­ға­Сыз­ды­қо­ва
Мі­не,­қы­зық!
Шы ғар ма шы лық ие ле рі: су рет ші , ақын, жа зу шы, саз гер, күй ші т.б. өнер паз дар 
іш кі қай ғы­қа сі ре тін сырт қа шы ға рып, ту ын ды ла рын да паш ету ар қы лы же ңіл дей ала­
ды. Бұл құ бы лыс пси хо ло гия да 

жүктеу/скачать 5,54 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: