Эмбриология
сурет, үлкейтілімі 13 000 (Н.А. Юрина және А. И. Радостиналар бойынша): 1 —
жүктеу/скачать 74,12 Mb. Pdf көрінісі
|
Афанасьев
| сурет, үлкейтілімі 13 000 (Н.А. Юрина және А. И. Радостиналар бойынша): 1 —
эндотелиоциттің ядросы; 2 — базальды мембрана; 3 — цитоплазмадағы везикула- лар; 4 — перицит лардың аныкталуы, митохондриялар мен пиноцитоздык көпіршіктердін көп болуы тән. Әкетуші бөлімнін эндотелиінде фенестрлер жиі байкалады. Қылтамырдың веноздык бөлімінін диаметрі артериялыктан 1,5—2 есе үлкен болуы мүмкін. Венулалар Венулалардын ( venulae ) үш түрін ажыратады: посткылтамырлык, жинак- таушы және бұлшык етті. Постқштамырлық венулалар (диаметрі 8—30 мкм) кұрылысы бойынша кылтамырлардын веноздык бөлігіне ұксас, бірак кабырғасында кылтамырларға карағанда перициттер көбірек болады. Эндотелиі биік посткылтамырлык венулалар лимфоциттердін тамырлардан шығу орны (иммундык жүйе мүшелерінде) болып табылады. Жинақтаушы венулаларда (диаметрі 30—50 мкм) жекелеген жазык бүлшык ет жасушалары пайда болады және сырткы кабыкшасы жаксы дамыған. Булиіық етті венулалардың (диаметрі 50—100 мкм) ортаңғы кабыкшасында бір-екі кабат болып орналаскан жазык бұлшык ет жасушалары және жаксы дамыған сырткы кабыкшасы болады. Микроайналым арнасынын веноздық бөлімі лимфалык кылтамырлармен біріге отырып, тіндердін метаболизм өнімдерін сыртка шығару және кан мен тамырдан тыс орналаскан сұйыктыктың арасында гематолимфалык тепе-теңдікті реттеу аркылы, дренаждык кызмет аткарады. Венулалардын кабырғасы аркылы лейкоциттер, кылтамырлардағы сиякты, сыртка шығады. Бұл тамырлардын созылғыштығы, кан ағымынын баяулығы (секунды- на 1—2 мм-ден жоғары емес) және кан кысымының төмендігі (шамамен 10 мм сын.бағ.) каннын коймалануына колайлы жағдай туғызады. 13.1. Қан тамырлары 409 Артериоловенулярлық қосылыстар (анастомоздар) Артериоловенулярлык косылыстар (анастомоздар) (АВК) — артериалдык канды көктамырларға кылтамырлык арнаға жеткізбей, айналып өту аркылы тасымалдаушы тамырлардын косылымдары. Олар барлык мүшелерде аныкталған, АВҚ диаметрлері 30 мкм-ден 500 мкм-ге дейін, ал ұзындығы 4 мм-де дейін жетуі мүмкін. АВҚ кан айналу көлемі кылтамырларға карағанда көп есе үлкен, канағыш жылдамдығы да біршама арта түскен. Егер, кылтамыр аркылы 1 мл қан 6 сағат бойы өтсе, АВҚ аркылы каннын осы мөлшері екі се- кундта өтеді. АВК реактивтілігінін жоғары болуымен және жиілігі минутына 12 ретке дейін жететін ырғакты жиырылу мүмкіндігімен ерекшеленеді. Жіктелуі (13.11 -сурет). Анастомоздардың екі тобын ажыратады: 1) шынайы АВА (шунттар), олар аркылы таза артериялык кан ағады; 2) атипиялык АВА (жартылай шунттар), олар аркылы аралас кан ағады. Ш ынайы анастомоздардың (шунттардың) бірінші тобының сырт пішіні әр түрлі — тік кыска сағалар, ілмектер, тармакталған косылыстар түрінде болуы мүмкін. Кұрылысы бойынша олар екі топка бөлінеді: карапайым АВК, және арнайы жиырылтыш күрылымдары бар АВК. Карапайым шынайы анастомоздарда бір тамырдын екінші тамырға өту шекарасы артериоланын ортаңғы кабыкшасы аякталған аймакка сәйкес келеді. Кан айналым- ды реттеуге артериоланын ортанғы қабыкшасындағы, арнайы косымша жиырылу аппаратынсыз, жазык бұлшык ет жасушалары катысады. Анастомоздардың екінші тобының эндотелий асты кабатында бойлай орналаскан жазык бұлшык ет жасу- шаларынан тұратын, үйемелер немесе жастыкшалар түрінде аныкталатын, арнайы жиырылғыш кұрылымдардың болуы мүмкін. Анастомоздың куысына шығып тұратын жастыкшалардың жиырылуы кан айналымның токтауына әкеледі. Бұл топка эпители- оидты типті АВҚ (карапайым және күрделі) да жатады. Қарапайым эпителиоидты типті АВК ортаңты кабыкшасында жазык бұлшык ет жасушаларынын ішкі бойлай және сырткы айналмалы кабаттарының болуымен си- патталады, олар веноздык бөлімге жакындаған сайын эпителийлік жасушаларға ұксас кыска сопакша ашык түсті жасушаларга (Е-жасушалар) алмасады. АВК веноздык сегментінде онын кабырғасы күрт жұкарады. Ортанғы кабыкшасында аз мөлшерде белбеуше түрінде айналмалы орналаскан жазык бүлшык ет жасушалары болады. Сырткы кабыкша борпылдак дәнекер тінінен тұрады. Күрделі немесе шумакты (гломерулярлык), эпителиоидты АВК-дын карапайым косылыстардан айырмашылыты оларда әкелуші (афферентті) артериола веноздык сегментке ұласатын 2—4 тармактарға бөлінеді. Бұл тармактар жалпы дәнекер тіндік кабыкшамен коршалған. Мұндай ана стомоздар тері дермасында, гиподермада және параганглийлерде жиі аныкталады. Екініиі топ — атипиялык анастомоздар (жартылай шунттар) — артериола- лар мен венулалардын байланыстары болып келеді, олар аркылы кан кыска, бірак кен, диаметрі 30 мкм кылтамыр аркылы ағады, сондыктан венозды арнаға шығарылған кан толык артериялык болмайды. АВҚ, әсіресе шумакты типтілері, жаксы жүйкеленген. АВҚ мүшелердін канға толтырылуын, жергілікті жэне жалпы кан кысымын, венулаларда коймаланған каннын мобилизациялануын реттеуге катысады. Бұл байланы- стар веноздык канағымның белсенділігін арттыруда, коймаланған канның |